Xocalı soyqırımı—XX əsrin vəhşəti

Azərbaycan dövlətinin çoxəsrlik tarixi dövründə başına gələn ən böyük fəlakətlərdən biri—XX əsrin sonlarında erməni silahlı quldurları tərəfindən törədilmiş Xocalıvəhşəti, Xocalı müsibətidir... Bu müsibət Azərbaycanın qədim diyarı Qarabağ torpağında 1992-ci ilin soyuq, şaxtalı, dəhşətlərlə dolu fevral günlərində törədilmişdi... Bu basqı silahsız, mülki insanların həyatına adi hərbi müdaxilə deyildi... Bu, başqa millətə, fərqli soya aid olduğuna görə Xocalı əhalisinə ən iyrənc üsullarla, insanlığa yaraşmayan xüsusi qəddarlıqla, fiziki və mənəvi cəhətdən məhv etməklə törədilmiş müsibət idi. Görünür bu imiş özünü “məşəqqətlər görmüş”, “zavallı millət” adlandıranların “erməni humanizmi”. Bu faciə mehriban qonşuluq prinsiplərinə, ənənələrinə hər zaman sədaqətli olan Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş olduqca ağır bir hərbi cinayətdir.

Dünya birliyinin gözü qarşısında törədilmiş bu vəhşilik şüurlu bəşəriyyətin adına ləkədir. Faşist ənənələrinə sədaqət göstərən erməni silahlıları bu faciəni törədən zaman nə qocaya, uşağa, qadına, nə də ki, xəstəyə aman vermişdilər...

1992-ci ildə bu faciə baş verən zaman 60 milyona yaxın insanın həyatına son qoymuş II Dünya müharibəsindən 47 il vaxt ötür. Artıq bəşəriyyət həmin müharibənin vurduğu maddi-mənəvi ziyanın ölçülərini dərk etmişdi. Sivilizasiyalar, irqlərarası münaqişələrin gec-tez irimiqyaslı, qlobal müharibələrə gətirib çıxara biləcəyi bəlli olmuşdu. Müharibənin dəhşətlərini görmüş insanlar onun bir daha təkrarlanmaması, baş verməməsi üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görməli olmuşdular. Faşizm, irqçilik, soyqırımı bəşəriyyət əleyhinə yönəldilmiş dəhşətli cinayət kimi pislənilməklə onun bir daha təkrar edilməməsi üçün vacib hüquqi sənədlər hazırlanmışdı. Zor gücünə ölkələrin sərhədlərinin dəyişdirilməsinin yolverilməzliyi dünyanın bütün aparıcı dövlətləri tərəfindən qəbul olunmuşdu: bu sənədlər 70 il tərkibində olduğumuz keçmiş Sovet hökuməti tərəfindən ratifikasiya edilmişdi.

Fəqət erməni separatçıları həmin sənədlərin heç birinə məhəl qoymadan belə bir ağır cinayəti törətdilər. Bəs dünya ölkələri ermənilərin Azərbaycan ərazisində törətmiş olduğu bu fəlakəti nə üçün görməməzliyə vurur? Harada qaldı beynəlxalq hüquq normaları? Xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququ yalnız “seçilmiş” xalqlar üçündürmü?

Mixail Qorbaçov 1985-ci ildə SSRİ-yə rəhbərliyə gəldikdən sonra onun erməniləşən yan-yörəsinin məsləhətləri ilə “perestroyka” adlanan bir dövr başlanmışdı. Məhz həmin zamandan Aqanbekyan, Sitaryan kimi erməni ideoloqları tərəfindən Azərbaycan Respublikası barədə məkrli planlar hazırlanıldı. Əslinə baxanda bu planlar daşnaqların xeyli əvvəllər işləmiş olduğu “erməni işi”nin tərkib hissəsi olmaqla sadəcə icraya götürülmüşdü. Azərbaycanın tarixi ərazilərinə sahib çıxmaq üçün həm keçmiş SSRİ-də və həm də dünyanın digər guşələrində təbliğat kampaniyalarına başlanılmışdı. 1988-ci ildə Sumqayıtda KQB—erməni məkri ilə həyata keçirdikləri çaxnaşmanı yerli camaatın adına çıxmağa səy göstərdilər. Az bir vaxtda indi Ermənistan adlanan respublikadan azərbaycanlılar zorla qovuldular. Bunun ardınca Dağlıq Qarabağ və ətraf ərazilərdən azərbaycanlılar didərgin salındılar.

