Analar tarix yaşadır

Kərəm Kərimov:"Bu gün Azərbaycan qadını xeyirxahlıq, Analıq simvoluna çevrilmiş Akademik Zərifə xanım Əliyevanın həyat yolu biz alimləri sabaha inamla, gələcəyə ümidlə yaşamağa ruhlandırır."

Zərifə xanım Əliyevanın həyat fəlsəfəsi, mənəvi dünyası, oftalmologiya elminin inkişafındakı xidmətləri zəngin və çoxcəhətlidir. Onun fəaliyyətinə nəzər salarkən, bu dahi insanın genişmiqyaslı şəxsiyyət olması qənaətinə gəlmək olur. Zərifə xanımın fitri istedada malik novator alim, pak və nadir bir insan kimi yaşadığı dərin mənalı ömrü, keçdiyi şərəfli həyat yolu hər bir Azərbaycan vətəndaşı, hər bir alim və həkim üçün həyat və mənəviyyat dərsi, kamillik və müdriklik məktəbidir. Onun elmi, tibbi və pedaqoji fəaliyyəti, hər kəs üçün örnək olan yüksək mənəvi keyfiyyəti haqqında çoxsaylı məqalə, kitab və əsərlər yazılıb və yazılacaqdır.

Zərifə xanım Əliyevanın zəngin elmi irsi, oftalmologiyanın müxtəlif sahələri üzrə apardığı tədqiqatlar, qazandığı nailiyyətlər, yaratdığı fundamental əsərlər Azərbaycan tibb elminin parlaq səhifəsidir. Akademik Zərifə xanım Əliyeva oftalmologiyanın aktual mövzularına həsr edilmiş çoxprofilli tədqiqatlar aparmış, fədakar həkim kimi bir sıra göz xəstəliklərinin müalicəsində, o cümlədən, Azərbaycanda traxomanın kökünün kəsilməsində böyük əmək sərf etmiş, xəstəliyin müxtəlif mərhələlərinin öyrənilməsi və müalicə metodlarının axtarılması yollarında dəyərli elmi-tədqiqatlar aparmışdır. Alimin elmi fəaliyyətinin istiqamətlərindən biri gözün oftalmoloji, histomikroskopik və histokimyəvi tədqiqinə həsr edilmişdir. Alim göz yaşı aparatının xəstəliklərinin öyrənilməsinə xüsusi diqqət yetirmiş, bu sahəyə həsr etdiyi "Yaşaparıcı yolların fiziologiyası", "Yaşaparıcı yolların cərrahi müalicəsi", "Göz yaşı yollarının qoruyucu cərrahiyyə üsulları" və b. əsərləri ilə Azərbaycan lakrimologiyasının əsasını qoymuşdur. Zərifə xanım dünyada ilk dəfə olaraq, görmə orqanının peşə patologiyasını araşdıran elmi-tədqiqat laboratoriyası yaratmış və praktik olaraq, elm aləmində yeni bir istiqamətin, "peşə oftalmologiyası"nın əsasını qoymuşdur. Oftalmologiyada peşə xəstəlikləri problemi Zərifə xanımın adı ilə bağlıdır. Oftalmologiyanın sənaye ilə bağlı problemlərinin öyrənilməsinə həsr etdiyi fundamental tədqiqatları alimə böyük şöhrət gətirmiş və onu dünya oftalmologiyası məkanında məşhurlaşdırmışdır. Zərifə xanım uzun illər respublikanın ondan artıq iri sənaye müəssisələrində genişmiqyaslı elmi-tədqiqat işləri aparmışdır. Elmi-tədqiqat işlərinin uğurlu nəticələrinə görə akademik Zərifə Əliyeva keçmiş SSRİ-nin oftalmologiya sahəsində ən mötəbər mükafat olan SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının M.İ.Averbax adına mükafatına layiq görülmüşdür. Məşhur oftalmoloq akademik M.Krasnov Zərifə xanımın görmə orqanının peşə patologiyasının öyrənilməsinə həsr etdiyi tədqiqatları yüksək qiymətləndirmişdir.

