LİDERLİK MƏHARƏTİ

Heydər Əliyev tariximizdə təkcə milli müstəqillik ideyasını praktiki olaraq gərçəkləşdirmiş lider kimi deyil, eyni zamanda qurduğu dövləti qətiyyətlə hər cür təhlükələrdən qoruyan, möhkəmliyini təmin edən və hərtərəfli inkişafı üçün sosial-iqtisadi, siyasi, hüquqi zəmin hazırlayan müdrik rəhbər olaraq əbədiyaşarlıq qazanmışdır.

Fenomenal yaddaşa, yüksək intellektə, geniş dünyagörüşünə, aydın təfəkkürə və dəmir iradəyə malik Heydər Əliyevin beynəlxalq siyasət, iqtisadiyyat, elm, təhsil, mədəniyyət, tarix, hüquq, ədəbiyyat, incəsənət və s. vacib sahələrin dünəni, bu günü, gələcəyi ilə bağlı ideyaları son dərəcə önəmli və faydalıdır. Bu ideyalar Azərbaycan dövlətinin gələcək inkişafı üçün də əvəzsiz məktəbdir. Azərbaycanın bu gün əldə etdiyi uğurlar, beynəlxalq aləmdəki nüfuzu Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi siyasət nəticəsində qazanılmışdır. Azərbaycanın 30 ildən artıq bir dövrü - istər keçmiş ittifaq dönəmində, istərsə də müstəqillik illərində əldə etdiyi nailiyyətlərin fövqündə məhz Heydər Əliyev fenomeni və dühası, uzaqgörənliklə bütün daxili və xarici maneələri dəf edərək, həyata keçirdiyi müdrik siyasi kurs dayanıb. Ulu öndərin misilsiz xidmətlərindən biri də odur ki, o, Azərbaycanın tarixi keçmişini bərpa etmiş, milli-mənəvi irsini özünə qaytarmış, adət-ənənələrini yaşatmış, ana dilini, ədəbiyyatını, incəsənətini, musiqisini inkişaf etdirmək və dünyada tanıtmaq istiqamətində misilsiz xidmətlər göstərmişdir.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin müstəsna şəxsi keyfiyyətləri onun rəhbərlik etdiyi dövrün bütün mərhələlərində özünü bariz şəkildə göstərmişdir. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə respublikamızın dinamik inkişafı üçün kompleks proqramların işlənib hazırlanmasında yorulmaz fəaliyyət, misilsiz təşəbbüskarlıq və idarəçilik keyfiyyətləri, tükənməz enerjisi istər ötən əsrin 70-80-ci illəri, istərsə də 1993-cü ildən sonrakı dövrü xarakterizə edən başlıca amillərdir.

Heydər Əliyevi gənc yaşlarından tanıyanlar onun xarakterinin bir cəhətini xüsusi olaraq vurğulayırlar - bu gənc həmişə lider idi. İstənilən şəraitdə o, hər zaman birinci olmalı idi. Onun liderliyini məktəbdə oxuyanda da, texnikumda, universitetdə təhsil alanda da, daha sonralar dostlarının əhatəsində də sözsüz qəbul edirdilər. Heydər Əliyev liderlik xüsusiyyətlərinə görə həyatının bütün dövrlərində ön planda rol almış, yer aldığı sosial qruplarda ətrafındakı insanlara xoş təsir bağışlamış və diqqət mərkəzində olmuşdur.

Ulu öndərin siyasi fəaliyyətinin uğurlu olmasının ən önəmli səbəbi kimi onun üstün liderlik xüsusiyyətlərinə malik olması göstərilir. Onun parlaq şəxsiyyətinin, fərdi-psixoloji və liderlik xüsusiyyətlərinin sonadək öyrənilməsinə hələ də tam müvəffəq olunmayıb. Ona görə ki, bu olduqca məsuliyyətli, mürəkkəb və çətin bir işdir.

Liderlər öndərlik etdikləri cəmiyyətin içindən gələn və həmin cəmiyyəti analiz etmiş, onu yaxından tanıyan, bələd olan şəxsiyyətlərdir. Ulu öndərin öz təbirincə desək o, həm zaman, həm də hadisələrin zənginliyi baxımından böyük ömür yaşamış, mühüm tarixi hadisələrin şahidi və iştirakçısı olmuşdur.

