Görkəmli pedaqoq, alim.

İçərişəhərin əyri-üyrü küçələri ilə 1960-cı ildə 13 yaşlı bir oğlan hər səhər əlində çanta Bakı Sovetinin binası ilə üzbəüz olan 132 saylı məktəbə doğru addımlayardı. Həmin dövrdə bu ərazidə hələ qaz təminatı olmadığından evlərdə xörək bişirmək üçün ağ neftdən istifadə edər, otaqları isitmək üçün isə odun sobası işlədərdilər. Qabilin yaşadığı ata evində onu aludə edən yeganə bir şey vardısa, o da Azərbaycan radiosunun verilişlərini yayımlayan şəbəkə radiosunun reproduktoru idi. Bu evin küçəyə baxan iki pəncərəsindən görünən üzbəüz mülkün pəncərələri isə Teleradio idarəsinin radio üzrə rəis müavini Rauf İsmayılova məxsus idi. Onun Qabillə eyni gündə — 1947-ci ilin 10 iyununda doğulmuş oğlu Etibar anası ilə yanaşı, bələkdə yatarkən onun qolu altında qalıb qırxı çıxmamış tələf olmuşdu. Qonşu hər dəfə əli çantalı Qabillə qarşılaşanda itirdiyi körpəsini xatırlayaraq dərindən ah çəkərdi. Bir dəfə onlar yenə küçədə qarşılaşanda mərhum Rauf müəllim gələcək yazıçının uğurları ilə maraqlanmış və onun şagird dəftərində yazdığı ilk nağılvarı fantastik hekayəsini özü ilə aparmışdı. Həmin vaxt Rauf İsmayılov hələ yeddinci sinifdə oxuyan Qabilin bu əsərini görkəmli aktyorların ifasında radioda səhnələşdirmiş və hekayəyə gözəl müsiqi tərtibatı verdirmişdi. Bu hadisə gənc oğlanı bədii yaradıcılığa ruhlandırır, ona güclü stimul verir.

İkinci əlamətdar hadisə Qabil hələ məktəbi bitirməmiş və ata evi ümumi layihə əsasında sökülməmiş televiziya ilə müntəzəm ingilis dili dərsləri aparan Çingiz Dadaşov adlı Xarici Dillər İnstitutunun məşhur müəlliminin əlindəki kiçik formatlı “Rus-İngilis lüğəti”ni görməsi olmuşdur. Utana-utana bu şəxsə yaxınlaşan gələcək dillər bilicisi olacaq bu gənc dərhal kitab passajına cummuş və bu nəfis kitabın nüsxəsini əldə etmişdir. Həmin günlərdə orta məktəbdə ona Seyidəli Ağazadə adlı dahiyanə bir şəxs ərəb dili dərsi keçirdi. Sonralar - 1980-ci ildə Bakıdakı iki illik Ərəb dili kollecini bitirəcək Qabilə bu dil bədii yaradıcılığında ərəb mənşəli sözləri uğurla seçib dilimizdə işlətməkdə əvəzsiz rola malik olmuşdu. Lakin Azərbaycan Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutunun ingilis-rus bölməsinə qəbul edilməsi onun həyatının ən mühüm hadisələrindən biri oldu. O, tələbə ikən dövlət radiosunun hər bazar günü səsləndirdiyi “Kapitalist aləmindən səhnələr” verilişinə bədii tərcümələr təqdm edərdi.

İllər keçdi. Bu gün elmi-fantastik janrın ölkəmizdə aparıcı nümayəndələrindən biri olan Qabil müəllim ömrünün son 42 ilini Azərbaycanın flaqman ali məktəbi sayılan Bakı Dövlət Universitetində gənc nəslə ingilis dilindən dərs deyir. Daha əvvəllər isə o, Dillər Universitetinin ingilis dilinin fonetikası kafedrasında baş laborant və müəllim işləmişdir.

Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının və Respublika Jurnalistlər Birliyinin üzvü, ABŞ-ın Şimalı İllinoys Universitetinin (1996), Böyük Britaniyanın Beylbruk Kollecinin (1998) və Vyana Universitetinin (2003) məzunu olan Qabil müəllimin yazdığı 42 kitabdan bir çoxu ingilis dilini müstəqil öyrənənlər üçün transkripsiyalı “İngiliscəni gözüyumulu və şüurla”, 1999; altı dildə “Cib dilmancı”, 2000; “İngiliscə-Azərbaycanca danışıq kitabı”, 1999; mərhum professor Rəhim Hüseyov və Baba Babayevlə birgə hazırladığı, islam-xristian təqvimlərinin birindən digərinə keçidi təmin edən cədvəlləri olan “İngiliscə-Rusca-Azərbaycanca astronomiya terminləri lügəti”, 1998; iki cildlik “İngiliscəni 36 saata”, 2007; transkripsiyalı və qrammatik şərhli “İngiliscə dərhal danış”, 2013; “Azərbaycan dilini öyrənən ingilislərə”, 2013; “İngiliscəyə aid 500 sual”, 2014) sanballı kitablar nəşr etməklə kifayətlənməmişdir.

Yüksək texnologiyalar yaratmış yaponların dilini öyrənməklə o, 1992-ci ildən intensiv şəkildə məşğul olmuş, bu dillə maraqlananlar üçün üç qiymətli kitab ərsəyə gətirmişdir. Onlardan “Yaponca gündəlik ifadələr” adlanan digəri Dəmiryol mətbəəsində 1994-cü ildə, digəri isə “Təzə öyrənənlər üçün Yapon dili” Slavyan Universitetinin nəşriyyatında professor Misir Mərdanovun ön sözü ilə 1995-ci ildə çap olunmuşdur.

Qabil Əhmədov öz qələmini müxtəlif vaxtlarda qərb və rus ədiblərinin ən maraqlı bədii nümunələrini dilimizə çevirməklə sınamışdır. Onlardan bəzilərini xatırlamaq yerinə düşər: Aleksandr Admiralskinin “Urqun son çevrilməsi” povesti, Aleksandr Belyayevin “Professor Douelin başı”, Stefan Sveyqin “Jozef Fuşe” romanları, Polşa fantastı Stanislav Lemin üç cildliyi, Ayzek Əzimovun “Seçkilər” povesti, Aqata Kristinin “Misir sərdabəsinin sirri” (bu topludakı iki əsər digər mütərcimlər K.Nağıyevin və N.Cəfərovun səyləri ilə hazırlanmışdı), Artur Konan Doylun beş detektiv povesti, qərb fantastlarının “Ölmək asan deyil” (mərhum Zeydulla Ağayevlə birgə) və “Dünyalar ünsiyyətə girir” topluları müxtəlif illərdə işıq üzü görmüşdü.

Onun özünün yazdığı kitablar arasında isə “Yad dünyadan qonaq” (Yazıçı, 1987), “Venera göyləri maviləşir” (Yazıçı, 1992), “Dantenin həqiqi yubileyi” (Sabah, 2009), “2143-cü il” (2010)... böyük oxucu rəğbəti qazanmışdır.

