Zir­və tə­bəs­sü­mü - FOTO

Mədəniyyət 11 May. 00:24

Us­tad şa­ir Mu­sa Ya­qu­bun 80 il­li­yi­nə

img

Ağa­rır va­ra­ğın bə­yaz ya­na­ğı,

Qə­lə­min kön­lü­nə tə­zə söz dü­şüb.

80 il alı­şan ruh oca­ğın­da

Duy­ğu alov­la­nıb tə­zə köz dü­şüb.

 

Çi­çə­yi çırt­la­yır xa­ti­rə­lə­rin,

Ca­van­lıq uzaq­dan köv­rə­lib ba­xır.

Gör ne­çə il­lər­dir Buy­nuz kən­di­nin

Öm­rü­nə dup­du­ru mis­ra­lar ya­ğır.

 

Səs­siz­cə il­lə­rin di­zin qat­la­yıb,

Za­ma­nın yol­la­rı yor­ma­yıb onu.

Yur­dun və­fa­sı­na qur­ban olum mən-

Dağ­lar uca tu­tub şa­ir oğ­lu­nu!

 

Bu gün sə­mə­ni­dir si­nəm­də ürək,

Sö­zün üfü­qün­də sö­kü­lüb­dü dan.

Gö­zün­dən öp­dü­yüm sə­rin çeş­mə­lər

As­ta­ca da­nı­şır Mu­sa Ya­qub­dan.

 

Bur­da üzün­də­ki tə­bəs­sü­mə də

Ba­ba­dağ səs ve­rər, san­ki sə­si­nə.

Yol­la­ra yam­ya­şıl ümid­lər çı­xar

Əl edər əl­çat­maz söz zir­və­si­nə.

 

Us­tad do­da­ğın­dan qo­pan mis­ra­lar

Kö­nül­lər ox­şa­yıb ru­hu isi­dir.

Mu­sa Ya­qub ki­mi bir şa­ir öm­rü

Yur­du­mun mi­nil­lik xə­zi­nə­si­dir.

 

Qə­ləm yo­la çı­xır us­tad əlin­də

Sö­zün duy­ğu-duy­ğu ey­ni açı­lır.

Köv­rək mis­ra­sın­da Mu­sa Ya­qu­bun

Zir­və gü­lüm­sə­yir, dağ­lar əl ça­lır.

"Heç kəs mə­nim ki­mi köv­rə­lə bil­məz"...

Gör­kəm­li Azər­bay­can şai­ri Mu­sa Ya­qu­bun 80 il­li­yi ta­mam ol­du. Mu­sa Ya­qub o şa­ir­lər­dən­dir ki, şei­ri se­vən hər kə­sin ürə­yin­də onun ün­va­nı­na de­yi­lə­si sö­zü, söh­bə­ti, öy­gü­sü var. Ötən əs­rin 60-cı il­lər nəs­li­nə mən­sub olan şa­ir­lər ara­sın­da özü­nə­məx­sus ya­ra­dı­cı­lı­ğı, dəst-xət­ti­lə se­çi­lən, şe­ir­lə­ri dil­lər əz­bə­ri olan bu qey­ri-adi in­san nə­cib­li­yi, xe­yir­xah­lı­ğı, ya­ra­dı­cı gənc­li­yə diq­qət və qay­ğı­sı ilə də se­çi­lən, se­vi­lən bən­zər­siz sə­nət­ka­rı­mız­dır.

