Unudulmaz alim, vətənpərvər ziyalı.

Həyatda elə insanlar var ki, onlar bu dünyaya nə üçün gəldiklərini fitrətən dərk edirlər. Və Allah-taalanın onlara bəxş etdiyi ömründən qədərincə bəhrələnməyi, özündən sonra başqaları üçün örnək olunası ömür yaşamağı göstərmək, öz ömrünü dəyərləndirməyi bacarmaq, cəmiyyət qarşısında, insanlar arasında mənəvi borcunu başa düşmək, bütün hallarda onu xəlq edənin mərhəmətinə sığınan bu insanlar üçün həyatın mənası həmişə ülvi və ecazkardır.

Doğrusuna qalsa hər bir insan yaşadığı ömür tarixini özü yazır. Arzudan, niyyətdən keçib reallığa qovuşan əməlləri ilə, onu tanıyanların, xatırlayanların qəlbində buraxdıqları isti, məhrəm izlərlə, duyğularla.

İndiki zəmanədə örnək ola biləcək ömür yazmağın özü də bir ayrı fədakarlıq və insani hünərdir. Elə dünyamızı mənalandıran, hər birimizdə yaşamaq şövqünü alovlandıran da ətrafımızda bu cür insanların olmasıdır.

Sağlam ictimai-siyasi, mədəni və mənəvi mühitin yaradılmasında - cəmiyyətin iqtisadi cəhətdən yüksəlməsində, milli mədəniyyətin tərəqqisində, elmin, maarifin inkişafında ziyalıların rolu, təbii ki, çox böyükdür.

Müdrikcəsinə deyilmiş bir ifadə var: ömrünü xalqının mənəvi inkişafına və maariflənməsinə, fundamental elmi axtarışlara həsr etmiş vətənpərvər ziyalılar dünyanın bəzəyidir.

Belə ziyalılardan biri də bütün ömrünü elmə, gənc nəslin maariflənməsinə həsr etmiş fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Əhməd Paşa oğlu Məmmədovdur.

O, 1940-cı il fevralın 12-də Ermənistanın Vedi rayonunun Şidli kəndində anadan olub. Orta məktəbi də Şidlidə bitirən Əhməd Məmmədov 1957-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Mexanika-riyaziyyat fakültəsinə qəbul olub. O, 1962-ci ildə həmin fakültənin riyaziyyat şöbəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Həmin ildə Ə.Məmmədov ADU-nun aspiranturasına daxil olub. O, 1965-ci ildə aspiranturanı müvəffəqiyyətlə bitirərək universitetin həndəsə və cəbr kafedrasında assistent kimi fəaliyyətə başlayıb.

Müəllim hər zaman səcdə olunacaq, məsləhətlərinə ehtiyac duyulacaq bir varlıqdır. O, elə bir varlıqdır ki, ömrünü məşəl edib, hər bir tələbəsinin qəlbində yandırır, həyatının ən gözəl illərini, ömrünün ən duyğulu anlarını, gözünün nurunu onlara həsr edir. Məhz Əhməd müəllim qayğıkeş və tələbkar olduğu üçün də tez bir zamanda universitetdə dərs dediyi tələbələrinin sevimlisinə çevrilib.

Ə.Məmmədov 1966-cı ildə, vaxtından əvvəl “Qeyri-xətti differensial tənliklərin müəyyən sinifləri üçün qarışıq məsələlərin analitik nəzəriyyəsi” mövzusunda yazdığı namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiə edərək fizika-riyaziyyat elmləri üzrə alimlik dərəcəsi adını alıb.

O, 1967-ci ildə müsabiqə yolu ilə Həndəsə və cəbr kafedrasında baş müəllim kimi fəaliyyətini davam etdirib.

