Dünyaya sülh, insanlara rifah

Sosial-iqtisadi işbirliyi adlandırılan Avrasiya İqtisadi Zirvələrinin 17-ci toplantısı keçirilir

Hər il yazın ikinci ayında dünyanın dörd bir yanından dəvət olunmuş qonaqlara qucaq açan İstanbul ölkədəki seçkilər səbəbindən Mərmərə Qrupu Strateji və Sosial Araşdırmalar Vəqfinin təşkil etdiyi Avrasiya İqtisadi Zirvələrinin 17-ci toplantısına fevralın ilk həftəsində ev sahibliyi edəcəkdir. Az qala iki onillik ənənəsinə sadiq qalaraq Azərbaycanın da geniş və nüfuzlu bir heyətlə qatıldığı həmin tədbirin nəinki Avrasiya hövzəsi ölkələri, eləcə də Qərb, Afrika və Yeni Dünya üçün əhəmiyyətini nəzərə alaraq Vəqfin sədri Dr. Akkan Suverdən forumun işi ilə bağlı “Respublika” qəzeti üçün müsahibə aldıq.

– İlk öncə, oxucularımıza, bütövlükdə Avrasiya İqtisadi Zirvələrinin günümüzədək keçib gəldiyi yolda önəm verdiyi mühüm dəyərlər və 17-ci Zirvə toplantısının əsas hədəfləri barədə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

– Yəqin razılaşarsınız ki, bir sivil toplum cəmiyyəti üçün 17 ildən bəri beynəlxalq səviyyəli bir tədbiri yüksək səviyyədə təşkil edib keçirmək az və asan sayıla biləcək bir iş deyil. Geridə buraxdığımız illərdə dünyanın bəlli vətəndaş cəmiyyəti topluluqlarının, eləcə də rəsmi hakimiyyət orqanlarının sosial-iqtisadi işbirliyi kimi dəyərləndirdikləri Avrasiya İqtisadi Zirvələri həm də bir dialoq və sülh layihəsi olaraq qəbul edilməkdədir. Sözügedən kontekstdə ötən 17 ildə həm regional, həm də qlobal miqyasda mühüm sayıla biləcək uğurlara imza atılmışdır. Nəticə olaraq Mərmərə Qrupu Vəqfi Asiyadan Avropaya, Amerikadan Afrikayadək uzanan qlobal bir perspektivdə əməkdaşlıq təşəbbüslərini sürətlə artırmaqdadır.

Bizlər Mərmərə Qrupu olaraq Avrasiya İqtisadi Zirvələrində qlobal anlamda birqütblü deyil, çoxqütblü bir dünya modelini dəstəkləməkdəyik. Əlbəttə, dünyanın ən təsirli dəyərlər sistemi və ən böyük iqtisadi güclərindən biri olan Avropa Birliyi bizim üçün hər bir zaman prioritetini qoruyub saxlayacaqdır.

Yenə də Avropa Birliyi dəyərlərinə sadiq qalaraq Çin və Hindistan kimi dünya miqyasında önə çıxan iqtisadi aktorlarla da əməkdaşlıq əlaqələrinə önəm verməkdəyik. Artıq inanırıq ki, karbohidrogen iqtisadiyyatı ilə yanaşı yüksək texnologiyalara, elm və innovasiyaya söykənən bilik iqtisadiyyatına haqq etdiyi əhəmiyyəti vermək vaxtıdır.

Bu cür dəyərlərin işığında 17-ci Avrasiya İqtisadi Zirvəsində maliyyə bazarlarının tənzimlənməsindən iqlim dəyişikliyinə, enerji təhlükəsizliyindən rəqəmsal bilik toplumunun inkişafı perspektivlərinədək etibarlı əməkdaşlıq, faydalı ticarət tərəfdaşlığı və digər məsələləri gündəliyə çıxaracağıq. Müasir dünyanın utancverici reallıqlarından olan və bəzilərinin məcburi köç, bəzilərininsə insan alveri adlandırdığı köləlik sistemi ilə bağlı məsələləri də müzakirə edəcəyik. Sülhdən söhbət açacağıq. Ünsiyyəti gündəmə gətirəcəyik. İqtisadiyyatın və enerjinin gələcəyindən bəhs edəcəyik. Tərəqqi və innovasiyanın əhəmiyyətini vurğulayacağıq.

