Gömrük işi müasir dünyanın çağırıişlarına uyğun şəkildə yenidən qurulur

Müsahibimiz Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri, gömrük xidməti general-leytenantı Səfər Mehdiyevdir

–Səfər müəllim, 30 yanvar Dövlət Gömrük Komitəsinin yarandığı gündür. Artıq Gömrük Komitəsi 28 illiyini qeyd edir. Ötən dövr ərzində gömrüyün keçdiyi yol barədə nə demək olar?

–Dövlət Gömrük Komitəsi 1992-ci il yanvarın 30-da, Azərbaycan öz suverenliyini bərpa etdikdən üç ay sonra yaradılıb. Ötən dövr ərzində gömrüyün keçdiyi yol asan olmayıb. Müstəqilliyimizin ilk illərində ölkə iqtisadiyyatının digər sahələri kimi, gömrük xidməti də böhran dövrünü yaşayıb. Həmin illərdə mürəkkəb ictimai-siyasi vəziyyət gömrük orqanlarının formalaşmasına imkan verməyib. Yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı ilə digər sahələrdə olduğu kimi, gömrük xidmətində də kompleks tədbirlər həyata keçirilib.

Müstəqil və müasir gömrük xidməti formalaşdırılarkən dahi rəhbər Heydər Əliyevin tövsiyələri əsas tutulub: gömrük orqanları xarici-iqtisadi əlaqələrdə öz yerini müəyyən etməli, iqtisadiyyatın inkişafına xidmət göstərməli, bütün hallarda müstəqil Azərbaycanın nüfuzunun yüksəldilməsinə öz töhfəsini verməli idi. Ulu öndər Heydər Əliyev gömrük xidmətinin ölkə iqtisadiyyatının inkişafında rolunu yüksək qiymətləndirir, bu orqanın fəaliyyətini daim diqqətdə saxlayırdı. Dövlət Gömrük Komitəsinin yaradılmasının 5 illiyində, 1997-ci ildə Heydər Əliyev vurğulamışdır ki, “gömrük xidməti hər bir dövlətin müstəqilliyinin əsas atributlarından biridir”.

Həmin təntənəli yığıncaqdakı nitqində gömrük orqanlarının fəaliyyətini son dərəcə dəqiqliklə və böyük uzaqgörənliklə təhlil edən Heydər Əliyev bu sistemdə yaranmış problemlərin həlli yolunun tələbkarlıq və nizam-intizam, peşəkarlıq mühitinin formalaşdırılması, kadrlarla işin yenidən qurulması, hər bir gömrük işçisinin öz dövlətinə sadiqlik prinsipinin əsas meyara çevrilməsi sayəsində mümkünlüyünü göstərmişdi.

Öz imkanlarına görə unikal orqan olan gömrük xidmətinin vəzifəsi - həm dövlət büdcəsinə daxilolmaları təmin etmək, gömrük hüquqpozmalarına qarşı mübarizə aparmaq, xarici ticarəti sürətləndirmək və asanlaşdırmaq, həm də ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyini qorumaqdır.

Məhz ulu öndər Heydər Əliyevin yüksək idarəçilik qabiliyyəti sayəsində formalaşan Azərbaycan Gömrük Xidməti qısa zaman kəsiyində ölkəmizin önəmli dövlət təsisatlarından birinə çevrildi. Bu gün isə Azərbaycan Gömrük Xidməti Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi davamlı inkişaf strategiyasına uyğun olaraq daha da inkişaf edib ölkəmizin mühüm dövlət təsisatlarından birinə çevrilməklə yanaşı, dünya gömrük ailəsində yüksək etibar və etimad qazanıb.

Gömrük sistemində aparılan struktur və kadr islahatları idarəetmənin təkmilləşdirilməsinə, kadrların peşə hazırlığının artırılmasına, bir sözlə, gömrük işinin müasir dünyanın çağırışlarına uyğun şəkildə yenidən qurulmasına münbit şərait yaradıb. Prezident İlham Əliyevin tarixi İpək Yolu üzərində strateji mövqe tutan ölkəmizin tranzit potensialının gücləndirilməsi, ixrac potensialının artırılması istiqamətində atdığı addımlar gömrük orqanlarının da qarşısında yeni hədəflər müəyyənləşdirib.

Artıq ən müasir idarəetmə strukturuna malik Azərbaycan gömrüyü fəaliyyətini nəzarətdən xidmətə doğru dəyişdirərək beynəlxalq ticarətin təhlükəsiz, asan və sürətli şəkildə reallaşdırılması, ən müasir gömrük nəzarət üsul və vasitələrinin tətbiqi istiqamətində mühüm addımlar atır. Gömrük xidmətində həyata keçirilən islahatlar nəticəsində xarici ticarət iştirakçılarının aktivliyi artıb, biznes mühitinin əlverişliliyinin artırılması, rəqabətliliyinin qorunub saxlanması və şəffaflıq təmin edilib. Eyni zamanda, dövlət büdcəsinə gömrük ödənişləri üzrə daxilolmaların artımına nail olunub.

–Yeri gəlmişkən, ötən il Gömrük Komitəsi üzrə büdcə daxilolmaları və xarici ticarətin göstəricilərinin dinamikası necə olub?

–Ötən il Dövlət Gömrük Komitəsi üzrə makrogöstəricilər baxımından uğurlu bir il olub, büdcə daxilolmalarındakı artım tendensiyası maksimum səviyyədə qorunub.

2019-cu il üzrə Dövlət Gömrük Komitəsi üçün nəzərdə tutulan 3 milyard 702 milyon manat büdcə öhdəliyinə qarşı 4 milyard 408 milyon 620 min manat gömrük ödənişləri toplanaraq dövlət büdcəsinə köçürülüb. Beləliklə, proqnoz göstəriciləri ilə müqayisədə 706 milyon 620 min manat artıq gömrük vergi və rüsumları toplanıb və ya proqnoza 119,1 faiz əməl olunub.