Hər bir insan qarşısına qoyduğu ali məqsədə çatmaq üçün gecəli-gündüzlü zəhmətə qatlaşır, bacarıq və qabiliyyəti sayəsində elmi zirvələr fəth edir. Elmin dərinliklərinə baş vurduqca ətrafındakılara daha həssas, daha mehriban, daha qayğıkeşcəsinə yanaşır və təvazökar bir insana çevrilir.

Ə.Məmmədov 1972-ci ildə müsabiqə yolu ilə universitetin Cəbr kafedrasına dosent seçilib. 1973-cü ildə isə Mexanika-riyaziyyat fakültəsinin dekan müavini vəzifəsinə təyin olunub.

Xarakterindəki ciddilik, ona tapşırılan işləri yüksək səviyyədə məsuliyyətlə yerinə yetirməsi, öz üzərində işləməsi, daim elmi axtarışda olması Əhməd müəllimə işlərində həmişə uğur qazandırıb. Belə ki, Ə.Məmmədov müsabiqə yolu ilə 1974-cü ildə Y.Məmmədəliyev adına Naxçıvan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Riyaziyyat kafedrasına kafedra müdiri və dosent vəzifəsinə təyin edilib. O, 1974-1977-ci illərdə universitet elmi şurasının elmi katibi olmuşdur.

Əhməd müəllim 1974-cü ildə universitetdə həmkarlarından fərqləndiyinə görə fəxri medala layiq görülüb.

Ə.Məmmədov müsabiqə yolu ilə Riyazi analiz və funksiyalar nəzəriyyəsi kafedrasının müdiri vəzifəsinə təyin edilib. 1976-1981-ci illərdə həmin kafedranın müdiri vəzifəsində çalışıb.

Ə.Məmmədov Riyazi analiz və funksiyalar nəzəriyyəsi kafedrasına rəhbərlik etdiyi dövrlərdə 3 müəllim namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. İxtisası üzrə bir namizədlik dissertasiyasının opponenti olmuşdur.

Ə.Məmmədov müxtəlif vaxtlarda universitet müsabiqə komissiyasının üzvü, ekspert komissiyasının üzvü olmuşdur. Bundan başqa, Əhməd müəllim 1984-89-cu illərdə universitetdə fəaliyyət göstərən “Təşkilati-metodiki” komissiyasının sədri olmuşdur.

Həyatda yazıb-yaratmaq, fəaliyyət göstərmək, öz yaradıcı fəaliyyətinin nəticələri ilə fəxr etmək insana heç bir şeylə müqayisə edilməyən məmnunluq duyğusu verir və onu yeni-yeni elmi yaradıcılığa ruhlandırır.

Ə.Məmmədov universitetdə tədris etdiyi fənləri yüksək səviyyədə aparmaqla yanaşı, tələbələrin kurs və diplom işlərinə mütəmadi rəhbərlik edib. TEC (Tələbə Elmi Cəmiyyəti) xətti ilə onun rəhbərlik etdiyi tələbələrdən bir neçəsi, müxtəlif illərdə diplomlara və fəxri fərmanlara layiq görülmüşdür. Əhməd müəllim tələbələrinə həmişə elmin dərinliklərinə baş vurmağı tövsiyə edərək deyirdi: “Unutmayın ki, qaranlıqları işıqlandırmaq yalnız insan zəkasının nuru ilə mümkündür”. Əhməd müəllim mühazirələrində həm də Pifaqorun bu fikrini gənc riyaziyyatçılara həmişə xatırladırdı: “Əziz tələbələr, Pifaqor deyirdi ki, riyaziyyatın yüksək vəzifəsi bizi əhatə edən qarmaqarışıqlıqlar içərisində gizlənən nizamı tapıb üzə çıxarmaqdır”.

Ə.Məmmədov tələbələrinə nəcib, insani keyfiyyətlər aşılamağa çalışır, daim öz üzərində işləməyi, xeyirxahlığı, əqidə saflığını, ləyaqəti, işinə məsuliyyətlə yanaşmağı, prinsipiallığı, mökəm inamı təbliğ edirdi.

