Brüssel formatı: sülhə yaxınlaşma

Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması prosesində fəallıq artır

Brüsseldə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında görüş keçiriləcək. Beynəlxalq aləmdə artan nüfuzu, diplomatik uğurları ölkəmizin haqq-ədalət uğrunda apardığı mübarizəsinə, inkişafına, demokratik bir dövlət kimi tanınmasına böyük təkan verir. Sülh danışıqlarında əldə edilən nəticələr də bu baxımdan xarakterikdir və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin düşünülmüş və qətiyyətli siyasətinin qələbəsi kimi qiymətləndirilir.

Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin indiyədək davam edən çoxsaylı görüşləri ikitərəfli, həm də Avropa İttifaqının və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə üçtərəfli formatda baş tutub. ABŞ da hansı ölkədə keçirilməsindən asılı olmayaraq Azərbaycanla Ermənistan arasında danışıqları dəstəkləyir. İyunun 27-dən 29-dək ABŞ-ın dövlət katibi Antoni Blinken Azərbaycan və Ermənistanın xarici işlər nazirləri Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan ilə görüş keçirib. ABŞ dövlət katibi iki ölkənin xarici işlər nazirləri ilə görüşündən sonra bildirib ki, dialoq davamlı sülhün açarıdır.

Qeyd edək ki, üçtərəfli 10 noyabr Bəyanatından sonra ilk görüş 2021-ci il yanvarın 11-də Rusiya liderinin təşəbbüsü ilə Kremldə olub.

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın iştirak etdiyi görüşdə tərəflər Qarabağda atəşkəs haqqında birgə bəyannamənin icrası ilə bağlı irəliləyişə nəzər salıb və regionda mövcud problemlərin həlli üçün gələcək addımları müzakirə ediblər.

Fevralın 18-də Münxendə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Amerika Birləşmiş Ştatlarının dövlət katibi Antoni Blinken və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan ilə birgə görüşü olub. 2022-ci ildə dövlət başçıları arasında ilk görüş aprelin 6-da Belçikanın paytaxtı Brüsseldə keçirilib. Həmin gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin və Ermənistan Respublikasının baş naziri Nikol Paşinyanın birgə görüşü 4 saatdan artıq davam edib. Prezident İlham Əliyev görüşün nəticələrinə uyğun olaraq, Azərbaycanın aprelin sonunda sülh müqaviləsi üzrə danışıqlara başlamaq üçün İşçi Qrupunun tərkibini, həmçinin sərhədlərin delimitasiyası üzrə milli komissiyanın tərkibini müəyyənləşdirdiyini və bu xüsusda danışıqlara hazır olduğunu bildirib.

Növbəti görüş mayın 22-də yenidən Brüsseldə gerçəkləşib. Prezident İlham Əliyev Ermənistan ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılması və sülh müqaviləsinin imzalanması üçün Azərbaycan tərəfindən beynəlxalq hüquqa əsaslanan 5 prinsipin təqdim olunduğunu qeyd edib və bu prinsiplərin sülh müqaviləsinin hazırlanmasında əsas rol oynadığını vurğulayıb. Eyni zamanda, avqustun 31-də tərəflər yenidən bir araya gəliblər. Sülh müqaviləsinin ilkin mərhələsinin hazırlanması üçün razılıq əldə olunub.

Liderlər arasında sonrakı görüş oktyabrın 6-da Çexiyanın paytaxtı Praqada keçirilib. Bu dəfə görüşdə Fransa prezidenti Emmanuel Makron da iştirak edib. Beləliklə, Praqa şəhərində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişel, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında dördtərəfli görüş olub. Görüş Avropa Siyasi Birliyinin sammiti çərçivəsində baş tutub. Ötən ilin növbəti görüşü oktyabrın 31-də Soçidə keçirilib. Soçidə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistan Respublikasının baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin birgə bəyanat imzalayıblar. Qeyd edək ki, dekabrın 7-də Brüsseldə Azərbaycan və Ermənistan rəhbərləri arasında planlaşdırılan görüş ləğv olunub. Prezident İlham Əliyev görüşün ləğv olunmasını Paşinyanın Fransa prezidenti Emmanuel Makronu danışıqlara cəlb etmək istəyi ilə əlaqələndirib.

2023-cü il mayın 14-də Brüsseldə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan ilə keçirilmiş görüşün yekunlarına dair Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişel mətbuata açıqlamasında bildirib ki, böyük məmnuniyyətlə Prezident Əliyevi və baş nazir Paşinyanı Brüsseldə təşkil olunmuş sayca beşinci görüşdə qəbul etdik. Bizim fikir mübadiləmiz səmimi, açıq və nəticəyönümlü idi. Əsas diqqət Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması prosesinə yönəldilmişdi.