Bununla da Dövlət Gömrük Komitəsi yarandığı dövrdən rekord fiskal göstəriciləri nümayiş etdirərək son 2 il ərzində büdcə proqnozunda nəzərdə tutulduğundan 2 milyard manata yaxın artıq vəsaitin dövlət büdcəsinə köçürülməsini təmin edib.

Eyni zamanda, 2019-cu il ərzində xarici ticarət mühitində müsbət artım tendensiyası müşahidə olunub. Dünya bazarında neft qiymətlərinin nisbətən stabil olması və investisiya qoyuluşlarının həcminin artması ölkənin həm ixracında, həm də idxalında sabit artım üçün şərait yaradıb. Rəqəmlərə gəldikdə, 2019-cu ildə xarici ticarət dövriyyəsi 33,3 milyard ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da 2018-ci illə müqayisədə 2,4 milyard ABŞ dolları və ya 7,6 faiz artım deməkdir.

Sevindirici haldır ki, ixrac həcminin 1 faizə yaxın artmasına baxmayaraq qeyri-neft sektorunda ixracın artımı 14 faiz təşkil edib. İdxalın həcmi isə əhəmiyyətli dərəcədə, 19 faiz artaraq 13,7 milyard ABŞ dolları olub. Bununla da 2019-cu ilin sonuna qeydə alınan müsbət saldo 5,96 milyard ABŞ dolları təşkil edib.

Ötən il Azərbaycan Respublikası ilə ticarət aparan xarici ölkələrin sırasında 2018-ci ildə olduğu kimi idxalda ilk üçlüyə Rusiya Federasiyası, Türkiyə Respublikası və Çin Xalq Respublikası daxil olub. Bu da ölkənin ümumi idxalının 39 faizini təşkil edib. İxracda isə əsas üç ölkə İtaliya Respublikası, Türkiyə Respublikası və Çin Xalq Respublikası olub.

Onu da nəzərə çatdırım ki, 2019-cu il ərzində idxal əməliyyatlarının həcmi 13 milyard 668 milyon dollar məbləğində olmaqla 2018-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2 milyard 202 milyon dollar və ya 19,2 faiz artıb. İxrac əməliyyatlarının həcmi isə 19 milyard 635 milyon dollar təşkil edib və 2018-ci illə müqayisədə 146 milyon 620 min ABŞ dolları və ya 0,8 faiz artıb.

–Xahiş edirik, gömrük orqanlarının ümumiyyətlə 2019-cu il üzrə fəaliyyətinin nəticələri barədə də məlumat verəsiniz.

–2019-cu ildə şəffaflığın və hesabatlılığın səviyyəsinin yüksəldilməsi, qanuni ticarətin asanlaşması və sahibkarlıq mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atılıb. Cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2018-ci ilin sonunda imzalanmış müvafiq Fərmana əsasən, 2019-cu il fevralın 1-dən “Yaşıl dəhliz” buraxılış sisteminin tətbiqinə başlanılıb.

Bu layihənin məqsədi qanunvericiliyə riayət edən xarici ticarət iştirakçıları üçün daha əlverişli şərait yaratmaq, biznesin dövlət tənzimləmə mexanizmlərinin effektivliyini artırmaq, könüllü riayət mədəniyyətini formalaşdırmaq, risk qiymətləndirilməsi və gömrük auditi əsasında gömrük nəzarətini və rəsmiləşdirilməsini daha çevik və şəffaf həyata keçirməklə fiziki gömrük yoxlamlarını minimuma endirmək, ölkənin ixrac potensialını gücləndirmək, məmur-sahibkar münasibətlərini müasir idarəçilik prinsipinə uyğun inkişaf etdirmək və mövcud resurslardan daha optimal istifadəni təmin etməkdir.

Beləliklə, Azərbaycan Prezidentinin “Xarici ticarət iştirakçılarının “Yaşıl dəhliz” buraxılış sistemindən daimi istifadə hüququnu əldə etməsi, həmin hüququn dayandırılması, ləğvi və bərpası Qaydası”nın təsdiq edilməsi haqqında 21 dekabr 2018-ci il tarixli, 427 nömrəli Fərmanı öncül beynəlxalq praktikaya əsaslanaraq gömrük xidmətinin təkmilləşdirilməsi və ticarətin asanlaşdırılması istiqamətində atılmış ən mühüm addımlardan biridir. Bu sistem xarici iqtisadi fəaliyyət sahəsində etibarlı tərəfdaş prinsipinə uyğun olaraq Azərbaycan gömrüyündə tətbiq olunan ən müasir üsullardan biridir.

“Xarici ticarət iştirakçılarının “Yaşıl dəhliz” buraxılış sistemindən daimi istifadə hüququnu əldə etməsi, həmin hüququn dayandırılması, ləğvi və bərpası Qaydası”na müvafiq olaraq ötən il 599 xarici ticarət iştirakçısı Komitəyə müraciət edib. Bunlardan, ümumilikdə 530 xarici ticarət iştirakçısına “Yaşıl dəhliz” buraxılış sistemindən daimi istifadə hüququ verilib.

Gömrük sistemində aparılan islahatların tərkib hissəsi olaraq gömrük rəsmiləşdirilməsinin və gömrük nəzarətinin risk qiymətləndirilməsinə əsasən aparılmasına ciddi zərurət yaranıb. Bu istiqamətdə 2019-cu il ərzində konkret addımların atılması əsas prioritetlərdən olub. Risklərin idarə edilməsi sisteminin tətbiqinin məqsədi risk qiymətləndirilməsi əsasında gömrük nəzarətini və rəsmiləşdirilməsini daha çevik və şəffaf həyata keçirməklə fiziki gömrük yoxlamalarının minimuma endirilməsi və mövcud resurslardan daha səmərəli istifadənin təmin edilməsindən ibarətdir.

