AZƏRBAYCAN MİLLİ KONSERVATORİYASI YÜKSƏLİŞ YOLLARINDA

On ildən artıq fəaliyyət göstərən Milli Konservatoriyada tədris prosesləri, kadr tərbiyəsi, müasir təhsilə inteqrasiya, fakültə və kafedralarda pedaqoji və elmi-metodik işin təşkili necə aparılır? Hansı uğurlar, yeniliklər və nəticələr əldə olunub? Bu sualları Azərbaycan Milli Konservatoriyasının prorektoru, əməkdar incəsənət xadimi, professor Akif Quliyev belə cavablandırır:

—Azərbaycan Milli Konservatoriyası müstəqillik dövründə yaranan ilk ali məktəblərdən biridir. Bildiyimiz kimi, ölkəmizdə Avropa tipli musiqi təhsilinin təməli XIX əsrin sonlarına aiddir. XX əsrin əvvəllərindən etibarən musiqi təhsili daha da təkmilləşmiş və inkişaf etmişdir. Uşaq musiqi məktəbləri, orta ixtisas musiqi məktəbləri, konservatoriya fəaliyyətə başlamışdır. Bir əsrə yaxın müddətdə musiqi təhsilində böyük uğurlar və təcrübə əldə olundu, necə-neçə peşəkar musiqiçi nəsilləri meydana gəldi, milli ifaçılıq, bəstəkarlıq məktəbi yüksək nailiyyətlərə imza atdı. Müstəqillik dövründə isə təhsilin müasirləşməsinə, beynəlxalq meyarlarla ayaqlaşmasına, müasir ixtisaslaşmaya, yeni təhsil metodlarına tələbat yarandı. Digər tərəfdən, milli mədəniyyətin öyrənilməsi, tədrisi və ixtisaslaşması kimi məsələlər ölkənin ictimai-mədəni həyatında daha da aktuallaşdı. Muğam, milli alət ifaçılığı üzrə ali təhsilli kadrlara, muğamların nəzəri tədqiqinə və tətbiqinə yeni yanaşma zərurəti meydana gəldi. Bütün bu tələbat və zərurətdən Milli Konservatoriya ideyası yarandı və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev 2000-ci il 13 iyun tarixdə “Azərbaycan Milli Konsevatoriyası”nın yaranması barədə xüsusi fərman imzaladı. Bundan bir il sonra, ulu öndərin 10 avqust 2001-ci il tarixli “Azərbaycan Milli Konservatoriyasının maddi-texniki bazasının yaradılması haqqında” sərəncamına əsasən Bakı Musiqi Kolleci və respublika İncəsənət Gimnaziyası Milli Konservatoriyanın tərkibinə daxil olundu. Bu sərəncama əsasən Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru vəzifəsinə Siyavuş Əşrəf oğlu Kərimi təyin edildi. Beləliklə, ulu öndər Heydər Əliyevin təhsilin və mədəniyyətin inkişafına göstərdiyi qayğı yeni tarixi dövrdə xalqımıza daha bir təhsil-mədəniyyət ocağını— Milli Konservatoriyanı bəxş etdi.

—Ali məktəbin strukturu neçə təşkil olunub?

—Azərbaycan Milli Konservatoriyası ifaçılıq və tarix-nəzəriyyə fakültələrindən ibarətdir. Bu fakültələrin nəzdində dekanlıq və 8 kafedra fəaliyyət göstərir: “xalq çalğı alətləri”, “solo oxuma (xanəndə)”, “xalq çalğı alətlərinin orkestrləşdirilməsi və dirijorluğu”, “musiqi tarixi və nəzəriyyəsi”, “milli musiqinin tarixi və nəzəriyyəsi”, “instrumental muğam”, “ümumi fortepiano”, “ictimai fənlər”. Konservatoriyada təhsil 3 pilləlidir —bakalavr, magistr və doktorantura. Bütün ali məktəblər kimi, biz də Bolonya sistemi ilə işləyirik. Təhsillə bağlı məsələlər, tədris və elmi işlərlə əlaqəli suallar Elmi Şuranın iclaslarında müzakirə olunur və kollegial qərar çıxarılır. Bundan başqa, tədris, elmi katiblik, konsertlərin təşkili şöbələri, həmkarlar və gənclər təşkilatları da işimizin tərkib hissəsidir.

