Şairə Əzəm Rza Çayi Bakı ilə Təbriz arasında körpü yaratdı

Təbriz şəhəri təsəvvürümdə tamamilə başqa idi, bu şəhərə səfər edənədək. Bircə onu deyə bilərəm ki, Təbriz gözəllərinin (qadınları) İranın başqa şəhərlərindəki gözəllərindən fərqləndiyini bilirdim. Bakıda milli mətbuatın 135 illiyi ilə əlaqədar keçirilən tədbirdə Təbriz "Şəhriyar Ədəbi Birliyi"nin məclis üzvü - şairə Əzəm Rza Çayi iştirak edirdi. Onun simasında gözəllik, tərbiyə, mədəniyyət və Azərbaycana qarşı böyük ehtiram gördüm. Təbriz mənim gözümdə daha da gözəlləşdi və bunun şahidi oldum.

"Qafqaz Media" İctimai Birliyinin sədri Azadə Talehin təşkilatçılığı ilə milli mətbuatın 135 illiyi "Ulu Borçalı" restoranında böyük təntənə ilə qeyd olundu. Gürcüstan, Qazaxıstan, Ukrayna respublikalarından və İran İslam Respublikasından da bayrama nümayəndələr dəvət olunmuşdu. İrandan gələn şairə Əzəm Rza Çayi şeirləri və çıxışı ilə hamı kimi mənim də yaddaş dəftərimdə özünə xüsusi yer tutdu. Yubiley ərəfəsində "Qafqaz Media" İB sədri Azadə Taleh Təbriz "Şəhriyar Ədəbi Birliyi"nin Dövlət səviyyəsində keçirəcək konfransa - İran İslam Respublikasına dəvət almışdı. Azadə Taleh Hüseynova 9 nəfərdən ibarət qrupun iştirakçıları ilə səfərə çıxacağını qət etmişdi. Bu konfransa mən də dəvətli idim. Bizi Əzəm xanım Rza Çayi müşayiət edəcəkdi. İranda 1990-1991-ci illərdə ziyarətdə olmuşdum. Konfransda iştirakıma görə iki qat sevinirdim ki, bu yerləri bir də görəcəyəm. İştirakçılar siyahısında şairlər- Azadə Abbasqızı Tale, Zərəngiz Dəmirçi Qayalı, Mir Emin Həsənzadə, Hicran Qarabağlı həkim -şair, yazıçı-publisist Nübar Hakimqızı, Gülnar - həkim, İlham Əliyev -tələbə, Nəcəf Cahangir "Borçalı" qəzetinin foto müxbiri və mən idim. Azadə xanımın başçılığı ilə iyulun 25-də İran İslam Respublikasına yola düşdük. Səfər avqustun 4-də başa çatdı.

Yol boyu İran Astarası, Ərdəbil, Nir, Sərab (qədim), Bostanabad şəhərləri bir-bir geridə qalırdı. İlk dayanacağımız Təbriz şəhər oldu. Sərhədi keçərkən bizi ayıran Araz çayına qibtə ilə baxdım. Məhz bu çay vaxtilə çoxlarının bir-birinin həsrətdə olduğuna səbəb olmuşdu. Müğənni Rübaba Muradovanın yanıqlı mahnısı, Ustad Şəhriyarın nisgil dolu şeirləri, Yaqub Zurufçunun "Ayrılıq" mahnısı səsləndi qulaqlarımda.

Bizi ayıran Arazın o tayında idim. İyulun 26 və 27-də möhtəşəm görüşlərimiz oldu. Toplandığımız şeir məclisində yaradıcılığı ilə hələ Arazın bu tayında tanış olduğumuz 84 yaşlı şair Əli Nəzminin qarşısında dayanmışdıq. Ustad Əli Nəzmi və Höccətül - İslam Rəsuli maraqlı söhbətləri ilə bizi heyran etmişdi. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, onların hər ikisi Əzəm xanımım ustadı olmaqla bərabər, qazandığı uğurlarında rolu böyük olub.

Konfrans iştirakçısı həkim Hicran xanım şəxsi kitabxanasında Nəzminin kitablarının xüsusu yer tutduğunu qeyd etdi.