Hesabat dövrü ərzində risklərin idarə edilməsi sisteminin təkmilləşdirilməsi məqsədilə məlumatların toplanması, məlumat bazasının yenilənməsi, risklərin təhlili həyata keçirilib. Bu tədbirlərin nəticələrinin mütəmadi monitorinqi yolu ilə risklərin müəyyən edilməsi, onların təhlükəlilik ehtimalının və dövlətin iqtisadi, sosial və digər maraqlarına dəyə biləcək ziyanın dərəcəsinin qiymətləndirilməsi və riskə məruz qalmanın azaldılması və qarşısının alınması məqsədilə avtomatlaşdırılmış proqram təminatında müvafiq təhlillər aparılıb.

2019-cu il ərzində müəyyən olunmuş risk göstəriciləri əsasında 1375 gömrük bəyannaməsi üzrə riskli əməliyyatlar aşkar olunaraq Risklərin Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə Sisteminə (RAİS) inteqrə edilib və nəzarətə götürülüb. İdxal olunan malların gömrük dəyərinin, mal miqdarının, xarici iqtisadi fəaliyyətin mal nomenklaturu üzrə mal kodlarının düzgün bəyan olunmasında yaranmış riskli əməliyyatlar üzrə aidiyyəti gömrük orqanları məlumatlandırılmaqla külli miqdarda gömrük ödənişlərindən yayınma halları aşkar edilib və həmin məbləğin dövlət büdcəsinə köçürülməsi təmin olunub.

Ötən il ərzində gömrük xidmətinin Vahid Avtomatlaşdırılmış İdarəetmə Sisteminin (VAİS) təkmilləşdirilməsi, məlumatların yoxlanılması və emalı, biznes proseslərinin təkmilləşdirilməsi, innovasiya layihələrinin tətbiqi, korporativ şəbəkənin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi, elektron gömrük xidmətlərinin təşkili, gömrük xidmətinin informasiya resurslarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və digər istiqamətlərdə bir sıra işlər görülüb.

Ümumdünya Gömrük Təşkilatının elektron təhsil - “CLiKC! e-Learning” sistemi gömrük xidmətində istifadəyə verilib. Yaradılan lokal və uzaq məsafədən elektron təhsil sistemi gömrük əməkdaşları və Dövlət Gömrük Akademiyasının tələbələri üçün nəzərdə tutulub.

2019-cu ilin yanvarında Dövlət Gömrük Komitəsinin ÜGT-nin dəstəyi ilə hazırladığı Elektron Tədris Platformasının təqdimatı keçirilib. Azərbaycan gömrüyü hər zaman elmi nailiyyətlərin gömrük işinin təşkili sahəsində tətbiqinə xüsusi önəm verib və Elektron Tədris Platforması da bu sahədə növbəti addımlardan biridir.

Bu layihə gömrük sahəsində çalışanların bilik və bacarıqlarının artırılmasında, potensialın gücləndirilməsində mühüm rol oynamaqla yanaşı, təcrübə mübadiləsi istiqamətində də səmərəli nəticələrin əldə olunmasına şərait yaradır. Təhsildə yeni metod və yanaşmaları ehtiva edən Elektron Tədris Platforması bilik və məlumatların elektron qaydada məsafədən əldə olunmasına, öyrənilməsinə, analiz edilməsinə və dəyərləndirilməsinə imkan yaradan bir sistemdir.

Bu gün gömrük sistemində informasiya texnologiyaları sahəsində ən son yeniliklərin tətbiqi nəticəsində artıq gömrük orqanları tamamilə kağızsız texnologiyalar əsasında fəaliyyət göstərir, xarici ticarət iştirakçıları ilə münasibətdə də bütün gömrük əməliyyatları, o cümlədən gömrük ödənişləri elektron qaydada həyata keçirilir.

Sərhədkeçmə prosesinin asan və sürətli şəkildə həyata keçirilməsini təmin edən yeniliklərdən biri də “bir inspektor-bir nəqliyyat vasitəsi” layihəsidir. Bu layihə real vaxt ərzində gömrük-buraxılış məntəqəsindən keçən nəqliyyat vasitələrinin sayının bir neçə dəfə artırılmasına şərait yaradır ki, bu da ticarətin sürətləndirilməsi üçün mühüm amillərdən hesab edilir.

Ötən ilin iyununda isə Dövlət Gömrük Komitəsi “Maersk” və “İBM” şirkətlərinin birgə hazırladığı, blokçeyn texnologiyasına əsaslanan təchizat zənciri platforması olan “TradeLens”ə qoşulub. “TradeLens”dən istifadə etməklə Dövlət Gömrük Komitəsi “TradeLens” ekosistemi üzrə hərəkət edən daşımalardakı konteynerlərin tərkibi və prosesdə iştirak edən tərəflər haqqında daha erkən və daha ətraflı məlumat əldə edir. Bu isə ölkə daxilində və xaricində həyata keçirilən daşımalar üzrə risklərin daha səmərəli şəkildə qiymətləndirilməsinə, gömrük rəsmiləşdirilməsi prosesinin daha sürətli icra edilməsinə, ticarətlə məşğul olanlar üçün yüksək xərc tələb edən öhdəliklərin yüngülləşdirilməsinə və region üzrə, ümumilikdə ticarət prosesinin sadələşdirilməsinə imkan verir.

Hazırda informasiya texnologiyaları sahəsində resurslarımızı 2009-cu ildən tətbiq edilən VAİS vasitəsilə xarici ticarət iştirakçısı-məmur təmasının minimuma endirilməsinə yönəltmişik. Əslində, “Yaşıl dəhliz” və artıq gömrük rəsmiləşdirilməsinin sadələşdirilməsi sisteminin tətbiqi gömrük bəyannamələrinin elektron qəbulu sisteminin daha da inkişaf etdirilərək malların avtomatlaşdırılmış buraxılış sistemlərinə keçidini nəzərdə tutur. Bu, VAİS-i tətbiq etməklə gömrük rəsmiləşdirilməsinin bütün mərhələlərində həyata keçirilən mürəkkəb əməliyyatların tam avtomatlaşdırılmasını əhatə edir.