Qabil Əhmədov bir neçə il əvvəl qəzetlərdən birinə verdiyi müsahibəsində özünü daha çox müəllim, yazıçı, jurnalist və ya alim hesab etməsi ilə bağlı suala belə cavab vermişdir: “Auditoriyada bir neçə tələbə ilə qiymətli fikirləri bölüşmək cılız bir işdirsə, həmin düşüncələr kitabda daha geniş oxucu kütlələrinə müəyyən müddətdən sonra çatdırılanda onlar bir qədər köhnəlir, eləcə də kitab oxumaq bəzilərinə yorucu da görünə bilər. Odur ki, ədib 1992-ci ildə “Rabitə dünyası” qəzetini təsis edərək beş il ərzində yüzlərlə elmi publisistik məqaləni nəzərə çatdırır. Bunlardan bir qismi texnoloji tərəqqi tarixindən bəhs edirdi. Məsələn, Samuil Morzenin nöqtə və tiredən ibarət iki hərfli əlifbanı 1850-ci ildə yaratmasından az sonra bütün Amerikanı və Avropanı teleqraf dirəkləri bürüyür, həyat xeyli dərəcədə rahatlaşır. Henrix Hertsin elektromaqnit generatorunu - kohereri kəşf etməsi isə bugünkü cib telefonlarına doğru ilkin addım olmuşdur.

Beləliklə o, güclü ideyaları həm tez, həm də yığcam üsulla kütlələrə çatdırmaq üçün jurnalistikanı daha gözəl vasitə hesab edirdi. Qabil müəllim dünənki elmi zəfərlərlə sabahkı günün nailiyyətlərini bədii dillə, dramatik süjetlərlə gənclərə çatdırır, onların yaradıcı təxəyyülünü qanadlandırırdı. Axı bu gün biz faks maşını ilə mətnləri başqa ölkələrə göndərə biliriksə, yaxın gələcəkdə əşyaları və insanları da uzaq ellərə çatdırmağımıza çox qalmayıb. Yazıçının bu gün ən böyük arzularından biri odur ki, əsərlərinə bədii filmlər çəkilsin.

1992-ci ildə Qabil müəllim Rabitə Nazirliyinin məsul işçisi Xankişi Kişiyevlə birgə İran İslam Respublikasında keçirilən İqtisadiyyat üzrə beynəlxalq EKO konfransında iştirak etmişdir. Üç min illik dövlətçilik tarixinə malik olan bu ölkə ilə tanışlıq nəticəsində bir il sonra onun “Yazıçı” nəşriyyatında 30 min tirajla çapdan çıxmış kitabındakı “Ölümü öldürmək lazımdırmı?” povestindəki hadisələr məhz orada cərəyan edir.

1994-cü ildə ulu öndərimizə bir neçə dəfə dilmanc xidmətləri göstərdikdən sonra cənab Prezident H.Əliyev onu yeddi nazirlə birgə İsveçrəyə tərcüməçi qismində göndərir. Orada müntəzəm keçirilən beynəlxalq Kro-Montana konfransında Qabil müəllim də iştirak edir. Səfər proqramı çərçivəsində o, Azərbaycan nümayəndə heyəti ilə birgə bu ölkənin Bern, Sürix və paytaxt Cenevrə şəhərlərində olmuş, İsveçrə Konfederasiyasının o vaxtkı prezidenti cənab Otto Ştislə görüşdə iştirak etmişdir.

1998-ci ildə TASİS təşkilatı onu Böyük Britaniyanın Bristol şəhəri yaxınlığındakı Beylbruk kollecinə bir neçə aylıq tərcümə işinə dəvət etmişdir. Orada həmin vaxt MDB ölkələrindən göndərilmiş mütəxəssislərə britaniyalı alimlər mühazirələr oxumuşlar. Günün ikinci yarısında isə bu gələnlərə Qabil müəllim ingiliscə danışıq ifadələri öyrədirdi. Orada tədris hissə müdiri cənab Kris Tomasın köməyi ilə 300 km-lik məsafədə olan paytaxt Londonda “Madam Tüssonun mum heykəllər mərkəzində” və “Şerlok Holmsun ev-muzeyi”ndə olmuş, oradakı xatirə kitabında mötəbər qonaq kimi qeyd yazmışdır. Beylbruk kolleci ona da sertifikat vermişdir. Bu ölkənin iki görkəmli yazıçısının vətəni olan həmin ölkədə olması tədqiqatçının təxəyyülünü xeyli dərəcədə təravətləndirmişdir. Bu dahi ədiblərin yaradıcılıqları üzrə müxtəlif illərdə elmi işlər yazması, onların romanlarında təsvir olunan mənzərələri öz gözləri ilə görməsi onda böyük təəssüratlar yaratmışdı.