Oxucuların nəzərinə çatdırırıq ki, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının professor-müəllim heyətinin tərkibi xalq çalğı alətləri üzrə görkəmli ifaçılar, peşəkar dirijor, xanəndə, tanınmış musiqişünas, bəstəkar və ictimai fənlər sahəsində bir çox alimlərdən ibarətdir. Milli Konservatoriyada 200-ə qədər müəllim çalışır ki, onlardan 24 nəfəri xalq artisti, 16 nəfəri əməkdar incəsənət xadimi, 18 nəfəri əməkdar artist, 11 nəfəri əməkdar müəllim, 25 nəfəri sənətşünaslıq namizədi, 3 nəfəri elmlər namizədi, 2 nəfəri elmlər doktoru, 6 nəfəri sənətşünaslıq doktoru olmaqla, müxtəlif elmi və fəxri adlara malikdir.

Ötən illər ərzində Milli Konservatoriyanı 545 nəfər məzun, 46 aspirant bitirmişdir. Onu da qeyd etməliyik ki, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının bir ali məktəb kimi formalaşmasında, tədris prosesinin inkişafında və nailiyyətlərimizdə rektor, professor, xalq artisti Siyavuş Kəriminin böyük rolu vardır.

—Mümkünsə, elmi-praktik işlər barədə də məlumat verin?

—Ali musiqi təhsili və tədrisinin elmi əsaslarla təşkil olunması, təhsilin elm və təcrübə ilə əlaqələndirilməsi qarşımızda dayanan çox mühüm və aktual vəzifələrdən biridir. Digər ali məktəblərlə müqayisədə “gənc” olmasına baxmayaraq, Milli Konservatoriyada kafedralar, fakültələr və Elmi Şura səviyyəsində elmi, elmi-metodik, elmi-praktik işlərin təşkilinə, planlaşdırılmasına, proqnozlaşdırılmasına və icrasına xüsusi həssaslıq və məsuliyyətlə yanaşılır. Magistr və doktorluq üzrə dissertasiya mövzularının elmi maraq və aktuallıq kəsb etməsinə xüsusi önəm verilir. Son illər folklor, aşıq sənəti, muğamşünaslıq, ifaçılıq, bəstəkar yaradıcılığı, musiqi tənqidi, musiqi pedaqogikası, Şərq musiqisi sahəsində maraqlı elmi işlər yerinə yetirilmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Milli Konservatoriyası Milli Elmlər Akademiyasının Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən Koordinasiya Şurası arasında daim əlaqə yaradır. Aparıcı təşkilat kimi də bir çox maraqlı dissertasiyaların müdafiəsində iştirak edirik. Xarici ölkələrin mütəxəssisləri Milli Konservatoriya ilə elmi-yaradıcılıq əlaqələri saxlayırlar. Bu istiqamətdə görülən nəticələrdən biri də günün tələblərinə cavab verə bilən yeni proqramların, metodik tövsiyələrin, dərs vəsaitlərinin və dərsliklərin yazılmasıdır.

Milli Konservatoriyanın elmi nəşri olan “Konservatoriya” jurnalında musiqi sənətinin və elminin müxtəlif sahələrində maraqlı məqalələr dərc olunur. Jurnal xüsusilə gənc tədqiqatçıların elmi yaradıcılığı üçün tribuna rolunu oynayır. Burada başqa ali məktəblərin, elmi müəssisələrin doktorantları, tanınmış alimləri də çıxış edirlər. Jurnalın baş redaktoru, elmi işlər üzrə prorektor, əməkdar incəsənət xadimi, professor Vaqif Əbdülqasımovdur.

Milli Konservatoriyada təhsil və elmin əlaqələndirilməsi məqsədilə iki elmi laboratoriya yaradılmışdır: “Milli musiqinin tətbiqi” və “Milli musiqi alətlərinin araşdırılması”. Laboratoriyalar milli musiqiyə, milli alətlərə, musiqi tarixi və nəzəriyyəsinə dair aktual problemlərin işlənilməsi, yeni ideya və təkliflərin hazırlanması, elmi-metodik təcrübənin yeniləşməsi ilə məşğul olur, müxtəlif konfrans və simpoziumlarda iştirak edir, tədqiqat əsərləri yazırlar. Ən önəmlisi isə laboratoriyalarda qədim xalq çalğı alətlərimizin bərpası, təkmilləşdirilməsi, yeni növlərinin yaradılması, onların ifaçılıq və tədrisdə tətbiqidir. Məsələn, tarın, kamançanın, kanonun təkmilləşdirilməsi, cəng alətinin yenidən bərpası, balabanın bas və tenor növlərinin hazırlanması, baş tarın yaradılması və s. bu kimi nailiyyətlər musiqi tarixi və ənənələri ilə yanaşı, həm də mürəkkəb fiziki, riyazi, akustik araşdırmalar tələb edən işlərdir.