Avrasiya İqtisadi Zirvələri Latın Amerikası ölkələrindən, Afrikadan dəvətlilərin qatıldığı bir fəaliyyətdir. Avropanın öndə gedən sivil düşüncə quruluşları da Zirvəmizdə yer almaqdadır. Aralarında BMT və UNESCO kimi beynəlxalq təşkilatların da olduğu regionda və dünyada tanınmış 27 təşkilat da fevralın ilk həftəsində İstanbulda bir araya gələcəkdir.

Yenə də 17-ci forumda Bosniya-Herseqovina və türk iş adamlarının, habelə Çindən təşrif buyuracaq investorlarla türk sərmayəçilərinin bir araya gəlib faydalı tərəfdaşlıq əlaqələri qurmalarına yardımçı olacağıq.

– Zirvədə müzakirə olunacaq məsələlərə keçməzdən öncə təmsilçilik barədə məlumat almaq istərdik.

– Azərbaycan oxucuları bilirlər ki, bizim Zirvələrdə təmsilçilik həmişə yüksək səviyyədə olur. Bu dəfə də Makedoniya prezidenti Gyorge İvanov və Bosniya-Herseqovinanın baş naziri Vjekoslav Bevanda ilə yanaşı, uzun illər İtaliyanın baş naziri olmuş və indi də fəaliyyətini senator olaraq davam etdirən Lamberto Dini, Yunanıstanın sabiq xarici işlər naziri və hazırda millət vəkili olan Dora Bakoyannis, Avstriya Respublikasının sabiq vitse-kansleri Erhard Busek, tanınmış Polşa iqtisadçısı, baş nazir müavini, professor Qreqorz Kolodko və başqalarının adını çəkə bilərik.

Sivilizasiyalararası dialoq, tolerantlıq həmişə məxsusi önəm verdiyimiz aktual mövzular sırasındadır. Din xadimləri olaraq Qafqaz Müsəlmanlarının Şeyxülislamı Allahşükür Paşazadə, Patrik Bartolomey, İstanbulda yerləşən dini icmaların rəhbərləri də toplantımızı şərəfləndirəcəklər.

BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansı üzrə ali nümayəndəsi Nasir Əbdüləziz əl-Naser, BMT Baş katibinin müavini, BMT-nin Avropa iqtisadi komissiyasının İcraçı katibi Sven Alkalaj və UNESCO-nun Beynəlxalq Komissiyalar və Sivil Toplum Birlikləri direktoru Genc Seit aramızda olacaqlar.

Etiraf edək ki, müxtəlif ölkələrin hökumət üzvlərinin, millət vəkillərinin, nüfuzlu iş adamlarının qatılacağı bir tədbirə ev sahibliyi etmək bir sivil toplum olaraq bizə qürur verir, Türkiyədə, regionda və dünyada tutduğumuz mövqeyin əhəmiyyətini bir daha bəlirləyir.

– Hər zamankı kimi gündəliyə daxil etdiyiniz məsələlər miqyası və aktuallığı ilə fərqlənir. Dünya insanlarını bu gün məşğul edən və sabah da düşündürəcək problemlər ətrafında məhsuldar müzakirələrin açılacağı gözlənilir.