Artıq gömrük orqanlarının təqdim etdiyi bir çox xidmətlər elektronlaşdırılıb və hər il yeni elektron xidmətlər istifadəyə verilir. Dövlət Gömrük Komitəsi elektron xidmətlər üzrə ölkə miqyasında qabaqcıl pozisiyalardan birini tutaraq 2019-cu il ərzində xarici ticarət iştirakçılarına 4 milyon 500 mindən artıq müxtəlif xidmətlər göstərib. Bu da VAİS-in nə dərəcədə işlək bir sistem olmasından xəbər verir. Bununla yanaşı, artıq elektron xidmətlərin gömrük xidmətinin “Smart Customs” mobil tətbiqinə daşınması prosesinə də başlanılıb. Belə ki, təqdim etdiyimiz elektron xidmətlərdən mobil telefonlar vasitəsilə də faydalanmaq mümkün olacaq.

Bundan başqa, 2019-cu ilin dekabrında Dövlət Gömrük Komitəsi “Elektron növbə” layihəsinin tətbiqinə başlayıb. Bunda da məqsəd gömrük-sərhəd keçid məntəqələrində sərnişinlərin və nəqliyyat vasitələrinin sürətli keçidini təmin etməkdir. Artıq şəxsi minik avtomobili ilə xaricə səyahət edənlər gömrük-sərhəd keçid məntəqələrinin qarşısında növbə gözləmədən keçə bilərlər.

Layihəyə əsasən 3 növ xidmət təklif olunur: “Elektron növbə” (e-növbə); “Sürətli keçid” (Fast Track); “CİP xidmətləri”. Bunun üçün yalnız bir-iki dəqiqə vaxt sərf etməklə internetə çıxışı olan istənilən məkandan və ya mobil telefon vasitəsilə Dövlət Gömrük Komitəsinin rəsmi internet səhifəsindəki “Elektron xidmətlər” bölməsindən “onlayn növbə” alt bölməsinə daxil olaraq “e-növbə” xidmətini seçmək lazımdır.

–Səfər müəllim, bildiyimiz kimi, ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin qorunması məqsədilə qaçaqmalçılığa və gömrük işi sahəsində digər hüquqpozmalara qarşı mübarizə gömrük orqanlarının əsas vəzifələrindən biridir. Bu sahədə ötən ilin nəticələri necə olub?

–2019-cu il ərzində gömrük orqanları tərəfindən əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin və gömrük nəzarətinin gücləndirilməsi istiqamətində həyata keçirilmiş kompleks tədbirlər nəticəsində 13443 hüquqpozma faktı aşkar edilib.

Bu faktlardan 866-sı cinayət xarakterli faktlar olub və həmin faktlar üzrə tutulmuş qaçaqmalçılıq əşyaları və digər cinayət predmetlərinin dəyəri 11 milyon 273 min manatdan çox təşkil edib. Bu əməllərin törədilməsində şübhəli bilinən 992 nəfərin (771 Azərbaycan vətəndaşı, 220 əcnəbi, 1 vətəndaşlığı olmayan) barəsində müvafiq tədbirlər görülüb.

Gömruk sərhədindən narkotiklərin qanunsuz keçirilməsinin qarşısını almaq məqsədilə gömrük orqanları tərəfindən (o cümlədən digər hüquq-mühafizə orqanları ilə birlikdə) görülmüş tədbirlər nəticəsində 2019-cu il ərzində narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsilə əlaqədar 393 fakt aşkar olunub.

Bu faktlar üzrə ümumilikdə 1 ton 988 kq 628 qram narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və onların prekursorları qanunsuz dövriyyədən çıxarılıb. 2019-cu il ərzində narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsində şübhəli bilinən 490 nəfər: 416 kişi və 74 qadın olmaqla 367 nəfər Azərbaycan vətəndaşı, 122 nəfər əcnəbi (91 İran, 16 Gürcüstan, 5 Rusiya, 3 Ukrayna, 3 Pakistan, 2 Türkiyə, 1 Boliviya və 1 Braziliya vətəndaşı) və 1 vətəndaşlığı olmayan şəxs barəsində müvafiq tədbirlər görülüb, 79 halda bu əməlləri törədən cinayətkar dəstə ifşa edilib.

Bundan başqa, “Valyuta tənzimi haqqında” Qanuna və digər qanunvericilik aktlarına əsasən, gömrük orqanları valyuta və valyuta sərvətlərinin gömrük sərhədindən keçirilməsi üzərində nəzarəti həyata keçirərkən qanunvericiliyin tələblərini pozan şəxslərdən 310330 ABŞ dolları, 13585 avro, 6,531,350 rus rublu, 35000 türk lirəsi, 25400 Azərbaycan manatı, 11627 manat dəyərində 730 ədəd gümüş zinət əşyaları, 56008 manat dəyərində 284,614 karat qiymətli daşlar, 1,293,908 manat dəyərində 1803 ədəd qızıl zinət əşyaları aşkar olunub.

Hesabat dövründə gömrük orqanları tərəfindən 239569 ədəd CİTES obyekti olan tibbi zəli, 2970770 litr dizel yanacağı, 3,140,993 manat dəyərində dərman vasitələri, 2679 manat dəyərində baytarlıq dərmanları, 1800 ədəd təhlükəsizlik kameraları, 2 ədəd elektroşoker, 18 ton 202 kq kimyəvi maddə, 24 kq 370 qram kürü, 7525 litr mühərrik yağı, 1152 ədəd mobil telefon və 43078 ədəd mobil telefonların aksesuarları, 121080 manat dəyərində məişət texnikası və əşyaları, 113 ədəd odlu silahın patronları, 5760 ədəd ov silahının sursat və ləvazimatları, 1 559 130 ədəd pirotexniki məmulatlar, 3 ədəd pnevmatik silah, 11500 ədəd pnevmatik silahın patronları, 164 ədəd soyuq silah, 30766 manat dəyərində tibbi ləvazimatlar və xeyli miqdarda digər mallar tutulub.