Azərbaycan oftalmologiyasını dünya səviyyəsində tanıdan akademik Zərifə xanım Əliyeva təbabətdə öz dəst-xətti olan novator bir alim idi. O, elmi-pedaqoji fəaliyyətində təkcə çoxşaxəli elmi-tədqiqat işləri aparmaqla kifayətlənməmiş, yüksək ixtisaslı gənc alim kadrların yetişdirilməsinə və oftalmoloq-həkimlərin ixtisaslarının artırılması işinə də xüsusi diqqət yetirmişdir. Dünya oftalmologiya elminin tanınmış simaları Zərifə xanım Əliyeva haqqında tarixi sözlər demişlər.

Tibb elmləri doktoru, professor, akademik Zərifə Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzinin şöbə müdiri, Beynəlxalq Göz Klinikasının direktoru Kərəm Kərimov onun geniş məzmunlu fəaliyyəti ilə bağlı fikirlərini bildirdi:

- Zərifə xanım Əliyevanın adını hər yerdə yaxşı tanıyırlar. Ona görə ki, Zərifə xanım elmi tədqiqatları ilə yanaşı, ölkənin ictimai-siyasi həyatında da mühüm rol oynamışdır. Bununla yanaşı, dövlət xadimi Əziz Əliyevin qızı, ümummilli lider Heydər Əliyevin həyat yoldaşı, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin anasıdır. Siyasətçilər, tədqiqatçılar Heydər Əliyev irsini araşdırarkən Ümummilli Liderlə yanaşı, ikinci böyük bir şəxsiyyətin adına diqqəti cəlb etməyə bilməz. Bu, akademik Zərifə xanım Əliyevanın adıdır. O, hazırda respublikaya rəhbərlik edən, dünya siyasətində öz dəst-xəttilə seçilən, atasının yaratdığı böyük siyasi məktəbin layiqli və uğurlu davamçısına çevrilən İlham Əliyevin anasıdır. Şübhəsiz ki, İlham Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyi dövründə əldə etdiyi nailiyyətlərdə, əhali arasında və eləcə də, beynəlxalq arenada özünə layiqli yer tutmasında, təbii ki, ümummilli liderlə yanaşı, anası Zərifə xanım Əliyeva şəxsiyyətinin də böyük xidmətləri olmuşdur. Vaxtilə bu fikri ulu öndər Heydər Əliyev özü də etiraf edirdi. Bu, Zərifə xanımın ailədə, evdə roluna verilən yüksək insani qiymət idi. O, həm də ömür-gün yoldaşının bütün çətin məqamlarda onunla birgə addımladığını, Vətənə layiq övladlar bəxş etməklə onun əvəzolunmaz xidmətlərini cəmiyyətə, insanlara bəyan etmək istəyirdi. Bununla müdrik siyasəti çoxlarına sonralar məlum olacaq ölkə Prezidenti İlham Əliyev haqda bir həqiqəti xüsusi vurğulamaq istəyirdi. Zaman öz sözünü dedi. Möhtərəm İlham Əliyev xalqın böyük əksəriyyətinin səsini qazanaraq Azərbaycan Prezidenti seçildi, valideynlərinin etimadını doğrultdu, eyni zamanda, əhalinin və regionun ləyaqətli liderinə çevrildi.

Akademik Zərifə xanım Əliyeva ən yüksək mənəvi hazırlığa malik bir xanım - ana idi. Çünki o, böyük şəxsiyyət Əziz Əliyevin qızı idi. Əziz Əliyev isə respublikanın ictimai-siyasi həyatında özünü təsdiqləmiş və böyük nüfuza malik siyasətçi, ictimai-siyasi xadim kimi tanınır. O, mənsub olduğu cəmiyyət tərəfindən, hətta Dağıstanda keçmiş postsovet məkanının müxtəlif guşələrində tanınır və sevilirdi. Əziz Əliyev böyük ziyalı idi. Belə bir ailədə Zərifə xanım Əliyeva kimi bir şəxsiyyətin boya-başa çatmasını, formalaşmasını təbii qəbul etmək lazımdır.

Akademik Zərifə xanım Əliyevanın ecazkar bir dünyası olub. İstedadlı göz həkimi oftalmologiya sahəsində böyük zəka sahibi kimi tanınan Zərifə xanım Əliyeva minlərlə insanı vaxtsız günəş işığından məhrum olmaqdan qoruyub. İnsanlara ilahi nur bəxş edib. İnsanların böyük əksəriyyətinin mənəvi yaddaşında Zərifə xanımı axtarıb tapa bilərik.