Tarix boyu zorakılıqlar, müharibələr az olmamışdır. Lakin ermənilərin Xocalıda törətmiş olduqları vəhşilik qəddarlığın dərəcəsinə görə deyilənlərin heç biri ilə müqayisəyə gəlmir. Allah bəndəsinə, insana qarşı törədilən bu vəhşiliklər nə şərq despotizmi adlanan zaman, nə də Avropada orta əsrlərin “zülməti”, inkvizisiyaların tüğyan etdiyi vaxt müşahidə olunmamışdır. Hətta dəhşətli “Varfolomey gecəsi” də erməni vəhşilikləri ilə müqayisədə zəifdir.

Məşhur Amerika yazıçısı Rey Bredberinin hələ ötən əsrin 50-ci illərində yazdığı olduqca maraqlı bir hekayəsi var - “...Və ildırım çaxdı...”. Bu fantastik əsərin süjetində göstərilir ki, uzaq-uzaq keçmişlərdə, Yer planetində insanlar milyonlarla il əvvəl, dinozavrların geniş yayıldığı zaman bircə kəpənəyin ölümü Yer kürəsində necə böyük problemlərin yaşanmasına səbəb olmuşdu. Xocalıda isə yüzlərlə köməksiz insanın—körpənin, uşağın, qocanın, qadının həyatına qəsd edilmişdi. Təbii ki, bu soyqırımı beynəlxalq aləmdə gec-tez öz hüquqi qiymətini alacaqdır. Mən buna tam əminəm ki, Leyla Əliyevanın təsəbbüsü ilə başlanan “Xocalıya ədalət” kampaniyası haqqın şər üzərində qələbəsinə nail olacaqdır.

Erməni ictimaiyyəti özlərinin tolerantlığını hər yerdə mədh etsələr də, faktiki XX əsrin sonunda monoetnik bir dövlət yaratmışdır. Bu eybəcərliyi ört-basdır etmək məqsədilə onlar ən iyrənc vasitələrə əl atırlar. Həmin vasitələrdən biri də ölkəmizdə yaşayan xalqlar arasında nifaq, təfriqə salmağa cəhddir. Buna qarşı sayıq olmalıyıq. Vətənimiz Azərbaycan təbii sərvətləri ilə zəngin ölkədir. Hesab edirəm ki, ölkəmizin ən zəngin sərvəti onun tarixən formalaşmış, inkişaf etmiş polietnik mənzərəsi, müxtəlif millətlər və etnik qruplardan ibarət Azərbaycana sədaqətlə xidmət edən qeyrətli vətəndaşlarıdır.

Unutmamalıyıq ki, bütün müharibələr, qanlı münaqişələr gec-tez sülhlə, barışla nəticələnir. Erməni xalqı anlamalıdır ki, onların ən böyük düşməni elə öz içərilərindədir. Bunu son 100 il ərzində baş vermiş məkrli hadisələr təsdiq edir. Erməni şovinizmi Azərbaycana və digər qonşularına qarşı əsassız ərazi iddialarından əl çəkməli, dinc yaşamaq prinsiplərinə əməl etməlidirlər. Azərbaycanlılara qarşı nifrətin, ədavətin necə böyük bəlalar gətirə biləcəyini onlar dərk etməli və bundan nəticə çıxarmalı, işğal altında saxladıqları Azərbaycan torpaqlarını dinc yolla boşaltmalıdırlar. Bu həqiqət nə qədər tez dərk olunsa, həm ermənilərə, həm də onların havadarlarına faydalı olar və qoca Qafqazda nəhayət ki həqiqi, uzunmüddətli sülh yaranar.

Ağamahmud SƏmƏdov,

geoloq.

Respublika.-2014.- 19 fevral.- S.3.