Ötən il gömrük orqanları tərəfindən alkoqollu içkilərin, etil (yeyinti) spirtinin və tütün məmulatlarının idxalı zamanı vergidən yayınma və aksiz markalarının tətbiqi qaydalarının pozulması hallarının qarşısının alınması üçün həyata keçirilmiş tədbirlər nəticəsində aksiz markasız və ya digər qanunsuz yollarla ölkəyə gətirilməsinə cəhd göstərilən 282 796,2 manat dəyərində 2 005 144 ədəd xaricdə istehsal olunan siqaretlər, 1469,5 manat dəyərində 1305 ədəd siqarlar, 130980 manat dəyərində 80894,7 litr spirtli içkilər saxlanılıb.

–Bir qədər əvvəl qeyd etdiniz ki, gömrük orqanları məmur-sahibkar münasibətlərini müasir idarəçilik prinsipinə uyğun inkişaf etdirir. Ümumiyyətlə, bu gün gömrük-biznes əməkdaşlığı necə qurulub?

–Gömrük xidmətində islahatların uğurla reallaşdırılmasında gömrük-biznes münasibətləri mühüm rol oynayır. Bu məqsədlə gömrük orqanlarının sahibkarlarla davamlı görüşləri keçirilir, iş adamlarının təklif və iradları gömrük işinin səmərəli şəkildə təşkilinə öz töhfəsini verir.

Biznes nümayəndələrilə hər zaman açıq dialoqa hazır olan Dövlət Gömrük Komitəsinin rəhbərliyi ötən il Alman-Azərbaycan Xarici Ticarət Palatası, Azərbaycan-Fransa Ticarət və Sənaye Palatası, Azərbaycan-İtaliya Ticarət Palatasının üzvləri ilə görüş keçirib, eləcə də “Caspian European Club”un təşkilatçılığı ilə baş tutan biznes-forumda iştirak edib. Bu tədbirlərdə gömrük islahatları barədə məlumat verilib, gömrük-biznes əməkdaşlığı və perspektivlər barədə fikir mübadiləsi aparılıb.

Eyni zamanda, Dövlət Gömrük Komitəsinin yerli orqanları da yerlərdə iş adamları ilə vaxtaşırı görüşlər keçirir, bu görüşlərdə sahibkarları maraqlandıran məsələlər müzakirə edilir və onlara kömək göstərilir. Ötən il ərzində Bakı Baş Gömrük və Enerji Resursları və Dəniz Nəqliyyatında Baş Gömrük idarələrində keçirilən görüşlərdə də gömrük islahatları və yeniliklər barədə iş adamları bilgiləndirilib.

Bundan başqa, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən hüquq və konsaltinq şirkətlərinin nümayəndələrinin Şimal Ərazi Baş Gömrük İdarəsinin “Samur” gömrük postuna və Cənub Ərazi Baş Gömrük İdarəsinin Astara gömrük-sərhəd buraxılış məntəqəsinə səfəri təşkil olunub. Şirkət nümayəndələrinə sərhədkeçmə proseslərinin sürətləndirilməsi və avtomatlaşdırılması ilə bağlı görülən işlər əyani şəkildə nümayiş etdirilib, malların və nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatı, nəzarət prosedurlarının sadələşdirilməsi istiqamətində atılan addımlar barədə məlumat verilib.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrində gömrük rəsmiləşdirilməsinin sadələşdirilməsi barədə verdiyi tapşırıqların icra vəziyyəti və bu istiqamətdə görülmüş tədbirlərin səmərəliyinin qiymətləndirilməsi məqsədilə Dövlət Gömrük Komitəsinin rəhbərliyi aidiyyəti qurumların rəhbər şəxsləri ilə birlikdə yerlərə də səfər edir, müvafiq iş görür.

Ötən il Komitə rəhbərliyi “Qırmızı Körpü”, “Mazımçay”, “Samur” və Biləsuvar gömrük postlarında, Aksizli Mallar üzrə Baş Gömrük İdarəsi və Bakı Baş Gömrük İdarəsində mövcud vəziyyətlə tanış olub, eləcə də Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarəti Limanı ərazisində istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulan gömrük və müvəqqəti saxlanc anbarlarına baxış keçirib.

Onu da bildirim ki, ötən ilin iyulunda Dövlət Gömrük Komitəsinin Bakı Baş Gömrük İdarəsində İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA) “Kiçik və Orta Biznesin Dostu” - “KOB Dostu” fəaliyyətə başlayıb. Gömrük xidmətlərindən istifadə edən mikro, kiçik və orta sahibkarlar Bakı Baş Gömrük İdarəsində fəaliyyət göstərən “KOB Dostu”na müraciət etməklə idxal-ixrac əməliyyatları, gömrük rəsmiləşdirilməsi və prosedurları, o cümlədən investisiya və ixrac təşviqindən istifadə zamanı gömrük güzəştləri ilə bağlı informasiya, məsləhət, hüquqi yardım, əlaqələndirmə kimi xidmətlərdən istifadə edirlər.

–Son zamanlar Gömrük Komitəsinin media ilə münasibətlərində də fəallıq diqqət çəkir. Gömrük-media əməkdaşlığını necə qiymətləndirirsiniz?

–Bəli, Dövlət Gömrük Komitəsi öz fəaliyyətində ictimaiyyətlə əlaqələrə də xüsusi diqqət yetirir, iş prinsipini media ilə açıq və şəffaf əməkdaşlıq üzərində davam etdirir. Gömrük sistemində aparılan islahatlar çərçivəsində gömrük-media münasibətləri də yeni müstəvidə inkişaf edir, bu sahədə yeniliklərin ictimaiyyətə çatdırılmasında Azərbaycan mediasının səmərəli və peşəkar yanaşması məmnunluq doğurur.