Elmi-praktik fəaliyyətin çox ciddi istiqamətlərindən biri xalq musiqisi nümunələrinin toplanılması, sənədləşdirilməsi, nota yazılması və tədrisdə istifadə edilməsidir. Bu məqsədlə müəllimin və tələbələrin iştirakı ilə folklor ekspedisiyaları təşkil olunur. Musiqişünas və bəstəkar tələbələr respublikanın kənd, rayon və şəhərlərinin musiqi folklorunun toplanması işinə ekspedisiya şəklində daim cəlb olunurlar ki, bununla da onlarda folklor nümunələrini yazmaq vərdişi, qabiliyyəti formalaşır.

Kafedralar tərəfindən gündəmdə olan müxtəlif tədris, metodika, ifaçılıq, musiqişünaslıq, alətşünaslıq mövzularında mütəmadi “Dəyirmi masa”lar da keçirilir.

Tələbə və magistrlərin elmə maraqlarını təmin etmək, onları gələcəyin elmi və pedaqoji kadrları kimi hazırlamaq üçün cari və perspektiv proqramlar hazırlamışıq. Gənclər elmi konfranslarda, diskussiyalarda, yarışlarda fəal iştirak etmək üçün hər şəraitlə təmin olunublar. Onu da deyim ki, Konservatoriyada 2003-cü ildən tələbə Elmi Cəmiyyəti fəaliyyət göstərir. Bu cəmiyyət xeyli sayda konfranslar, debatlar, simpoziumlar keçirilmişdir və bu iş davam etməkdədir.

—Bilirik ki, muğam festivalları və müsabiqələri ictimaiyyət arasında həmişə maraqla qarşılanır. Bu tədbirlərdə Milli Konsevatoriyanın iştirakı necədir?

—Beynəlxalq muğam festivalları və müsabiqələri muğam layihəsinin tərkib hissəsidir. Beynəlxalq muğam layihələrinin müəllifi və təşkilatçısı isə Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevadır. Bu layihələr nəinki respublikamızda, habelə beynəlxalq mədəniyyət və elmi dairələrdə, Şərq aləminin görkəmli musiqi sənətçiləri və dünyanın məşhur musiqi nəzəriyyəçiləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. İlk növbədə, qeyd edək ki, bu layihələr, festivallar və müsabiqələr muğam sənətinin, milli musiqi irsinin yaşamasına, öyrənilməsinə, təbliğinə, müxtəlif xalqlar tərəfindən tanınmasına böyük təsir göstərmişdir. Milli musiqi mədəniyyətinə belə yüksək diqqət və qayğısına görə, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri hörmətli Mehriban xanıma təşəkkürümüzü bildiririk. Fəxr edirik ki, bu tədbirlərdə Milli Konservatoriyanın müəllim və tələbələri həmişə öndə gedirlər. Oxuculara xatırladım ki, muğam müsabiqələri bir neçə formatda keçirilir: beynəlxalq, respublika və televiziya muğam müsabiqələri. Hər üçünün təşkilində, aparılmasında Milli Konservatoriyanın müəllimi olan sənət xadimlərinin yaxından iştirakı göz önündədir. Məsələn, Konservatoriyanın rektoru, professor S.Kərimi, xalq artisti, professor A.Babayev beynəlxalq muğam müsabiqələrində münsiflər heyətinin üzvü kimi iştirak ediblər, Siyavuş müəllim artıq neçə ildir münsiflər heyətinə sədrlik edir. Xalq artistləri, professorlar A.Babayev, Ə.Məmmədov, A.Abdullayev, M.Müslümov, N.Kazımov, F.Dadaşov və b. respublika müsabiqələrinin təşkilində fəal iştirak edirlər. Başlıcası, bu müsabiqələrin sayəsində neçə illərdir onlarca gənc istedad aşkara çıxmış, sənətə qədəm qoymuş, ifaçı kimi püxtələşmişdir.