– Demək olar ki, bu sarıdan ənənəmizə sadiqik. Yalnız aktual, dünyanın taleyi ilə həmahəng məsələlərdən söz açacağıq. 17-ci Avrasiya İqtisadi Zirvəsində beynəlxalq miqyasda iqtisadiyyat və ticarət məsələlərinə İpək Yolu kontekstindən nüfuz etməyə çalışacağıq. Hesab edirik ki, iqtisadiyyat və ticarət sahəsindəki inkişafa İpək Yolu fəlsəfəsindən nəzər salmağın özü konkret perspektivlər vəd edən yeni yanaşma taktikasıdır. Düşüncəsini tarixin erkən çağlarından alan bu İpək Yolu bir fəlsəfə, rifahı bölüşmə layihəsi olaraq Sakit okeanın sahilləri ilə Baltik dənizini yan-yana gətirəcəkdir. Əgər bu gün həyata keçirilən maliyyə tutumlu genişlənmə siyasətinin daimi olmayacağını, eləcə də dünya iqtisadiyyatında yaxşılığa doğru konkret addımlar atılmadan yüksələn enerji qiymətlərinin yeni böhranları səbəbləndirəcəyi faktını qəbul etsək, o zaman İpək Yolunun əhəmiyyəti özlüyündə ortaya çıxmaqdadır.

Dünya 2013-cü ildə 2,9 faiz böyüdü. Proqnozlar bu göstəricinin 2014-cü ildə 3,6 faiz civarında qərar tutacağını söyləməyə əsas verir. Belə bir müsbət dinamika fonunda ötən il Avropa Birliyi ölkələri 0,4 faiz kiçilib. Gözləniləndir ki, Qərb bu il özünü səfərbər edərək 1 faizlik artım səviyyəsini yaxalaya bilsin. Ortadakı faktları nəzərdən keçirdikdə, inkişaf etmiş iqtisadiyyatların 2014-cü ildə yeni və pozitiv bir yüksəliş mərhələsinə girəcəyini təxmin etməyə əsas verdiyini söyləyə bilərik.

Belə bir tablo Çindən Londona uzanan yolda yerləşən və inkişaf etməkdə olan ölkələrlə iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin sahib olduqları potensialı gündəmə gətirməyi aktuallaşdırır.

Avrasiya İqtisadi Zirvələrinin vazkeçilməz ana mövzularından biri də enerjidir. Avrasiyanın enerji müstəqilliyinin təminində öz sözünü deyəcək və töhfəsini verə biləcək TANAP və TAP layihələrinin yol xəritəsinin müzakirəsinə Qərbin və çoxqütblü dünya düzəninin yeni güc mərkəzlərini cəlb etməyi düşünürük.

Mərmərə Qrupu Vəqfi olaraq bölgənin enerji mənzərəsini dəyişdirə biləcək “Şahdəniz” layihəsinə xüsusi önəm verməkdəyik. Zira, bilirik ki, Azərbaycanın “Şahdəniz” layihəsi ilə Cənubi Qafqaz boru xətti genişlənəcək, TANAP və TAP-la Yunanıstan və Albaniya üzərindən İtaliyaya çatdırılacaq təbii qazın daşınması Türkiyə və Azərbaycanı böyük bir regionun enerji mərkəzi və tranzit ölkəsi səviyyəsinə qaldıracaqdır. Bu isə öz növbəsində hər bir dövlətin can atdığı siyasi istiqrar və iqtisadi rifaha yeni imkanlar açacaqdır.

Aralarında Türkiyənin də olduğu Avropa ölkələri enerji idxalıyla bağlı mücadilə verməkdədir. Enerji idxalatları, enerji sarıdan müstəqil ölkələrin potensial yüksəlişini əngəlləməkdə, yatırılması vacib investisiyaların yatırılmasını əngəlləməkdədir.

Bütövlükdə 17-ci Avrasiya İqtisadi Zirvəsində TANAP və TAP layihələri ilə “Şahdəniz-2” anlaşmasına böyük yer verəcəyik.

– Zirvənin elan olunmuş gündəliyindən də görünür ki, toplantıda məcburi köçkünlər və insan alveri məsələsindən də bəhs ediləcəkdir. Günümüzün ən ağır sosial problemlərindən sayılan bu mövzu ilə bağlı hansı məqamların vurğulanacağını düşünürsünüz?

– Biz hər nə qədər gözardı etməyə çalışsaq da, bu məsələlər inkişafının çox yüksək mərhələsini yaşayan bir cəmiyyətdə hələ də aktuallığını qoruyub saxlamaqdadır. O üzdən məcburi köçkün və insan alveri mövzusu Zirvənin gündəliyində yer almışdır.