Ötən ilin yanvarında “Gömrük orqanlarında aparılan islahatlar: müasir tələblər və çağırışlar” mövzusunda fərdi jurnalist yazıları müsabiqəsinin yekunları da bu baxımdan qənaətbəxş olub. Müsabiqəni Dövlət Gömrük Komitəsi və Mətbuat Şurası birgə təşkil edib. Fevral ayında ölkənin aparıcı kütləvi informasiya vasitələri nümayəndələrinin Dövlət Gömrük Komitəsinin Akademiyası, Kinoloji Mərkəzi və “Azərterminalkompleks” Birliyinə səfəri təşkil edilib. Jurnalistlər həmin qurumların yaranması və fəaliyyəti barədə məlumatlandırılıb. Mart ayında isə Şəki şəhərində Dövlət Gömrük Komitəsi media nümayəndələri üçün “Gömrük islahatları: şəffaf gömrük, asan və sürətli ticarət” mövzusunda təlim keçirib. Təlim çərçivəsində jurnalistlərin Azərbaycan Respublikasının Gürcüstanla dövlət sərhədində yerləşən Qərb Ərazi Baş Gömrük İdarəsinin “Mazımçay” gömrük postuna səfəri də təşkil edilib. Burada media nümayəndələrinə “Yaşıl dəhliz” buraxılış sisteminin tətbiqi əyani şəkildə nümayiş olunub.

Media nümayəndələri üçün daha bir təlim noyabrda Lənkəran şəhərində “Gömrük sistemində aparılan islahatlar: nəticələr, perspektivlər” mövzusunda keçirilib. Bu da gömrük-media əməkdaşlığının gücləndirilməsi istiqamətində jurnalistlər üçün təşkil edilən dördüncü təlim olub. Təlim çərçivəsində kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri Cənub Ərazi Baş Gömrük İdarəsinin İran İslam Respublikası ilə sərhəddə yerləşən Astara gömrük postuna səfər edib. Media nümayəndələri ixrac və idxal gömrük nəzarət xəttində həyata keçirilən əməliyyatları izləyib, sərnişin keçid xətlərində gömrük nəzarətinin təşkili prosesi ilə tanış olublar.

Ümid edirəm ki, gömrük-media münasibətləri bundan sonra da inkişaf edəcək və bu əməkdaşlıq ictimaiyyətin gömrük sahəsində məlumatlandırılmasına töhfə verəcək.

–Bəs, Gömrük Komitəsinin beynəlxalq əlaqələri barədə nə deyə bilərdiniz?

–Ümumiyyətlə, bu gün Azərbaycan Gömrük Xidməti dünya gömrük ailəsinə nüfuz edib və onun fəaliyyəti beynəlxalq miqyasda yüksək dəyərləndirilir. Elə 2019-cu ilin yanvar və iyun aylarında Ümumdünya Gömrük Təşkilatının Baş katibi Kunio Mikuriyanın Azərbaycan Respublikasına səfər etməsi deyilənləri bir daha təsdiqləyir.

Onu da xatırladım ki, Kunio Mikuriyanın ölkəmizə yanvar səfəri, onun ikinci dəfə ÜGT-nin Baş katibi seçildikdən sonra xarici ölkələrə ilk rəsmi səfəri olub. İyun ayında baş tutan səfər zamanı isə Baş katib Bakıda keçirilən Ümumdünya Gömrük Təşkilatının İnformasiya Texnologiyaları və Texnoloji İnnovasiyalar Konfransı və Sərgisində iştirak edib.

Hər iki səfər zamanı Azərbaycan Prezidenti ilə görüşündə ÜGT-nin Baş katibi Azərbaycan Gömrük Xidmətinin nümunəvi bir qurum olduğunu və Ümumdünya Gömrük Təşkilatının standartlarına uyğun fəaliyyət göstərdiyini vurğulayıb. Öz növbəsində, dövlətimizin başçısı gömrük sahəsində genişmiqyaslı islahatların həyata keçirildiyini və bunun artıq çox yaxşı nəticələr verdiyini, Azərbaycan gömrük sisteminin dünyanın ən şəffaf gömrük sistemlərindən biri olmasını istədiyini vurğulamaqla, bu sahəyə xüsusi diqqətini bir daha göstərib. Görüşlərdə ölkəmizin Ümumdünya Gömrük Təşkilatı ilə uğurlu əməkdaşlıq həyata keçirdiyi bildirilib, əlaqələrimizin perspektivləri barədə fikir mübadiləsi aparılıb.

2019-cu ildə beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində mühüm yeniliklərdən biri də Ümumdünya Gömrük Təşkilatının Avropa Regionu Gömrük Xidməti Rəhbərlərinin Konfransında bütün Avropa ölkələrinin dəstəyi ilə Azərbaycanın 2 il müddətinə (2019-2021-ci illər) ÜGT-nin Gömrük Əməkdaşlıq Şurasının sədr müavini, Avropa Regionu üzrə rəhbəri vəzifəsinə seçilməsi olub.

Dövlət Gömrük Komitəsinin ÜGT-nin Avropa Regionu üzrə rəhbərliyi dövründə region dövlətləri ilə əməkdaşlıq əlaqələrinin davam etdirilməsi nəzərdə tutulub. Diplomatik münasibətlərimiz olan qonşu ölkələrlə əməkdaşlıq əlaqələrimiz davam etdiriləcək və gömrük işi sahəsində ortaya çıxan məsələlər öz həllini tapacaqdır. Gömrük işi ilə bağlı aidiyyəti beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində də digər ölkələrlə əməkdaşlıq əlaqələri davam etdiriləcək.

Onu da deyim ki, ötən il Azərbaycan gömrüklə əlaqəli bir sıra regional və beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi də edib. Onların sırasında isə ən böyük tədbir bir qədər əvvəl qeyd etdiyim Ümumdünya Gömrük Təşkilatının İnformasiya Texnologiyaları və Texnoloji İnnovasiyalar Konfransı və Sərgisidir.