Ə.Məmmədovun qənaətinə görə, şəxsiyyətin fəallığı inkişaf üçün təkcə əsas deyil, həm də inkişafın nəticəsidir. Təhsil-tərbiyə özünə və insanlara sevinc gətirən fəal, təşəbbüskar, yaradıcı şəxsiyyət formalaşdırarsa, onda o, məqsədinə çatmış olar. Bu baxımdan Əhməd müəllim də tələbələri üçün əlindən gələn köməyi onlardan heç bir zaman əsirgəməyib. O, istəyib ki, onun tələbələri həyatda öz yerlərini tuta bilən, ləyaqətli, vətənsevər, intellektli, azad fikirli, geniş dünyagörüşünə malik, hər işdə bacarıqlı və qabiliyyətli şəxslər kimi formalaşsınlar.

İnsanı ucaldan onun əxlaqı, vicdanı, həyata düzgün baxışı, öz potensial gücünü düzgün yerə, düzgün istiqamətləndirmək, məqsəd və məramına çatmaq üçün gərgin əmək sərf etmək bacarığıdır. Doğrudan da zəhmət, əmək insanı ucaldır, şərəfləndirir, ona məmnunluq bəxş edir.

Əhməd müəllim həm də həyatda elə bir savab iş görüb ki, axirətdə onun bədəlini hökmən xeyirlisiylə alacaq. Çünki o, tələbələrinə elm öyrədib. Məhəmməd peyğəmbər (s.ə.s.) elm barəsində deyib: “Mənim ümmətimdən hər bir ağıl sahibinə bu dörd şey vacibdir: elm eşitmək, onu öyrənmək, yaymaq və ona əməl etmək”.

Əhməd müəllimin zəngin potensialı, yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti, müasirliyi, novatorluğu, yeniliklərə və təşəbbüslərə açıq olması, zamanla ayaqlaşmaq və daha irəlini görmək bacarığı məşğul olduğu hər bir işdə, çalışdığı hər bir vəzifədə ona həmişə hörmət, ehtiram və nüfuz qazandırıb.

O, böyük bir nəslin parlaq nümayəndəsi, müdrik insan və gözəl bir ailə başçısı kimi, özünün bütün davranışı, həyat və fəaliyyəti ilə cəmiyyətimizin tanınmış ziyalılarındandır.

Ə.Məmmədov 5 dəfə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində ixtisası artırma fakültəsində olmuş və Leninqrad, Kuybışev, Minsk şəhərlərində keçirilən ümumittifaq konfranslarında müxtəlif riyazi mövzularda məruzələr etmişdir. Bu məruzələrin məzmunu tezis və məqalə şəklində ayrı-ayrı elmi jurnallarda çap olunmuşdur.

Ə.Məmmədovun elmi işləri əsasən qeyri-xətti xüsusi törəməli differensial tənliklər üçün qoyulmuş qarışıq məsələnin analitik həllinin öyrənilməsinə həsr olunmuşdur.

Yüksək ixtisaslı mütəxəssislər hazırlanmasında xidmətlərinə görə 03 iyun 1981-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanına əsasən Ə.P.Məmmədova Azərbaycan SSR “Əməkdar təhsil işçisi” fəxri adı verilmişdir.

Ə.Məmmədov 1989-cu ildən A.M.Qorki adına Kiyev Dövlət Pedaqoji İnstitutu bazasında yaradılmış pedaqoji institutlar üzrə Tədris-metodiki birləşmənin üzvü olub.

Əhməd müəllim kafedra müdiri olduğu vaxtlarda o, kafedranın ittifaqın bir çox elmi müəssisələri ilə əlaqəsini yaratmışdır.