Bö­yük şai­rin diq­qət və qay­ğı­sı­nı gör­müş ya­ra­dı­cı bir in­san ki­mi bu yu­bi­ley gün­lə­rin­də onun şəx­siy­yə­ti, qey­ri-adi ya­ra­dı­cı­lı­ğı haq­qın­da ürək söz­lə­ri­mi bil­dir­mə­yi özü­mə mə­nə­vi borc bi­li­rəm. Mu­sa Ya­qub son 30 il­də ya­ra­dı­cı gənc­li­yin ay­rı-ay­rı is­te­dad­lı nü­ma­yən­də­lə­ri haq­qın­da ən çox diq­qət, qay­ğı gös­tər­miş, on­la­ra uğur­lu yol di­lə­miş şa­ir­lə­ri­miz­dən­dir. Fəxr edi­rəm ki, bu bö­yük in­san, qüd­rət­li şa­ir ilk şe­ir­lə­rim­lə ta­nış ol­muş, ki­ta­bı­ma ("Öm­rüm", 2008) ("Öm­rün qa­ta­rı", 2013) əha­tə­li, gö­zəl bir ön söz yaz­mış, mə­nə ya­ra­dı­cı­lıq xe­yir-dua­sı di­lə­miş­dir.

Ya­ra­dı­cı­lı­ğım­da, hə­yat­da qa­zan­dı­ğım bir çox uğur­lar­da bu xe­yir­xah in­sa­nın bö­yük əmə­yi, zəh­mə­ti var. Əsl şa­ir, qüd­rət­dən ya­ran­mış əsl sə­nət­kar de­yən­də Mu­sa Ya­qu­bu dü­şün­mü­şəm hər vaxt. Çün­ki Mu­sa Ya­qub tə­pə­dən-dır­na­ğa­can kənd ət­ri­di, tə­biə­tin özü­dü, aya­ğı tor­paq­da, ba­şı göy­lər­də­di, xılt­dan, xə­bis­lik­dən, ya­lan­dan, ri­ya­dan min ağac­lıq uzaq­dı. Sə­hər gü­nə­şi sa­lam­la­yan, ba­şı göy­lə­rə də­yən dağ­la­ra baş əyib eh­ti­ram gös­tə­rən, çi­çək­lə­ri öpüb göz­lə­ri üs­tə qo­yan, şeh­li yon­ca­lıq­la­rı ayaq­ya­lın do­la­şan, şə­la­lə­sin­dən bir ovuc üzü­nə çır­pıb sa­la­vat çe­vi­rən kə­sin ürə­yin­də xılt­mı olar?

Heç kəs mə­nim ki­mi köv­rə­lə bil­məz... Bu mis­ra­nı de­mək hü­qu­qu qa­zan­ma­lı­san. Mu­sa Ya­qub 60 il­lik ya­ra­dı­cı­lıq yo­lu ilə bu mis­ra­nı de­mə­yə haqq qa­za­nıb. Də­yir­man da­şı­nın üyüt­dü­yü dən ki­mi üyü­nən, ələ­nən ömür­sə bu mis­ra­la­rı ya­zıb:

Heç kəs mə­nim ki­mi köv­rə­lə bil­məz.

O pa­yız­dan öt­rü, o qış­dan öt­rü.

O is­ti yu­va­mın, doğ­ma oba­mın,

O açıq ey­va­nın, o sax­sı da­mın

Tor­pa­ğın­dan öt­rü, da­şın­dan öt­rü.

Qə­ri­bə­dir, in­san nə­dən­sə il­kin çağ­la­rı­na öm­rün qü­ru­bu­na can atır. Mu­sa Ya­qub şə­hə­rin ra­dia­si­ya ley­san­la­rın­da, av­to­mo­bil, za­vod, fab­rik tüs­tü­lə­rin­də töy­şü­yə-töy­şü­yə şe­ir ya­zan, qo­yub gəl­di­yi kən­di xa­tır­la­yan qə­ləm dost­la­rın­dan fərq­li ola­raq, do­ğul­du­ğu kən­də-kə­sə­yə dö­nük çıx­ma­dı, onu boy­nu­bü­kük qo­yub qaç­ma­dı. Hət­ta şə­hər­də iş­lə­di­yi bir ne­çə il­də sür­gün öm­rü ya­şa­dı. Doğ­ma yer­lər­də qo­yub gəl­di­yi dağ­lar­dan, or­man­lar­dan, bu­laq­lar­dan öt­rü bağ­rı çat­la­dı, tə­zə­dən ge­ri qa­yıt­dı. Bu, doğ­ma, həs­rət­li, in­ti­zar­lı, göy gö­yər­çi­nə dö­nüb yol­la­ra qo­nan ana­nın ba­la­sıy­la gö­rü­şü idi. Ley­lək yu­va­sı­na qo­vu­şan ki­mi Mu­sa Ya­qub da onun üçün da­rı­xan doğ­ma Buy­nu­zu­na qo­vuş­du.