Onun xarici ölkələrə səfərləri arasında ən uzunmüddətli və ən maraqlısı İREX beynəlxalq elmi mübadilə təşkilatının xətti ilə ABŞ-ın Şimali İllinoys Universitetində bir ilə yaxın təcrübə keçməsi və tədqiqat aparması olmuşdur. Onun qaldığı akademik şəhərcik Dekalbı əhatə edən bu böyük ali məktəbdə aspirant, magistr və bakalavrlara dərs dediyi zaman qonşu şəhərlər olan Sikamor və Rokfordda yerləşən qruplar da televiziya kanalları vasitəsilə onun olduğu auditoriyaya qoşulurdular. Oradakı tələbələri bizdəki əcnəbi dillərin öyrədilməsi metodlarından daha çox, yalnız adlarını eşitdikləri Nizami və Füzuli yaradıcılığı maraqlandırırdı. Odur ki, Qabil müəllin sonda suallar üçün ayırdığı dəqiqələri hər dəfə daha da artırmalı olurdu. Onun ingilis dilində xeyli səlis danışması oradakı aparıcı mütəxəssislərin də dərin rəğbətinə səbəb olmuşdu. Bu ölkədə sürücülük vəsiqəsi aldıqdan sonra o, Dekalbdan səksən kilometrlik məsafədə yerləşən Çikaqo meqapolisində yerləşən “Malkolm-Eks kolleci”ndə də şənbə günləri dərs keçmişdir. ABŞ-da tanış olduğu qabaqcıl test üsulu metodunu o, vətənə qayıtdıqdan sonra öz doğma Universitetində də tətbiq etmişdir.

Qabil Əhmədovun son beynəlxalq təcrübəsi Vyana Universitetinin rektoru professor Alfred Ebenbauerin şəxsi dəvəti ilə Avstriyaya səfəri ilə bağlı olmuşdur. ABŞ-a, Britaniyaya olan səfərlərinə nisbətən bu, daha qısa müddətli, yəni cəmi bir neçə həftəlik olsa da, həmin ali məktəbin Germanistika və Türkologiya fakültələrində onun Azərbaycan, rus və ingilis-amerikan ədəbiyyatından ingilis dilində keçdiyi dərslərin bir qismini Azərbaycanın Avstriyadakı səfırliyinin o dövrdəki məsul əməkdaşı Nəsimi Ağayev sinxron şəkildə ingiliscədən almancaya tərcümə etmişdir. Bu 2003-cü ildə olmuşdur.

Hazırda 70 illik yubileyini qeyd edən ədib öz namizədlik işini ingilis yazıçısı və dramaturqu Con Pristlinin (1894-1984) bədii nəsrinin tədqiqinə (1992) həsr etmiş, doktorluq dissertasiyasında isə Artur Konan Doylun (1869-1930) dedektiv yaradıcılığının kompleks təhlili ilə məşğul olmuşdur. Hər iki qərb yazıçısı barədə o, müxtəlif illərdə monoqrafik kitablar da dərc etdirmişdir.

Ədibin həyat yoldaşı Gülsüm xanım filologiya üzrə fəlsəfə doktorudur. Mahir piano ifaçısı olan bu xanım məşhur bəstəkar, professor Oqtay Rəcəbovun sinfini bitirmişdir. Onların iki oğlu da ali təhsillidirlər.

Biz Qabil Əhmədovu yubileyi münasibətilə təbrik edir, ona möhkəm cansağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları diləyirik.

Abbas ABBASOV, Bakı Dövlət Universitetinin

ingilis dili kafedrasının müdiri, professor.

Respublika.- 2017.- 7 iyun.- S.6.