Qloballaşma özü ilə yeni fürsət və imkanlarla yanaşı, bəşər sivilizasiyası üçün ciddi başağrısına çevrilmiş problemlər də gətirdi. Başqa sözlə desək, insanların, maddi nemətlərin, sərmayənin və biliyin sərhədləri aşması ortaya cəmiyyətin, sabitliyin, rifahın taleyindən yana ciddi əndişələr, neqativ nəticələr qoydu.

Artıq problemlər ortaqdır! Maraq dairələri isə fərqlidir! Yoxsulluqla mücadilə, beynəlxalq maliyyə sistemi, iqtisadi və sosial yüksəliş, cəmiyyətin sağlığı, enerji, rabitə və kommunikasiya vasitələri, terrora qarşı işbirliyi, iqlim dəyişikliyi, insan haqları, ədalət və demokratiya! Günümüzdə Cənubdan Şimala və Qərbdən Şərqə doğru işgəncə üzündən, yoxsulluqdan və digər sosial səbəblərdən sərhədləri aşan böyük insan köçləri bir reallıqdır. Öncəliklə, kasıb ölkələrdəki insanlara yaşam imkanı tanıyan bazisi yaratmaq üçün inkişaf etmiş ölkələrin lazımi tədbirlər görmədiyini etiraf etmək lazımdır.

Qadın, kişi, uşaq, illeqal işçi, köçkün və qaçqınlarla başlayan insan ticarəti bu gün müasirliyi təhdid edən bir miqyasa çatmaqdadır. Bölgəmizdə təqribən 500.000 qadın və qız uşağının Uzaq Şərq, Orta Şərq və Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrindən gətirilərək satıldığı beynəlxalq məlumatlarla təsdiq olunmuş faktdır. Bu sahədə beynəlxalq hüquq normalarının, beynəlxalq əməkdaşlığın və sərhədlərarası koordinasiyanın yetərsizliyi, uşaq və qadınların istismarını əngəlləyəcək strategiya və önləyici tədbirlərin olmaması insan ticarətinə rəvac verən səbəblərdəndir.

Hesab edirik ki, qlobal miqyasda gəlirlərin bölüşdürülməsi siyasətinin hər il artaraq daha da pisləşməsi nəticə etibarilə köç dalğalarının qarşıdakı illərdə daha da intensivləşəcəyini söyləməyə əsas verir. Suriyada davam edən qarğaşa, Əfqanıstanda gözlənilən siyasi hərəkətlilik, Pakistanda daha da şiddətlənəcəyi təxmin edilən qarışıqlıqlar, tərəddüd edən ABŞ, İran, İsrail qarşıdurması belə bir humanitar fəlakəti qıcıqlandıra biləcək səbəblər sırasındadır. Eləcə də buraya dəniz səviyyəsinin artması, qlobal isinmə nəticəsində buzlaqların əriməsi ilə milyonlarla insanın sıx məskunlaşdığı məskənləri tərk edib yeni məkanlara üz tutacağı zərurətini də əlavə edə bilərik. Zirvənin işində tanınmış alim və mütəxəssislərin iştirakı ilə bu məsələlər müzakirə ediləcəkdir.

– Davamlı inkişaf və onun lokal nəticələri adlanan bir iclasınız var. Söhbət nələrdən gedəcək?

– Bir ölkədə inkişafın qorunması ekoloji, iqtisadi və sosial varisliyin təmin olunması ilə gerçəkləşə bilər. Tərəqqi sadəcə iqtisadi böyümə demək deyildir. Demokratiya, insan haqları kimi göstəricilər də inkişaf anlayışı ilə ehtiva olunmalıdır.

Rəqabət şərtlərinin getdikcə artdığı bir zamanda qloballaşmaya paralel olaraq yerli inkişaf modellərinin önəmi daha da artmaqda və yerli özünüidarəetmə orqanlarının inkişaf prosesindəki rollarında idarəçilik fərqlilikləri gündəmə gəlməkdədir.

