“Ən çox tələbat elmi-kütləvi ədəbiyyatadır”

Milli Kitabxananın direktoru Kərim Tahirovun sözlərinə görə, əsas problem oxucuya təqdim etdikləri ədəbiyyatdadır

Ölkənin kitab bazarında vəziyyət ürəkaçan deyil. Bəzi mütəxəssislər bunu kitabların bədii cəhətdən zəif olması, bəziləri isə internetin kitabı əvəzləməsi ilə əlaqələndirirlər. Mirzə Fətəli Axundov adına Milli Kitabxananın direktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Kərim Tahirovla söhbətimizdə bu problemi müzakirə etdik.

- Açıqlanan statistikalar, mütəxəssis rəyləri ölkədə kitaba marağın azaldığını göstərir. Bəs, kitabxanada vəziyyət nə yerdədir? Oxucuların sayında dəyişiklik müşahidə olunurmu?

- Əksinə, Milli Kitabxananın göstəriciləri nikbin olmağa əsas verir. Kitaba maraq günbəgün artır. Milli Kitabxananın oxucularının sayına nəzər saldıqda kitab oxuyanların sayının artdığını görürük. Əsas problem oxucuya təqdim etdiyimiz ədəbiyyatdadır. Oxucunun marağına, tələblərinə cavab verən, günün əsas məsələlərinə həsr olunan kitabları oxucuya verə bilirikmi? Əgər belə kitabları oxuculara təqdim edə bilsək, nəticə ürəkaçan olar. Təəssüf ki, Azərbaycanda kitab biznesi olmadığından oxucunun marağına cavab verməyən kitablar yüksək tirajla çap olunur. Həmin kitablar rəflərdə qalır. Oxucunun marağına cavab verən kitabların sayı çox azdır. Digər tərəfdən, internet oxucular üçün geniş imkanlar yaradıb. Kitabların əksəriyyətinin elektron versiyası mövcuddur. Bu amil isə oxucuların sayına öz təsirini göstərir. Virtual oxucuları kənara qoymaq düzgün deyil. Bu gün kitabxanamızda iki əsas məfhum var: potensial və virtual oxucu. Virtual oxucular öz evlərində də kitabxananın elektron versiyasından bəhrələnə bilirlər. Hazırda Milli Kitabxananın elektron versiyasından istifadə edən oxucuların sayı 120 mini keçib. Bütün bunlara əsaslanaraq demək olar ki, oxucuların sayında artım müşahidə olunur.

- Amma satılan kitablarla bağlı açıqlanan statistika bir o qədər də ürəkaçan deyil...

- Azərbaycanda kitab biznesi olmadığı üçün kitabların satışı zəifdir. Kitab nəşri oxucuların istəyi əsasında həyata keçirilməlidir. Həmçinin, kitablar yüksək bədii keyfiyyətlə çap olunmalıdır. Çap olunan kitabların satışı üçün şəbəkə yaradılmalıdır. Bu gün Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən kitab mağazalarının sayı bir əlin barmaqlarından çox deyil. Belə bir şəraitdə hansı satışdan danışmaq olar?! Amma əvvəllər Bakıda 60-70 kitab mağazası olub. Hər küçədə kitab satılmalıdır. Adi oxucu kitab almaq üçün heç vaxt şəhərin bu başından o biri başına getmir. Kitab biznesi şəhərdə kitab ticarəti şəbəkəsinin yaradılmasını, həmin şəbəkəyə daxil olan kitabların oxucu sorğularına uyğun olaraq cavablandırılmasını və kütləvi oxucu üçün məqbul olan qiymətə satılmasını tələb edir. Bu şərtlər isə Azərbaycanda mövcud deyil. Bu gün nə müəlliflər öz kitablarını sata, nə də oxucular onlara lazım olan kitabları tapa bilirlər. Kitab biznesi planlaşdırılmış şəkildə həyata keçirilməlidir.

- Bazarda daha çox hansı kitablara tələbat var?

- Dərsliklərə, dərs vəsaitlərinə, elmi-kütləvi nəşrlərə tələbat daha çoxdur. Elmi-tədqiqat əsərləri çox nəşr olunsa da, onlara tələbat dar çərçivədədir. Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti, ədəbiyyatı haqqında elmi-kütləvi dildə yazılmış ədəbiyyata böyük ehtiyac var.

- Hansı yaş qrupuna daxil olan oxucular kitaba daha çox maraq göstərirlər?

- Oxucular arasında gənclər üstünlük təşkil edir. Milli Kitabxananın oxucularının 80 faizi gənclərdir. Lakin yaşlı oxucularımız da var. Təqaüdçülər, yaşlı oxucular daha çox dövri mətbuata müraciət edirlər. Bugünkü gənclik informasiya almağa meyllidir. Kitabxanalar onların bu tələbatını ödəməlidir. 15 il öncə kitabxanalarımız susuz dəyirmana bənzəyirdi. Çünki, kitabxanalarda yalnız sovet dövrünə aid kitablar vardı. Ancaq cənab prezidentin fərmanı ilə kütləvi şəkildə kitab çapından sonra Kitab Fondunun özəyi yarandı. Bu iş davam etdirilməlidir.

- Milli Kitabxanada əsasən hansı növ kitablar üstünlük təşkil edir? Oxucuların əldə edə bilmədiyi kitablar varmı?