Ümummilli lider Heydər Əliyevdə bir liderə xas olan başlıca xüsusiyyətlərdən bilik və təcrübə sahibi olmasını xüsusilə qeyd etmək lazımdır. O, həyatının bütün dövrlərdə mütaliə etməyi sevir, daim öz üzərində çalışırdı. Qırx üç yaşında, Azərbaycan DTK sədrinin müavini olduğu vaxtda belə polkovnik Əliyev Moskvada F.Dzerinski adına ali DTK məktəbində rəhbər operativ heyətin ixtisasartırma kurslarında parta arxasında əyləşərək məqbul və imtahanlar vermiş, oranı da əla qiymətlərlə bitirmişdir. O, öz zəngin təcrübəsini bölüşməyi də çox sevmişdir. Respublika təhlükəsizlik orqanlarına general-mayor rütbəsində rəhbərlik etdiyi dövrlərdə o, SSRİ DTK-sının ali məktəblərində gənc çekistlərlə zəngin, qiymətsiz təcrübəsini bölüşürdü. 1968-ci ildə Kiyevdə DTK-nın Ali Məktəbini bitirmiş Arif Zeynalovun söylədiyinə görə Heydər Əliyevin qoşa saatlarına az qala bütün institut yığılararaq onun rəhbərliyi altında Azərbaycanda keçirilən uğurlu əməliyyatlar haqqında verdiyi məlumatları həvəslə dinləyirdilər.

Heydər Əliyev dühasının misilsiz uğurlarını şərtləndirən keyfiyyətlərdən biri də resursları səfərbər etmək və lazımi məcraya yönəltmək qabiliyyəti idi. Bu qabiliyyəti ümummilli liderin bütün qərarlarında, fərman və sərəncamlarında görmək olar. Heydər Əliyev istənilən məsələnin həllinə kompleks yanaşır, aidiyyəti olan bütün qurumları problemin həlli üçün cəlb edirdi.

Ulu öndər Heydər Əliyev yüksək təşkilatçılıq bacarığına malik böyük şəxsiyyət idi. Bu keyfiyyət Heydər Əliyevin bir dövlət xadimi kimi müvəffəqiyyətinin əsasında dayanan çox qiymətli xüsusiyyətdir. Heydər Əliyev heç bir tədbirə, çıxışa, görüşə, fəaliyyətə ikinci dərəcəli iş kimi baxmırdı. Ümummilli lider heç bir tədbirə hazırlıqsız getmirdi, onun geyimi, səliqə-sahmanı, nitqi, davranışı, hətta səsinin tembri də qarşıya qoyulan məqsədə çatmağa xidmət edirdi.

Dərin zəka, yüksək intellekt, fenomenal yaddaş, təkrarolunmaz natiqlik qabiliyyəti ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi portretinin bənzərsiz ifadələridir. Onun uca boy-buxunu, işıqlı gözləri, iti baxışı, şux yerişi, dəqiq jestləri, nurlu siması hamını məftun edirdi.

Heydər Əliyev xarizmatik lider idi. O, özündə demokratik liderin xüsusiyyətlərini daşıyırdı. Onda demokratik liderliyin fikirlərini bölüşmə, məşvərət etmə, yönləndirmə və səlahiyyət vermə kimi xüsusiyyətlər mövcud idi. Xarizmatik liderlər tarix boyu xalqı öz arxası ilə aparan, onlara örnək olan, ayrı-ayrı fərdlərin duyğu, düşüncə və davranışlarına təsir etməyi bacaran, qısacası ətrafındakı insanların taleyini müsbət yönə dəyişdirməyi bacaran şəxsiyyətlər olmuşlar. Heydər Əliyev də məhz belə xarizmatik liderlərdən idi.

Ulu öndər estetik dəyərlərin böyük bilicisi idi. 70-ci illərdə Abşeron yarımadasını başdan-başa yaşıllığa çevirmək ideyası onu rahat buraxmırdı. O, Bakının yaşıllaşdırılması üçün çoxsaylı iməcliklərdə, yeni parkların salınmasında şəxsən iştirak edirdi. Çıxışlarının birində Heydər Əliyev Bakıda bir ağacı əkib böyütməyin bir övlad böyütməyə bərabər olduğunu qeyd etmişdi. O, respublika Kommunist Partiyası Mərkəzinin birinci katibi olanda şəhər rəhbərliyinə Bakıda çoxlu qızılgül kollarının əkilməsini tapşırmışdı. İnsanların parklarda, xiyabanlarda əkilmiş qızılgül kollarını qırması ilə bağlı ona şikayət ediləndə isə onun cavabı çox mənalı olmuşdu: “Eybi yoxdur, biz əkək, insanlar gözəllik görməyə alışacaqlar və axır ki, parkları viran qoymaqdan bezəcəklər”. Tarix ulu öndərin uzaqgörənliyini bir daha təsdiqləmiş oldu.

