Milli musiqi mədəniyyətimizin
iftixarı
Ötən əsrin musiqi
sənətinin ən
dəyərli sərvəti,
dünya musiqi mədəniyyəti xəzinəsinə
misilsiz töhfələr
verən bəstəkarlardan
biri də alim-pedaqoq, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı,
SSRİ Xalq artisti, Lenin və SSRİ Dövlət mükafatları
laureatı, akademik Qara Qarayevdir.
O, son dərəcə
cəsarətli novator
axtarışlar aparmaq
istedadına malik bir sənətkar idi. Dahi Üzeyir
bəy Q.Qarayevin dərin istedadının formalaşmasında böyük
rol oynamışdır.
Onun sinfində gənc musiqiçi xalq musiqi sənətinin
tükənməz sərvətlərinə
yiyələnmək məktəbi
keçmişdir. Q.Qarayev
1946-cı ildə P.İ.Çaykovski
adına Moskva Dövlət Konservatoriyasını,
dövrümüzün böyük
bəstəkarı D.D.Şostakoviçin
sinfi üzrə bitirmişdir. Ü.Hacıbəyov
və D.Şostakoviçin
yaradıcılıq prinsiplərinin
və ənənələrinin
sintezi olan Q.Qarayev yaradıcılığı
orijinal bəstəkarlıq
məktəbinin formalaşması
üçün əsas
olmuşdur. Bəstəkarın
keçdiyi yol gərgin, yorulmaz zəhmət, daimi axtarışlar yolu olmuşdur. Klassik musiqiyə dərindən
bələd olan Q.Qarayev müasir simfonizmin bütün vasitələrindən istifadə
edərək Azərbaycan
musiqisini dünya incəsənətinin ən
yaxşı nailiyyətləri
səviyyəsinə qaldırmış,
onu bütün bəşəriyyətin sərvətinə
çevirmişdir. O, Ü.Hacıbəyovun layiqli
varisi kimi Azərbaycan bəstəkarlıq
məktəbinə başçılıq
etmiş, milli musiqimizin zəngin ənənələrini yorulmadan
davam və inkişaf etdirmişdir.
Akademik Q.Qarayevin
yaradıcılığı, fəlsəfi dərinliyi,
incə psixologizmi, parlaq obrazlılığı,
bədii kamilliyi ilə fərqlənir. Yaşadığı dövrün
insanlarını düşündürən
əsas məqamlar Q.Qarayev musiqisində öz orijinal əksini tapmışdır.
O, görkəmli musiqiçi-alim
idi. Azərbaycan musiqisinin bir sıra elmi problemlərini araşdırmış,
milli və xarici musiqinin bir çox hadisələrini nəzəri
cəhətdən əsaslandırmış
və ideya-estetik qiymət vermişdir. Milli musiqi sənətinin hərtərəfli inkişafına,
onun bu gününə
və gələcəyinə
hədsiz qayğı
göstərən, yüksək
biliyə, parlaq publisist istedadına malik olan Qara
Qarayev musiqinin aktual problemləri barəsində ümumittifaq
və respublika mətbuatında daim çıxışlar edirdi.
Bəstəkarın bir
çox əsərləri
hələ sağlığında
hamı tərəfindən
təqdir edilmiş və klassik irsə çevrilmişdir.
“Yeddi gözəl”, xüsusilə Lenin mükafatına layiq görülmüş “İldırımlı
yollarla” baleti musiqi-xoreoqrafiya yaradıcılığını
yeni bir səmtə yönəltmişdir.
SSRİ Dövlət mükafatına
layiq görülmüş
“Leyli və Məcnun” simfonik poeması Q.Qarayevə böyük şöhrət
qazandırmışdır. “Don Kixot” simfonik qravürləri, “Səadət nəğməsi”,
“Zamanın bayraqdarı”,
“Ürək mahnısı”
kantataları, “Dostluq himni”, “Xəzər neftçiləri haqqında
dastan”, “Vyetnam”, “Dənizi fəth edənlər” süitaları,
fortepiano, skripka, kamera orkestri, simli kvartet üçün
əsərləri, romansları,
mahnıları, xor miniatürləri bəstəkarın yaradıcılıq
nailiyyətləridir.
Q.Qarayev simfoniyalarında, “Leyli və Məcnun”
simfonik poemasında, “Don Kixot” qravürlərində,
orkestrlə skripka üçün konsertdə
yeni janr, kompozisiya çalarları,
obrazlı ifadə formaları tapır və öz sevimli mövzusunu - haqq, ədalət və gözəllik uğrunda, yüksək əxlaqın təntənəsi
uğrunda mübarizəni
təcəssüm
etdirirdi. Bəstəkarın “Zəriflik”, C.Hacıyevlə
birlikdə yazdığı
“Vətən” operaları,
“Yeddi gözəl”, “İldırımlı yollarla”,
“Leyli və Məcnun”, “Don Kixot” baletləri, vokal-simfonik əsərləri
olan “Sevinc mahnısı”, “Könül
mahnısı”, “Partiyamız”
kantataları, “Azərbaycan
süitası”, “Vyetnam
süitası”, “Alban rapsodiyası”,”Klassik süita”, fortepiano və orkestr üçün yazdığı “Gənclik”
poeması, “İki simli kvartet”, “Kvartettino”, “Fortepiano üçün iki sonatino”, “Skripka və fortepiano üçün sonata” adlı kamera əsərləri və digər uzunömürlü
bəstələri ilə
Azərbaycan musiqi xəzinəsinə böyük
töhfələr vermişdir.