- Bu yaxınlarda Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Milli Məclisə "Kitabxana və nəşriyyat işi haqqında" Qanuna əlavələr edilməsinə dair təklif verib. Mütləq bu sahədə sanksiya tətbiq olunmalıdır. Çap elədiyi kitabı, qəzeti Milli Kitabxanaya göndərməyən hüquqi və fiziki şəxslər cəzalandırılmalıdır. Təqdim olunan informasiya mənbələrini çoxaltmalıyıq ki, oxucuların da sayı artsın. Ən çox tələbat elmi-kütləvi ədəbiyyatadır. Dərs vəsaitlərinin çoxu kiril əlifbasındadır. Biz böyük sürətlə həmin kitabların elektron versiyasını yaradıb lokal şəbəkəyə daxil edirik.

- Xarici ölkələrdə mövcud olan kitabxanalarla əməkdaşlıq edirsinizmi?

-Xarici ölkə kitabxanaları ilə həvəslə əməkdaşlıq edirik. Artıq 5 ildir ki, kitabxanamız Avropa Elektron Kitabxanasının məlumat bazasına daxil olub. Avropanın 44 ölkəsinin oxucuları bizim kitabxananın elektron versiyasından birbaşa bəhrələnə bilirlər. Həmçinin, bizim oxucular da birbaşa həmin kitabxanaların saytına daxıl olurlar.

İyun ayının 20-də ABŞ-a səfərimiz olacaq. Orada biz Dünya Elektron Kitabxanasına daxil olacağıq. Bundan sonra təkcə Avropa deyil, bütün dünya bizim kitabxananın elektron versiyasından bəhrələnə biləcək. Eyni zamanda bizim oxucularımız da dünyanın müxtəlif ölkələrinin elektron kitabxanalarından faydalanmaq imkanı əldə edəcəklər. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan həqiqətlərini öz elektron resurslarımız vasitəsilə dünyaya yaymaq imkanımız olacaq. Həmçinin, dünyanın 61 ölkəsinin milli kitabxanaları ilə qarşılıqlı kitab mübadiləsi həyata keçiririk. Bu yolla da dünyaya çıxısı təmin edirik. Digər tərəfdən, dünyanın 17 ölkəsinin milli kitabxanası ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalamışıq. Yaxın günlərdə Tallində Azərbaycan Milli Kitabxanası ilə Estoniya Milli Kitabxanası arasında qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalanacaq.

- Xarici ölkələrdən sifarişlər alırsınızmı?

- Kitabxanamızın elektron informasiya xidməti şöbəsi dünya oxucularına xidmət edir. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən bizə sifarişlər gəlir. Biz həmin sifarişlərin elektron versiyasını onlara göndəririk.

- Bəs, Sovet dövründən qalan kitabların aqibəti necə oldu?

- Milli Kitabxana hansı dövrə aid olmasından asılı olmayaraq, bütün kitabları saxlamalıdır. Biz kitablar arasında fərq qoymuruq. Sovet dövrünə aid olan kitabların bir neçə nüsxəsini hələ də saxlayırıq. Sözsüz ki, biz elektron nəşrləri yaradarkən daha çox müasir dövrdə və ötən əsrdə çap olunmuş kitablara üstünlük veririk. Yəqin ki, həmin kitabların da elektron versiyası hazırlanacaq. Bu gün həmin kitablara az da olsa tələbat var. Biz bu kitabları latın əlifbasına çevirməyə çalışırıq.

- Milli Kitabxanaya tanınmış insanlardan daha çox kimlər müraciət edir?

- Azərbaycanın elə bir alimi, akademiki, ziyalısı yoxdur ki, bizim kitabxananın köynəyindən keçməsin. Vaxtilə akademik Ziya Bünyadov bizim daimi oxucumuz olub. Bəkir Nəbiyev, Sabir Rüstəmxanlı, xalq yazıçıları Elçin, Çingiz Abdullayev, millət vəkili Cəmil Həsənli də daimi oxucularımızdır. Hətta Moldovadakı səfirimiz İsfəndiyar Vahabzadə xaricdə olsa da, bizim kitabxananın ən fəal oxucusudur. Ona tez-tez buradan müxtəlif kitabların elektron versiyasını göndəririk.

- Həftənin hansı günləri oxucuların sayı daha çox olur?

- Ən çox oxucu şənbə və bazar günləri gəlir. Hətta həmin günlərdə oxu zallarında növbə yaranır. Yay mövsümü olduğundan indi oxucular nisbətən azdır. Növbələrin yaranmasının qarşısını almaq üçün virtual oxucularımızın sayını artırmağa çalışırıq.

- Hansısa problemləriniz, çətinlikləriniz varmı?

- Azərbaycan Milli Kitabxanasının heç bir problemi yoxdur. Biz sponsora ehtiyac duymuruq. Prezidentin sərəncamı ilə gələn ilin yanvar ayında kitabxanamızda yenidənqurma işlərinə start veriləcək. İki il ərzində Milli Kitabxana dünyanın ən müasir kitabxanaları sırasına daxil ediləcək. Artıq layihə-smeta sənədləri hazırlanıb. Cənab nazirin səyi ilə bu işə Almaniya, Avstriya və Belarus mütəxəssisləri cəlb olunacaqlar. Yenidənqurma işlərindən sonra kitab sifariş etməyə, oxucu bileti almağa ehtiyac olmayacaq. Hər şey avtomatlaşdırılacaq. Bizim yeganə problemimiz Azərbaycan ərazisində fəaliyyət göstərən nəşriyyat və mətbəələrin çap etdikləri vəsaitin bir nüsxəsini kitabxanaya təqdim etməmələridir. Bu problemin də yaxın vaxtlarda həllini tapacağına inanırıq.

Rəbiyyə Süleyman

Reytinq.- 2010.- 6 iyun.- S. 12.