Heydər Əliyevin gördüyü işlərə inanması, soyuqqanlı qərarlar verə bilmək, ictimai rəy formalaşdırmaq, tez qərar verə bilmək, sistemli işləmək bacarıqları, strateji düşünmə qabiliyyəti, yüksək natiqliq mədəniyyətinə malik olması heç də bütün liderlərdə olmayan xüsusiyyətlərdən idi.

Ümummilli lider Heydər Əliyev hər bir işi düzgün zamanda - nə vaxtından tez, nə də ki, gec olmadan edə bilmək bacarığına malik idi. O, qarşısına qoyduğu məqsəd uğrunda yorulmadan çalışır, həmin məqsədinə nail olmaq üçün səylərini əsirgəmirdi. O, vaxtını effektiv istifadə etməyi (time management) ustalıqla bacarır, gərgin iş qrafikinə baxmayaraq dövlət xadimlərinin, xalq yazıçılarının, şairlərin, mədəniyyət adamlarının yubiley tədbirlərində, teatr premyeralarında şəxsən iştirak edirdi.

Heydər Əliyev hakimiyyətdə olduğu bütün dövrlərdə xalqın yanında olmuş, Azərbaycan xalqının dəstəyini hiss etmiş, xalqa liderlik etsə də xalqdan uzaqlaşmamışdır. O, vətənini, xalqını canından çox sevmiş, biz gənclərə vətənpərvərlik nümunəsi göstərmişdir. Heydər Əliyevin dövlət tədbirlərinin birində Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirinin “Ayrılarmı könül candan? Azərbaycan, Azərbaycan” misralarını deyərkən səsinin titrəməsi və gözlərinin dolması onun vətənini canından çox sevməsinin əyani sübutudur.

Heydər Əliyev demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğu sahəsində ardıcıl siyasət yürüdərək ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının başlıca prinsiplərini bərqərar etmişdir. 1995-ci ilin noyabrında ümumbəşəri demokratik dəyərləri özündə əks etdirən Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbul edilməsi, hüquq normalarının və qanunvericilik bazasının beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Gənc, istedadlı kadrları kəşf etmək və onları inkişaf etdirmək bacarığı Heydər Əliyevin önəmli liderlik xüsusiyyətlərindən biri idi. Onun bir lider kimi kadr hazırlamaq bacarığı xüsusilə təqdirəlayiqdir. Heydər Əliyev xüsusi istedadı ilə seçilən gənclərə daim diqqət göstərmiş, vətəni Azərbaycana gələcəkdə fayda verə biləcək çalışqan gəncləri kənarda buraxmamışdır. Təsadüfi deyil ki, ulu öndərin hakimiyyəti dövründə xaricdə təhsil almaq üçün göndərdiyi tələbələr sonradan Azərbaycana qayıdaraq yüksək dövlət postlarında xalqımıza layiqincə xidmət etmişlər.

Ümummilli lider Heydər Əliyev bütün mənalı həyatını xalqına həsr etmiş, xalqın gələcəyini düşünmüş, müdrik siyasəti davam etdirəcək, xalqın mənafelərini etibarlı təmin etmək kimi şərəfli və məsuliyyətli vəzifəni öz üzərinə götürəcək yeni lideri yetişdirmişdir.

Bu gün ölkəmiz bütün sahələrdə dinamik inkişaf edir, əhalinin sosial müdafiəsi istiqamətində ardıcıl addımlar atılır, Vətənimizin siyasi-iqtisadi nüfuzu dünyada getdikcə güclənir. Son illərdə əldə edilmiş misilsiz nailiyyətlər, o cümlədən vətən müharibəsində əldə edilmiş böyük qələbə təbii ki, Heydər Əliyev kursunun uğurla həyata keçirilməsinin nəticəsidir.

Heydər Əliyevin ölkənin inkişafı sahəsində başladığı nəhəng işlər, möhtəşəm layihələr, daxili sabitliyin, siyasi həmrəyliyin və milli birliyin möhkəmləndirilməsi, xalqımızın sosial rifahının ildən ilə yüksəlməsi ulu öndərin layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyev tərəfindən böyük uğur və yaradıcılıqla inkişaf etdirilir. Müstəqil Azərbaycan istər siyasi, istər iqtisadi, istərsə də mədəni inkişaf baxımından dünyanın qüdrətli dövlətləri sırasında qəbul edilir. Bu, ulu öndər Heydər Əliyevin “Azərbaycan dünyaya günəş kimi doğacaqdır” arzusunun Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilməsinin əyani göstəricisidir.

Vüsal MƏmmƏdov,

Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Məhkəmə Ekspertizası Mərkəzinin

Psixoloji ekspertiza şöbəsinin rəisi.

Respublika.- 2021.- 8 may.- S.4.