Ə.Məmmədov cəbr sahəsində elmə yenilik gətirmişdir. Belə ki, onun “Elementlərini dəyişmək üsulunun ümumiləşməsi” metodu ilə bir sinif yüksək tərtibli determinantlar asan hesablanır və bu metod “Ali cəbr” dərslik kitablarından bəzilərinə daxil edilmişdir. Onun uzun illər təşkil etdiyi “Funksional analiz” kursu üzrə seminarlar yüksək səviyyədə keçmiş və yaxşı səmərələr vermişdir. O, cəbrdən seminar məşğələləri apararkən yenə də məşhur riyaziyyatçı Pifaqorun dahiyanə deyilmiş fikrini tələbələrinin nəzərinə çatdırmağı unutmurdu. Pifaqor deyirdi: “Vaxtımı siyasətə və tənliklərə sərf edirəm. Zənnimcə tənliklər daha vacibdir, çünki siyasət yalnız həmin məqam üçün mövcud olduğu halda, tənliklər əbədidir”.

Əhməd Məmmədov pedaqoji fəaliyyəti dövründə tədqiqatçı alim kimi 8 kitabın - “Vektorlar analizindən çalışmalar”, “Yüksək tərtibli determinantların hesablanmasına dair çalışmalar”, “Ehtimal nəzəriyyəsindən çalışmalar”, “Riyazi statistikanın elementləri”, “Ədədi sıralara aid çalışmalar”, “Funksional sıralara aid çalışmalar”, “Adi diferensial tənliklərə dair çalışmalar”, “Ehtimal nəzəriyyəsi və Riyazi statistika” (müştərək müəllif), 39 elmi məqalənin, 5 tezis və bir çox göstərişlərin müəllifi olmuş, bir sıra elmi yeniliklər ilə diqqəti cəlb etmişdir.

Ə.Məmmədov müsabiqə yolu ilə 1991-ci ildə “Xəzər” Universitetində Riyaziyyat və hesablama mexanikası kafedrasına dosent seçilib, 1994-cü ildə isə həmin universitetin “Tələbə şöbəsi”nin müdiri vəzifəsinə təyin edilib. Daha sonra isə Əhməd müəllim “Xəzər” Universitetində “Tələbə qəbulu” şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin olunub.

Azərbaycan Respublikası Xalq Təhsili Nazirliyinin nəzdindəki Elmi-metodik şuranın “Riyaziyyat” bölməsinin 20 noyabr 1992-ci il tarixli iclasının qərarına əsasən Naxçıvan Dövlət Universitetinin dosenti Əhməd Məmmədov doktorluq dissertasiyası müdafiə etmədən “professor” elmi adı almağa layiq görülüb.

Təhsil təkcə millətin gələcəyi deyil, həm də dünəni, bu günü olmaqla yanaşı cəmiyyətin döyünən qəlbi, düşünən beyni, sızıldayan ağrılarıdır.

Ziyalı mənsub olduğu millətin simasını müəyyənləşdirən şəxsiyyətdir. Tarix göstərir ki, millətin çətin anlarında onun mükəmməl milli təəssübkeşlik duyğularına malik ziyalısı millətə düzgün yol göstərib, onun bu çətinlikdən xilas olmasında böyük rol oynayır.

Bütün ömrünü elmə, gənc nəslin maariflənməsinə, təlim-tərbiyəsinə, tələbələrinə elmi biliklərin dərinliklərinə yiyələnməsinə, həyatda layiqli vətəndaş olmasına, xalqı, vətəni üçün xeyirli övladlar yetişməsinə həsr edən qayğıkeş müəllim, fədakar alim, vətənpərvər ziyalı Ə.P.Məmmədov 2012-ci ilin avqust ayında 72 yaşında dünyasını dəyişmişdir.

Müdrik insan, unudulmaz təhsil xadimi, alim Əhməd Məmmədovun xatirəsi tələbələrinin, həmkarlarının, onu sevənlərinin qəlblərində daim yad ediləcək, nur saçan ziyası isə gələcək nəsillərin həyat yolunu işıqlandıracaqdır.

Camal ZEYNALOĞLU.

Respublika.- 2017.-6 iyun.- S.6.