Liderlər 1991-ci ilin "Alma-Ata Bəyannaməsi"nə və Ermənistanın 29,800 kvadratkilometr və Azərbaycanın 86,600 kvadratkilometr ərazisinin toxunulmazlığına birmənalı sadiqliklərini təsdiq etdilər. Sərhədlərin delimitasiyasının yekunlaşdırılması danışıqlar vasitəsilə baş tutacaq. Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişel Aİ-nin Cənubi Qafqazda sabitliyi və iki ölkə arasında normallaşmanı təşviq etmək səylərini inkişaf etdirmək üçün Ermənistan və Azərbaycan liderləri ilə sıx əlaqə saxlamaqda davam edir.

Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişel iyunun 1-də Moldovanın paytaxtı Kişineuda növbəti görüşün yekunlarına dair mətbuata açıqlamasında deyib ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron və Almaniya kansleri Olaf Şolts ilə çox yaxşı görüş keçirdik. Bizim may ayında Brüsseldə müzakirə etdiyimiz məsələləri nəzərdən keçirmək, əlaqələndirmə, təhlükəsizlik, sərhədlərin delimitasiyası, sülh sazişi ilə bağlı müzakirə aparmaq imkanımız oldu. Bu o deməkdir ki, biz çox gərgin çalışırıq. Biz münasibətlərin normallaşdırılması istiqamətində bütün müsbət səyləri dəstəkləmək niyyətindəyik və həmçinin bəyan etdik ki, Prezident Əliyevi, baş nazir Paşinyanı, kansler Şoltsu və Prezident Makronu "Avropa siyasi birliyi"nin İspaniyada keçiriləcək növbəti toplantısı çərçivəsində yenidən görüşə dəvət etmək niyyətindəyik.

Ümumiyyətlə, Brüssel görüşünün gündəliyi fonunda vurğulamaq lazımdır ki, bu format tərəflər üçün daha produktiv və nəticəyönümlüdür. Azərbaycan Ermənistanla sülh sazişi imzalanmasının, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsinin, regionda kommunikasiya xətlərinin, həmçinin Zəngəzur dəhlizinin açılmasının tərəfdarıdır. Bütün bunların fonunda Brüssel görüşü və onun nəticələri böyük önəm kəsb edir. Dövlətimizin başçısı hərbi əməliyyatlar bitdikdən sonra bəyan edib ki, artıq münaqişə öz həllini tapıb, Azərbaycan sülh və təhlükəsizlik fonunda yeni səhifə açmağa hazırdır. Brüsseldə keçirilmiş üçtərəfli görüşün nəticəsi olaraq Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin səsləndirdiyi bəyanatda da məhz Azərbaycanın bu mövqeyi öz əksini tapır. Avropa İttifaqının bu proseslərə bundan sonra da dəstək verməyə hazır olduğu qeyd edilib. Brüssel görüşündə Laçın yolunun başlanğıcında, Ermənistan-Azərbaycan sərhədində nəzarət-buraxılış məntəqəsinin yaradılmasına dair, eləcə də Qarabağ məsələsinin, ümumiyyətlə, gündəmə gətirilməməsi beynəlxalq platformanın Azərbaycan Prezidentinin siyasi iradəsi ilə hesablaşması, dövlətimizin regionda yaratdığı reallıqların Avropa miqyasında qəbul edilməsi baxımından olduqca mühüm amil kimi diqqət çəkdi. Rəsmi Bakının Qarabağın erməni əhalisi ilə şəffaf və konstruktiv dialoq aparması zərurəti məsələsinin qaldırılması da özlüyündə ölkəmizin ərazi bütövlüyünə, suverenliyinə, Konstitusiyasına hörmət və cənab İlham Əliyevin qətiyyətli mövqeyinin təsdiqi deməkdir.

Bütün bunlar belə deməyə əsas verir ki, iki ölkə arasında imzalanacaq sülh müqaviləsi rəsmi Bakının irəli sürdüyü məlum baza prinsipi əsasında qurulur. Beşinci Brüssel görüşü də bir daha sübut etdi ki, şərtləri qalib lider diktə edir və məğlub olan ölkənin rəhbəri də bu şərtlərə əməl etməlidir.

Mustafa KAMAL

Respublika.- 2023.- 15 iyul.- S. 1; 2.