Tə­əs­süf, min tə­əs­süf ki, yo­lu­mu­zu göz­lə­yən ata-ba­ba yurd­la­rı­na qa­yı­dan­la­rı­mız az­dı. Bu mə­na­da Mu­sa Ya­qub bən­zər­siz­di, tək­di, tən­ha­dı. Ona gö­rə ra­yo­na üz tu­tan şa­ir dost­la­rı onu əli­çı­raq­lı ax­ta­rıb­lar. Mu­sa şa­ir dost­la­rı üçün, be­lə de­yək, il­ham qay­na­ğı olub.

Həs­sas, arif oxu­cu, poe­zi­ya xi­ri­da­rı hər şai­rin pa­lit­ra­sı­na, vur­du­ğu "il­mə­lər"ə yax­şı bə­ləd­di. Bəl­kə də Mu­sa Ya­qub qə­dər öz şe­ir­lə­ri­nə bən­zə­yən, öz şe­ir­lə­rin­dən boy­la­nan ikin­ci şai­ri­miz yox­du.

Mən bir az ba­har­lı bu­daq ki­mi­yəm,

Bir az da sa­də­lövh uşaq ki­mi­yəm.

Ba­la ana­sı­na qo­vu­şan ki­mi,

Ley­lək yu­va­sı­na yo­vu­şan ki­mi,

Arı gül-çi­çə­yə uyu­şan ki­mi

Eh, mən də ada­ma tez yo­vu­şa­nam...

 

Ya­xud:

... Bu şi­rin ya­tış­dan gə­lib hə­və­sə,

Is­tə­rəm mən də bir din­cə­ləm, ya­tam.

Bu bö­yük yu­xu­nun önün­də nə­sə

Ki­çik yu­xu­sun­dan uta­nır adam.

Yə­qin ki, nə­həng­lər be­lə din­cə­lir,

Bəl­kə də uca­lıq be­lə din­cə­lir,

Dağ­lar çox qə­ri­bə olur ge­cə­lər.

 

Və ya:

Ot gö­yər­dib o cı­ğı­rım, o izim,

Tu­fan­la­nıb çal­xa­lan­maz də­ni­zim,

Da­ha mən­dən sev­gi um­ma, əzi­zim,

Bu dün­ya­nın qa­ra da­şı gö­yər­məz.

 

Araz bo­yu çox mə­na­lar sez­mi­şəm,

Elə bil­mə əl­lə­ri­mi üz­mü­şəm.

Ürə­yi­mə daş bağ­la­yıb döz­mü­şəm,

Bu dün­ya­nın qa­ra da­şı gö­yər­məz.

Adə­tən ana­lar öv­lad­la­rı­na lay­la de­yər. Am­ma Mu­sa Ya­qub öm­rü­nün ix­ti­yar çağ­la­rın­da be­lə tor­paq alt­da uyu­yan ana­sı­na gö­rün ne­cə lay­la de­yir:

Bu ya­na­can, o ya­na­can,

Çev­ril sağ­dan sol ya­na­can.

Böy­rün ağ­rı­yır, ana­can!

Da­rıs­qal­dır evin lay­lay,

De ne­cə­dir ke­fin, lay­lay?