– İnformasiya məsələsi keçən il də yüksək səviyyədə təmsilçilik auditoriyasında müzakirə edilən mövzulardan idi. Göründüyü kimi, 17-ci Zirvədə də informasiyanın inkişafdakı rolu aktual bir problem səviyyəsində öyrəniləcəkdir. Hədəfləriniz nədən ibarətdir?

– Yəqin razılaşarsınız ki, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları bugünkü iqtisadiyyatın təməl daşıdır. Bu böyük və güclü mənbəyə istinad etməyən hər hansı bir inkişaf sabitqədəm və uğurlu ola bilməz. Təəssüf ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kompyuterdən istifadə nisbəti və internet inkişaf etmiş ölkələrdən çox geridədir. Məsələn, Şimali Amerika və Avropada əhalinin yarısından çoxu internetə giriş imkanına malikdir, ancaq Afrika qitəsində əhalinin yalnız 1 faizi kompyuter sahibidir. Afrikada təhsil alan tələbələrin 90 faizinin fərdi kompyuteri yoxdur. Ancaq informasiya-kommunikasiya texnologiyaları iqtisadiyyatın hər bir seqmentinə təsir etmə imkanına malikdir. Məsələn, beynəlxalq məlumatlara görə, internetdən istifadə imkanına sahib fermerlər kənd təsərrüfatı bazarı haqqında daha ətraflı məlumat əldə edir və gəlirlərini artıra bilirlər. Bu səbəbdən, bütün cəmiyyətin informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının təqdim etdiyi imkanlara nail olmasını təmin edəcək yollar aramaq lazımdır. Gerçək inkişafa çatmanın tək yolu isə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından keçməkdədir. Bu səbəbdən 17-ci Avrasiya İqtisadiyyat sammitində informasiya və kommunikasiya texnologiyalarına verdiyimiz əhəmiyyəti xüsusi bir oturumla qiymətləndirəcəyik.

– Mərmərə Qrupu Vəqfinin Avrasiya İqtisadi Zirvələrinin 17 illik keçmişində bir dialoq təşəbbüsü vardır. Bu il də dialoq mövzusunu gündəminizdən əskik etməmisiniz. İnanırıq ki, nəinki bölgəmizin, bütövlükdə dünyanın sülhə olan böyük ehtiyacına Zirvənin sülh və dialoq düşüncəsinin bir faydası olacaqdır.

– Əlbəttə, bölgəmizdə cərəyan edən gərgin qarşıdurmalar hər keçən gün insanları sülhdən uzaqlaşdırır. Dialoq əskikliyinin qarşıdurma tərəfdarlarına ayrı bir dəstək verdiyi də sübuta ehtiyacı olmayan reallıqdır. Anlaşılmazlıqların, qarşıdurmaların, yadlaşmanın bir qaynağının da dialoq təşəbbüslərinin olmadığını qəbul etsək, gələcəkdə dialoqun əhəmiyyəti özünü bir daha sərgiləyəcəkdir. Buna görə də həm qlobal, həm də məhəlli miqyasda sülhün əldə olunması üçün daha çox dialoqa, ünsiyyətə, əməkdaşlığa ehtiyacımız var.

17-ci Avrasiya İqtisadi Sammitində sülh və dialoq mövzusunu dövlət adamlarının, din adamlarının və alimlərin düşüncələrindən dilə gətirəcəyik. Və 17 ildir usanmadan gündəmə gətirdiyimiz dialoqu bu dəfə qlobal miqyasdan regional-məhəlli hüdudlaradək səsləndirməyə çalışacağıq. Ümumiyyətlə, Zirvənin tək Avrasiya geosiyasi və geoiqtisadi coğrafiyasında yerləşən ölkələr deyil, söhbətimizin əvvəlində də söylədiyim kimi, bütün tərəqqipərvər dünya üçün faydalı olacağını düşünürük.

Müsahibəni təqdim etdi:

Xalid NİYAZOV

Respublika. - 2014.- 4 fevral.- S.9.