1923-cü il 28 aprel... Zərifə xanım Əliyevanın doğum günü. Naxçıvan Respublikasının Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində həmin gün dünyaya gəlmiş, 1942-ci ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş, 1947-ci ildə həmin institutu bitirmişdir. Sonralar Moskvada Mərkəzi Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda oftalmologiya üzrə ixtisasartırma kursunu keçmişdir. Elmi tədqiqatlara sonsuz marağı onu Azərbaycan göz xəstəlikləri elmi-tədqiqat institutuna gətirib çıxarmış və orada həkim-ordinator kimi işə başlamışdır.

Zərifə xanım Əliyevanın aspiranturanı bitirib elmi əməkdaş kimi fəaliyyət göstərdiyi illərdə respublikanı traxoma xəstəliyi ağuşuna almışdı. O vaxtlar bu xəstəliyə qarşı təsirli müalicə üsullarının olmamasından onunla mübarizə təkcə oftalmologiya elmi üçün deyil, bütövlükdə, ölkənin səhiyyəsi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyırdı. Belə bir dövrdə Zərifə xanım traxoma xəstəliyinə qarşı aparılan müalicəvi və profilaktik tədbirlərin keçirilməsində fəal iştirak edirdi. Respublikada traxoma xəstəliyinin daha çox yayıldığı rayonlara gedir, həkim-oftalmoloqlara mühazirələr oxuyur, əhali arasında maariflənmə işi aparırdı. Beləliklə, Zərifə xanımın ilk elmi araşdırmalarının mövzusunu həyat özü müəyyənləşdirdi. 1960-cı ildə bu mövzuda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etdi. Bundan sonra gənc alim çalışdığı institutda böyük elmi işçi seçilərək elmi tədqiqatlarını genişləndirməyə başladı.

1967-ci ildə bacarıqlı tədqiqatçı Azərbaycan Dövlət həkimləri təkmilləşdirmə institutunun göz xəstəlikləri kafedrasına dosent vəzifəsinə dəvət olunmuş və 1968-ci ildən məqsədyönlü şəkildə görmə orqanının peşə patologiyası ilə məşğul olmağa başlamışdır. 1977-ci ildə isə Zərifə xanım dünyanın ən nüfuzlu oftalmologoya mərkəzlərindən birində H.Helmoqds adına Moskva elmi-tədqiqat göz xəstəlikləri institutunda doktorluq dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə etdi.

Görkəmli alim 15 monoqrafiyanın, 200 qədər elmi məqalənin, məruzə, metodik vəsaitlərdən ibarət elmi irsi bu gündə aktualdır, yüksək səviyyəsi ilə fərqlənir. O, tədqiqat üçün elmi mövzular seçərkən məsələlərə milli və dövlətçilik marağıdan yanaşırdı. Zərifə xanım insanları çox sevirdi və bu sevgini onlara paylamağa heç vaxt xəsislik etmirdi. Elə bu sevgi ilə də onların işığa həsrət dolu gözlərinə nur olurdu. Həmişə tələsirdi. Sanki taleyin ona ömür payı ayıranda xəsislik etdiyini bilir və daha çox iş görməyə çalışırdı.

Əliyevlər ailəsi böyük ailə məktəbi kimi, zaman-zaman öyrəniləcək tədqiqat məktəbi olacaqdır. Bu ailənin Qüdrətli Ata adı, Böyük Ana adı daşıyan nümayəndələri mənəvi abidə olaraq, həm övladlarının, həm də xalqımızın qəlbində əbədi yaşayacaqdır. Böyük analar xalqın, millətin anasıdır. Akademik Zərifə xanım Əliyevanın timsalında da belə böyük analığı görə bilirik.

Bu gün Azərbaycan qadını xeyirxahlıq, Analıq simvoluna çevrilmiş Akademik Zərifə xanım Əliyevanın həyat yolu yüksək mənəviyyat, qayğıkeşlik biz alimləri sabaha inamla, gələcəyə ümidlə yaşamağa ruhlandırır.

Nəzakət ƏLƏDDİNQIZI

Səs.- 2010.- 27 aprel.- S. 4.