 

So­yuq dü­şür, əy­nin ya­lın,

Biz­də qa­lıb is­ti şa­lın.

Gə­ti­rim çiy­ni­nə sa­lım,

Elə uzan, ra­hat ol­sun,

Gə­lin­lər mu­ğa­yat ol­sun.

Bu mis­ra­lar­da­kı bə­şə­ri sev­gi­yə, doğ­ma­lı­ğa hey­rət edir­sən. Bu his­si, bu duy­ğu­nu, bu yan­ğı­nı, bu atə­şi, daş­dan gi­lə-gi­lə da­man göz yaş­la­rı­nı mə­nim xal­qı­mın şai­ri ya­za bi­lər an­caq,  ana tə­biə­tin tər­cü­ma­nı Mu­sa Ya­qub ya­za bi­lər an­caq...

Ca­na­lı­ya çök­dü du­man,

Gəl­mə­yi­nə yox­du gü­man.

Biz gə­lə­rik, sə­nə hey­ran.

Ölüm lay­lay, di­rim lay­lay!

Ya­nın­da­kı ye­rim lay­lay!

Mu­sa Ya­qub "Ana­mın mə­za­rı­na lay­la" şei­ri­lə həm də əziz­lə­ri­mi­zin uyu­du­ğu və­tən tor­paq­la­rı­nın mü­qəd­dəs­li­yi­ni ya­da sa­lır.

Sü­ley­man Pey­ğəm­bər mi­sa­lı quş­la­rın, can­lı tə­biə­tin di­li­ni bi­lən, onu qön­çə-qön­çə, yar­paq-yar­paq, bu­daq-bu­daq vəsf edən, as­ma kör­pü­süy­lə, sal qa­ya ma­sa­sıy­la, şə­la­lə­si, dağ­da­ğan ağa­cı, yar­pız­lı ar­xıy­la baş-ba­şa qa­lan Mu­sa Ya­qub san­ki şöh­rət da­lın­ca, gün-gü­zə­ran da­lın­ca şə­hə­rə ge­dib bir da­ha ge­ri qa­yıt­ma­yan şa­ir dost­la­rı­nı "alo­vu sən­gi­yən, kü­lü qış­qı­ran" ocaq­la­rı­mı­za, ye­tim qal­mış ev­lə­ri­mi­zə, də­də-ba­ba­la­rı­mı­zın ot bas­mış qə­bir­lə­ri­nə sa­hib çıx­ma­ğa ça­ğı­rır.

Bu səs­siz ha­ray, üs­yan şai­rin bir çox şe­ir­lə­rin­dən boy ve­rir.

Bu daş mə­zar, bu qum mə­zar,

Sol­ğun mə­zar, yor­ğun mə­zar.

Sıl­dı­rım­lar sı­ra­sın­da,

Bir qa­ya­nın ara­sın­da

Qa­lar yal­qız, so­lar yal­qız,

Qar, ya­ğış­da do­lar yal­qız.

Mu­sa Ya­qub poe­zi­ya­sı­nı se­vən bir oxu­cu ki­mi sidq-ürək­dən de­yi­rəm:

-Onun şe­ir­lə­ri xal­qı­mı­za qüd­rət­li bir or­du qə­dər xid­mət et­miş­dir. Bu sus­ma­yan əbə­di nəğ­mə­nin mən­zi­li uzaq-uzaq üfüq­lər­di.

O şa­ir xoş­bəxt­dir ki, do­ğul­du­ğu tor­pa­ğı sim­vo­la, rəm­zə, uca­lıq hey­kə­li­nə çe­vi­rir. Mu­sa Ya­qub şa­ir­li­yi, şəx­siy­yə­ti, xa­rak­te­ri, do­ğul­du­ğu tor­pa­ğa mə­həb­bə­ti­lə tə­biə­tin can­lı gu­şə­si - bu göy­lər al­tın­da ya­şıl mu­zey olan Buy­nuz kən­di­ni əbə­di ola­raq kö­nül­lə­rə kö­çü­rüb.