Bu tədbir, ümumiyyətlə dünyada gömrük sahəsində ən böyük beynəlxalq toplantı hesab edilir. Bakı şəhərində, Heydər Əliyev Mərkəzində iyunun 12-dən 14-dək keçirilən bu tədbirdə 91 ölkədən 500-ə qədər nümayəndə - gömrük orqanları, biznes və elm dairələri, beynəlxalq təşkilatlar, informasiya texnologiyaları sahəsində ixtisaslaşan, eləcə də gömrük işində tətbiq edilən texniki nəzarət vasitələrinin istehsalçısı olan şirkətlərin təmsilçiləri iştirak edib.

Tədbirin açılış mərasimində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin konfrans və sərgi iştirakçılarına ünvanlanan məktubunda belə mötəbər tədbirin Bakı şəhərində keçirilməsi çox yüksək qiymətləndirilib. Azərbaycan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə daim böyük önəm verildiyi, informasiya cəmiyyətinin formalaşması və inkişafı məqsədilə müvafiq milli strategiyaların qəbul edildiyi vurğulanıb.

İlk dəfə olaraq ÜGT-nin həm özəl, həm də dövlət sektoru üçün nəzərdə tutulan iki tədbiri - İnformasiya Texnologiyaları Sərgisi və Texnoloji İnnovasiyalar Konfransı birləşdirilərək vahid tədbir çərçivəsində təşkil edilib. Bu yeniliyə məhz Bakıda keçirilən tədbirdə imza atılması isə Azərbaycanın mötəbər tədbirlərə ev sahibliyi etməsi işində qazandığı xüsusi rəğbət və etimadın göstəricisidir. Eyni zamanda, bu konfrans və sərginin Bakıda keçirilməsi Azərbaycanın informasiya texnologiyaları sahəsində uğurla irəlilədiyinin bariz nümunəsidir.

–Azərbaycan Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə 2020-ci il “Könüllülər ili” elan edilib. Gömrük Komitəsində bu sahədə hansı işlər görülür?

–2019-cu ildə Dövlət Gömrük Komitəsinin fəaliyyətində yeniliklərdən biri də “Könüllü gömrükçü” dəstəsinin yaradılmasıdır.

Gənclərin hərtərəfli inkişafı, bilik və bacarıqlarının artırılmasında könüllülük hərəkatı böyük önəm daşıyır. Ölkəmizdə bu hərəkatın formalaşmasında Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən gənclər siyasəti, bu sahəyə göstərilən dövlət qayğısının mühüm rolu var. Eyni zamanda, Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən sosial-humanitar layihələr, beynəlxalq tədbirlər minlərlə gəncimizə potensiallarını reallaşdırmaq, öz imkanlarını göstərmək üçün şərait yaradıb.

Azərbaycan Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə 2020-ci ilin “Könüllülər ili” elan edilməsi könüllülük fəaliyyətinə istiqamətlənmiş daha çox layihələrin həyata keçirilməsinə şərait yaradacaq və bu Sərəncam ölkədə könüllülük fəaliyyətinə verilən yüksək dəyərin daha bir göstəricisidir. Öz növbəsində, Dövlət Gömrük Komitəsi sistemində gənclərin potensialından daha səmərəli istifadə etmək, onlara peşə vərdişlərini aşılamaq, gənclərin təcrübi biliklərini artırmaq, startap layihələri ilə bağlı cəmiyyətin bütün sahələrində onların fəal iştirakına şərait yaratmaq, yaradıcı və innovativ potensialının üzə çıxarılması dəstəklənir və inkişaf etdirilir.

Dövlət Gömrük Komitəsində ilk “Könüllü gömrükçü” dəstəsi Komitənin müvafiq Sərəncamı ilə ötən ilin iyununda formalaşdırılıb. “Könüllü gömrükçü” dəstəsinin üzvləri Komitənin müxtəlif struktur bölmələrində fəaliyyətlərini uğurla davam etdirir və “Könüllü gömrükçü” dəstəsinə üzvlər “Ehtiyat üzvlər bazası”ndan müsahibə yolu ilə seçilir.

Dövlət Gömrük Komitəsi bölgələrdə yaşayan gənclərin də həyatın bütün sahələrində iştirak imkanlarını artırmaq, habelə gömrük sistemində könüllülük hərəkatını stimullaşdırmaq və yerlərdə intensivləşdirmək niyyətindədir. Bu məqsədlə Ərazi Baş Gömrük İdarələrində və İdarələrin strukturuna daxil olan bir sıra gömrük postlarında da gənclər könüllülük fəaliyyətinə cəlb edilir.

Beləliklə, 2019-cu ildə gömrük orqanlarında ilk dəfə olaraq 131 nəfər könüllü gömrükçü fəaliyyətə başlayıb, onlar 4 ay müddətində Dövlət Gömrük Komitəsinin müxtəlif strukturlarında müvəffəqiyyətlə fəaliyyət göstəriblər.

–Səfər müəllim, sonuncu sualımız gömrük sahəsində 2020-ci ilin əsas prioritetləri barədədir.

–Gömrük xidməti gələcəkdə də ölkənin iqtisadi qüdrətinin artırılmasında, əhalinin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında yaxından iştirak edəcək, qarşıya qoyulan təxirəsalınmaz vəzifələrin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi üçün bütün qüvvə və bacarığını səfərbər edəcək.

2020-ci il ərzində sərhəd-keçid məntəqələrində infrastruktura yenidən baxılaraq sərhəd ticarətinin daha da asanlaşdırılması üçün işlər görüləcək, idxal-ixrac əməliyyatlarında məmur-sahibkar münasibətlərinin minimuma endirilməsi istiqamətində tədbirlər davam etdiriləcək. Bu sahədə “Yaşıl dəhliz” sisteminin tətbiqi həm idxal, həm də ixrac əməliyyatları üçün genişləndiriləcək.