Yəqin xatırlayırsınız, 2009-cu ildə “Muğam aləmi” birinci beynəlxalq müsabiqəsində qran-pri mükafatına Milli Konservatoriyanın tələbəsi, hazırda müəllim işləyən Təyyar Bayramov layiq görüldü. İstər beynəlxalq, istərsə də respublika muğam müsabiqələrində qalib gələnlərin, demək olar, əksərəyyəti konservatoriyanın tələbələri və məzunları: B.Zeynalov, Ş.İmanov, P.Quliyev, A.Sadıqova, Ş.Musayev, T.Yusubov, M.Mirələmov, S.Ərəbli, A.Mirzəliyev, A.Hüseynov, E.Hüseynov, B.Niftəliyev və b. digər tədbirlərdə də iştirakımız olub. “Bakı —İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı” tədbirlərində, bir çox beynəlxalq forumların bədii hissələrində, xarici ölkələrə qastrol səfərlərində, beynəlxalq layihələrdə istedadlı müəllim və tələbələrimizin uğurlu çıxışları buna misal ola bilər. Yeri gəlmişkən, konservatoriyanın xarici əlaqələri barədə də məlumat verim. Müəllim və tələbələrimizin uğurlu elmi və ifaçılıq çıxışlarının sorağı xarici ölkələrdən —Türkiyə, İran, Rusiya, Fransa, Amerika, Kanada, ərəb ölkələri, Yaponiya, Orta Asiya respublikalarından və s. gəlir. Məhz bunun nəticəsi olaraq, UNESCO Azərbaycan muğamını digər xalqların muğam xarakterli janrları içərisində “Əsas muğam” statusu kimi təsdiq etmişdir. Həm də nəzərə alaq ki, Milli Konservatoriya qısa müddət ərzində şöhrət və etimad qazana bilmişdir. Təsadüfi deyil ki, burada Yaxın və Orta Şərq ölkələrindən, Amerikadan olan əcnəbi tələbələr, doktorantlar, təcrübə keçənlər təhsil alırlar. Bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, xarici əlaqələrimizin yaranması və genişlənməsində “Muğam aləmi” beynəlxalq festival müsabiqələrinin xüsusi rolu olmuşdur.

—Muğam sənəti dünya ənənəvi musiqisinin “şah əsəri” kimi də tanınır...

—Bu, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşşməramlı səfiri Mehriban xamm Əliyevanın milli mədəniyyətimizə, xalqımıza qazandırdığı böyük qələbədir. Mehriban xanım Əliyevanın bilavasitə himayəsi ilə muğam sənətinin qorunması, inkişafı və təbliği sahəsində böyük işlər görülmüşdür. Azərbaycan muğamının, tar ifaçılıq sənətinin, aşıq sənətinin UNESCO tərəfindən “Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəniyyət irsi” Reprezentativ siyahısına daxil edilməsi məhz Heydər Əliyev Fondunun bu sahədəki mühüm xidmətlərinin uğurlu nəticəsidir.

UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə keçirilən Beynəlxalq Muğam Festivalı da Azərbaycan milli musiqisinin bütün dünyada tanıtdırılması, təbliği və sevilməsi istiqamətində mühüm tədbirlərdən biridir. Beynəlxalq festivalın prezidenti də elə Mehriban xanım Əliyevadır.

—Sirr deyil ki, Milli Konservatoriya yarandığı vaxtdan öz binası olmayıb...

—Doğrudur, digər ali məktəblər kimi geniş auditoriyalarımız, çoxmərtəbəli binamız olmasa da, həmişə üzərimizə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirməyə çalışmışıq. Nə maddi-texniki vəziyyət, nə auditoriya şəraitsizliyi, nə məhdud sayda otaqlar, nə konsert, konfrans, oxu-qiraət zallarının yoxluğu yaxşı işləməyimizə maneə olmayıb. Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin rəsmi qərarı ilə Milli Konservatoriya üçün müasir tipli, böyük bina inşa edilir və tikinti artıq başa çatıb. Sevinirik ki, yeni, möhtəşəm binamızda nailiyyətlərimizlə birgə işə başlayacağıq. Milli Konservatoriyanın 8 mərtəbəli yeni binası təhsil və tədrisin keyfiyyətinə şübhəsiz ki, böyük təkan verəcək, yeni uğurları stimullaşdıracaqdır. Təsəvvür edin ki, yeni binada böyük və kiçik konsert zalları, konfrans zalı, milli ornamentlərlə və qədim xalça naxışları ilə bəzədilmiş muğam klubu, müasir səsyazma studiyası, kitabxana, qiraət zalı, idman-tədris kompleksi, hər cür şəraiti olan tələbə yataqxanası, 100-dən artıq sinif otağı var. Səbirsizliklə, açılış gününü gözləyirik. Bir sözlə, ulu öndərimizin yadigarı olan, yüzilliklərin möhtəşəm muğam ənənlərini və dahi Üzeyir bəyin böyük sənət məktəbini yaşadan, inkişaf etdirən Azərbaycan Milli Konservatoriyası həmişə yüksəliş, tərəqqi yolundadır.

Zabit CAVADOV,

Respublika.-2014.- 23 yanvar.- S.6.