Dün­ya­nın əl boy­da bu gö­zəl­lik səl­tə­nə­ti­nə olan şa­ir sev­gi­si ana­nın öz ba­la­sı­na, yer­lə­rin göy­lə­rə olan sev­gi­si­nə bən­zə­yir.

Pı­çıl­tı-pı­çıl­tı açı­lan sehr­li çi­çək­lər­lə, dağ­la­rın be­lin­dən gü­müş kə­mər ki­mi açı­lıb dü­şən şə­la­lə­lər­lə, əsr­lə­rin di­zi­ni qat­la­mış nə­həng qo­ca pa­lıd ağac­la­rıy­la, ma­mır bas­mış yal­çın qa­ya­lar­la baş-ba­şa qa­lıb özü də gü­lə, çi­çə­yə, qa­ya­ya, pa­lı­da çev­ri­lən, şə­la­lə ki­mi kö­nül­lə­rə nəğ­mə oxu­yan Azər­bay­ca­nın qüd­rət­li şai­ri Mu­sa Ya­qub hə­qi­qə­tən xoş­bəxt sə­nət­kar­dır. Bən­zər­siz şe­ir­lə­riy­lə qoy­nun­da  boy at­dı­ğı, ucal­dı­ğı dağ­la­ra, ya­şıl ömür­lü tə­biə­tə əbə­di ömür bəxş edən Mu­sa Ya­qub bu saf­lı­ğın, bu gö­zəl­li­yin qoy­nun­da "bir co­cuq ru­hu qə­dər mü­nəv­vər, lə­kə­siz, göy üzü ki­mi dum­du­ru 80 il­lik şə­rəf­li bir şa­ir öm­rü ya­şa­yıb.

Onun İs­ma­yıl­lı­da­kı - Buy­nuz­da­kı şə­la­lə­li evi, oca­ğı şa­ir dost­la­rı­nın, el-oba­nın zi­ya­rət ye­ri­di. Bu ev­də, bu ocaq­da, bu ata yur­dun­da tor­pa­ğı­na, eli­nə-oba­sı­na bağ­lı mö­cü­zə­li bir şa­ir ya­şa­yır. Mis­ra­la­rın­da gül­lər açı­lır, dağ­lar ye­ri­yir, şə­la­lə­lər çağ­la­yır, qol­la­rı­nı göy­lə­rə aç­mış nə­həng pa­lıd­lar Ulu Tan­rı­ya dua edir. Bu gö­zəl­lik səl­tə­nə­ti­nin baş me­ma­rı us­tad şai­ri­miz Mu­sa Ya­qub­dur.

Göz­lə­ri hə­mi­şə yol­lar­da­dı. Bi­lir ki, ge­dən­lər ha­çan­sa qa­yı­da­caq. Qa­ran­quş­lar, dur­na­lar qa­yı­dan ki­mi...

... Pa­yı­zın ən köv­rək ça­ğı­na qar­şı

Me­şə­si­nə qar­şı, da­ğı­na qar­şı,

Bə­növ­şə bo­yu­na, gül nə­fə­si­nə,

Ba­ha­rın yar­pız­lı ar­xı­na qar­şı

                          yol gə­lən ol­sa

Nə bi­lim, bir çə­mən ya­şıl­lıq üçün,

Ya da ki, min­nət­siz yax­şı­lıq üçün

                           Da­rı­xan ol­sa,

O müt­ləq bu ye­rə gə­lib çı­xa­caq;

Bi­li­rəm ha­va­yı ax­mır bu bu­laq

Müt­ləq bu çeş­mə­ni gör­mə­li­di­lər,

Bu oca­ğa sa­lam ver­mə­li­di­lər.

Sa­lam, Mu­sa Ya­qub oca­ğı   

Nəzakət

Bakı xəbər.- 2017.-