Əsas vəzifələrdən biri də iqtisadiyyatın innovativ inkişafının sürətləndirilməsi məqsədilə innovasiya fəaliyyətinin genişləndirilməsi, kreativ sənayenin müasir iqtisadiyyatda rolunun və əqli mülkiyyətin informasiya cəmiyyətinə təsirinin artırılması, həmçinin Azərbaycan xalqına məxsus mədəni irsin qorunmasının təmin edilməsidir.

Buna uyğun olaraq, insan kapitalına əsaslanan innovativ iqtisadiyyatın inkişafı və əqli mülkiyyət hüquqlarının qorunması üzrə dayanıqlığın təmin edilməsi məqsədilə əqli mükiyyət hüquqları üzrə qanunvericilik bazasının yenidən işlənməsi və reyestr sisteminin təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulan işlərə daxildir.

Eyni zamanda, beynəlxalq ticarət-təchizat zəncirinin kompleks idarə edilməsində iştirak etməklə mövcud alət və vasitələrin tətbiqi əsasında beynəlxalq ticarətin asanlaşdırılması və xarici ticarət iştirakçılarına əlverişli biznes mühitinin formalaşdırılması məqsədilə Səlahiyyətli İqtisadi Operator üzrə qanunvericilik bazasının yenidən işlənməsi, Səlahiyyətli İqtisadi Operator institutunun inkişafı, xarici ticarət iştirakçılarının fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi və bu statusu əldə etmiş şəxslərlə qarşılıqlı münasibətlərin daha da inkişaf etdirilməsi üzrə işlərin görülməsi əsas hədəflərdəndir.

Prezident İlham Əliyevin son iki ildə gömrük sistemində aparılan islahatları yüksək dəyərləndirməsi gömrük orqanlarının fəaliyyətinə böyük stimul olmaqla, bizi ölkəmizin iqtisadi inkişafı üçün daha da əzmlə çalışmağa sövq edir. Eyni zamanda, bununla arxayınlaşmır və etiraf edirik ki, həlli vacib problemlər hələ də qalır.

Azərbaycan Prezidenti 2019-cu ilin yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə gömrük orqanlarında aparılan islahatların uğurlu nəticələri ilə yanaşı, bəzi problemləri də diqqətə çatdırıb. Dövlətimizin başçısı qeyd edib ki, ötən dövrlərdə gömrük-keçid məntəqələri yenidən qurulsa da, günün tələbləri nəzərə alınaraq daha yüksək səviyyədə təmir edilməli, bu məntəqələrdə ən yeni avadanlığın quraşdırılması, daha rahat keçidin təmin edilməsi məsələlərinə baxılmalıdır.

Dövlətimizin başçısının gömrük-keçid məntəqələrində şəxslərin və nəqliyyat vasitələrinin daha asan və sürətli keçidinin təmin edilməsi, eləcə də sərhədkeçmə prosesinin sürətli, şəffaf və maneəsiz şəkildə reallaşdırılmasına dair tapşırıq və tövsiyələri hər zaman diqqət mərkəzindədir.

Əvvəlki illərdə olduğu kimi, 2019-cu ildə də Azərbaycanın Rusiya, Gürcüstan və İranla dövlət sərhədlərində yerləşən gömrük-keçid məntəqələrində təmir-tikinti işləri aparılıb, bu məntəqələr müasir texnoloji avadanlıqlarla təmin olunub. Eyni zamanda, əvvəlki illərlə müqayisədə 2019-cu ildə həm xarici ölkələrə gedib-gələn Azərbaycan vətəndaşlarının, həm də ölkəmizə turist axınının artdığı nəzərə alınaraq, istər qərb, istərsə də şimal istiqamətində yeni gömrük-keçid məntəqələrinin tikilməsinə başlanılıb və bu işlər 2020-ci ildə də davam etdiriləcək.

Bununla yanaşı, gömrük-keçid məntəqələrində vətəndaş-məmur münasibətlərinin tam sağlam əsaslar üzərində qurulması və bu məntəqələrdə xidmətin ən yüksək səviyyəyə çatdırılması istiqamətində görülən işlər davam etdirilir. Gömrük xidmətində aparılan islahatlarda prioritet istiqamətlərdən biri də gömrükçülərin peşə hazırlığının artırılmasıdır və bu məqsədlə gömrük əməkdaşları davamlı şəkildə ixtisasartırma təlimlərinə cəlb olunur.

Təkcə 2019-cu ildə 700-dən artıq gömrük işçisi belə təlimlərdə iştirak edib. Bu təlimlərdə gömrükçülərə zəruri bilik və bacarıqlarla yanaşı, etik davranış qaydaları da aşılanır. Xidməti intizam qaydalarının tələblərini pozanlara qarşı müvafiq tədbirlər görülür və bu istiqamətdə görülən işlər 2020-ci ildə də ən əsas vəzifələr sırasında olacaq.

Əminliklə bildirirəm ki, Azərbaycan gömrük orqanları gələcəkdə də Prezident İlham Əliyevin ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafı, ölkənin ixrac və tranzit potensialının artırılması məqsədilə həyata keçirdiyi islahatları rəhbər tutaraq mühüm uğurlara imza atacaq.

Azərbaycan Prezidentinin uğurlu iqtisadi siyasətinə, tapşırıq və tövsiyələrinə uyğun olaraq 2020-ci ildə də Dövlət Gömrük Komitəsi xidməti fəaliyyətini müasir dünya standartlarına uyğun həyata keçirəcək, qanunla təsdiq olunan 4 milyard manat büdcə öhdəliyini artıqlaması ilə yerinə yetirəcək.

Ulu öndər Heydər Əliyev siyasi kursunun davamçısı müdrik rəhbər Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə gömrük xidməti ölkədə aparılan islahatların davamlılığını təmin etməklə, iqtisadi təhlükəsizliyin keşiyində bundan sonra da şərəflə duracaq.

Müsahibəni apardı:

H.MUSAYEV

Respublika.- 2020.- 30 yanvar.- S.3;4.