Alim-pedaqoq Q.Qarayev,
eyni zamanda ictimai-siyasi həyatda fəal iştirak edirdi. 1952-ci ildən o, Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqı İdarə
Heyətinin sədri,
1961-ci ildən SSRİ Bəstəkarlar
İttifaqı İdarə
Heyətinin katibi vəzifələrində çalışmışdır.
Akademik Q.Qarayev,
sözün əsl mənasında nəhəng
idi, dahi idi, özü də əvəzsiz, müqayisəolunmaz istedad
və şəxsiyyət
idi. O yalnız bəstəkar deyildi, Şərq ədəbiyyatının,
şifahi xalq yaradıcılığımızın, klassik poeziyamızın mükəmməl bilicisi idi. Nizamini, Füzulini, Nəsimini, Firdovsini, Camini, Xəyyamı, Hafizi, Xaqanini və Şərqin digər böyük sənətkarlarını
dönə-dönə oxuyur,
öyrənir və yaradıcılığında onlardan bəhrələnirdi.
Bəstəkarın “Leyli
və Məcnun” simfonik poeması klassik irsi mükəmməl
mənimsəməyinin bariz
nümunəsidir. Nizami
irsini dərindən öyrənəndən sonra
“Yeddi gözəl” baleti yaranmışdır.
“Yeddi gözəl” baleti üzərində işləyərkən Q.Qarayevin
həm də səriştəli rəssam
olması üzə çıxmışdır.
Bəstəkar dəniz neftçilərinin
möcüzələr yaradan
əməyi barədə
simfonik musiqinin dili ilə təsirli
əsərlər yazmışdır.
Bu əsərlər Xəzərin fatehləri olan insanlar üçün
daha əzizdir. Q.Qarayev dünya incəsətini öz xalqının musiqisi ilə, özünün təkrarsız, orijinal istedadı və böyük sənətkarlığı
ilə zənginləşdirmişdir.
Bəstəkarın musiqilərindən
“Doğma xalqıma”,
“Abşeron ritmləri”,
“Əlvida, Cənub şəhəri”, “40-cı qapı”,
“Həqiqətin özü”
və digər tammetrajlı sənədli-bədii
filmlərdə, habelə”150 il. M.F.Axundov”, “Üçüncü Simfoniya”,
“Dostluq himni” və başqa qısametrajlı sənədli
filmlərdə istifadə
edilmişdir. Dahi bəstəkar “Axşam konserti”, “Bülbül”, “Respublikam haqqında həqiqət” və “Ürək nəğməsi”
filmlərində çəkilmişdir.
Onun haqqında isə “Bu həqiqətin
səsidir”, “Qara
Qarayev-60” və “Bəstəkar
Qara Qarayev” filmləri çəkilmişdir.
Azərbaycan incəsənətinin fəxri,
görkəmli bəstəkar,
filosof, rəssam Q.Qarayev 1982-ci ildə Moskva şəhərində
dünyasını dəyişmiş,
nəşi Azərbaycana
gətirilərək Bakıda,
Fəxri xiyabanda dəfn edilmişdir. Bu böyük bəstəkarın xatirəsinə
neçə-neçə şeir
həsr olunmuşdur. Bakıda metro stansiyası, prospekt, İmişlidə küçə
adı, Moskvada 75 saylı Uşaq musiqi məktəbi, Bakıda 8 saylı Uşaq musiqi məktəbi, Xəzər
dənizində gəmi
Qara Qarayevin adını daşıyır.
Yaşadığı binanın
önünə xatirə
lövhəsi vurulub. Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Bakının 28 May küçəsində
abidəsinin açılışı
olub. 1986-cı ildən
Azərbaycan Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin dəstəyilə
Bakıda bəstəkarın
xatirəsinə Beynəlxalq
Müasir Musiqi Festivalı keçirilir.
Ölkə başçısı
İlham Əliyev 17 oktyabr 2017-ci ildə “Görkəmli Azərbaycan
bəstəkarı Qara
Qarayevin 100 illik yubileyi haqqında” sərəncam imzalamışdır.
Sərəncamda müvafiq
orqanlara yubileylə bağlı geniş miqyasda tədbirlər planı hazırlamağı
tapşırmışdır. Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafı
və təbliğində
müstəsna xidmətləri
olmuş dahi bəstəkarın 100 illik
yubileyi dünyanın
bir sıra ölkələrində qeyd
ediləcək. O cümlədən,
Azərbaycan Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı
ilə Moskva Dövlət Konservatoriyasının
kiçik zalında kamera konserti olacaq. Fevralın 5-də- bəstəkarın doğum
günündə isə
Nijni Novqorod Filarmoniyasında Qara Qarayevin yubileyi münasibətilə konsert
təqdim olunub.
Böyük sənətkarlar ölmürlər.
Xoşbəxt o insandır
ki, gözəl əməlləri ilə insanların qəlbində
daim yaşayır. Yaratdığı çoxşaxəli
əsərlərində və
insanların qəlbində
əbədiyaşarlıq qazanmış
dahi bəstəkar, dünya musiqi mədəniyyətinin iftixarı
Qara Qarayev kimi...
Ədilə QOCAYEVA
Respublika.-
2018.- 9 fevral.- S.7.