Çıxışlar bir daha sübut etdi ki, qanımız bir, fikirlərimiz eynidir. "Şəhriyar Ədəbi Məclisi"nin sədri Ağayi Şahbazi də gözəl görüş təşkil etmişdi. O, sonra Təbrizdə Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın məqbərəsini ziyarət etməyimizə imkan yaratdı. Ağayi Şahbazi "Şəhriyarın divanı" kitabını bizə hədiyyə etdi. Hər iki tərəfin ədəbiyyat və yaradıcı insanları ətrafında olan çıxışlar dolğun və mənalı idi. Belə bir deyim var: "Qardaşın kimdir? Bilmirəm, yol getməmişəm," - deyirlər. Səfər zamanı Konfrans iştirakçılarına başçılıq edən Azadə xanımın səbrinə, mədəniyyətinə və ən başlıcası - Azərbaycanı lazımınca və ləyaqətlə təmsil edə bilməsinə heyran oldum. Hələ yol boyu həkim kimi göstərdiyi yardımdan söz açmıram. Görüş Ərdəbil şəhərində davam etdi. Əzəm Çayinin ustadı şair İsmayıl Nuzanı ilə Şeyx Səfiyəddin Ərdəbili xiyabanında görüşdük.İran İslam İnqilabının banisi Ayətullah Xomeyninin məqbərəsini ziyarət etdik. Çarşın şəhərində "Cəmkərəm" məscidində, sözün əsl mənasında, "iynə atsaydın yerə düşməzdi". Sahibi ə-Zamanın mövludu idi. Bayram böyük ruh yüksəkliyi ilə keçirdi. Çarşın şəhərinin bütün sakinləri məscidə girməyə cəhd edirdi. "Nimeye Şaban" bayramı çox təntənəli keçirilirdi. İzdiham mənə bir anlıq Həcc ziyarətini xatırlatdı. Belə bir izdihamda iştirakımıza və itməməyimizə görə Əzəm xanıma minnətdarlığımı bildirirəm. O günü niyyət gecəsi idi. Sahibi ə-Zaman quyusuna atılan niyyət həqiqətdir - belə deyirlər. Ölkəmə əmin-amanlıq və zəbt olunmuş torpaqlarımızın qaytarılmasını, ən əsası Prezidentimizə cansağlığı arzulayıb, bu günümüzə görə, müstəqilliyimizə görə dualar etdim. Oğlum və qızım üçün niyyət etdim. Məktubların quyuya atılması çox çətinlik törədirdi. Bunun həyata keçməsinə Azadə xanım əməyini əsirgəmədi. Ertəsi günü Bakıdan şad xəbər aldım.

Qum şəhərində xanım Məsumənin qəbrini ziyarət etdik. Atalar deyib ki, "həm ziyarət, həm ticarət". Biz iş adamlarının bu yolu isə "Həm işlə, həm də ziyarət et"- oldu. Yol boyu gecələdiyimiz yerlər məscid və mədrəsələr oldu. Nişapur şəhərində: rəssam Kamal ül-Mülkün, alim Əttar Nişapuri və eləcə də, həm Şərqin, həm də Qərbin böyük filosofu - şairi Ömər Xəyyamın, Firdovsinin məqbərəsini ziyarət etdik. Göyün yeddinci qatını gördüm desəm, həqiqətdir. Ömər Xəyyamın məqbərəsini həm öz yerimə, həm də onun "Məcnunu" saydığım rəfiqəm şairə Gülarə Munisin yerinə ziyarət edib, yanımda olmağını arzuladım. Ürəyimdə keçirdiyim həyəcanı və xoşbəxtliyi onunla bölüşdüm. Onu yanımda gördüm. Məqbərənin maketini onun üçün hədiyyə aldım. Məşhəd şəhərində İmam Rza Hərəmini ziyarət etmək də qismətimizə düşdü. İmam Rzanın Hərəminə yaxınlaşmaq qeyri-mümükn idi. Burada da dadıma Əzəm xanım çatdı. Ziyarət ediləcək Hərəmin başlanğıcı yerin 3-cü qatında imiş. Əzəm xanımın bacarığı sayəsində xüsusi yollarla Hərəmin 3-cü qatında özümü görəndə, həyəcanımın həddi-hüdudu yox idi.

Burada dualarımı təkrar etdim. Ən əsası ölkəmə əmin-amanlıq dilədim.

İranın keçmiş mərkəzi sayılan Ərdəbildə islamın İranda yayılmasında böyük əməyi olan Şah İsmayıl Xətainin tabutu qarşısında dayanmışdım. Heyrətdən donub qalmışdım. Muzeyin girəcəyində nənəsi Həlimə Bəyimin, içəridə baş otaqda ulu babası Şıx Səfinin məzarları görünür. Şah İsmayılın məzarı olan otağın divarında təxminən 50x50 ölçüsündə öz əlinin izi qalıb. Sarayın bəzəyi təkraredilməzdir, şəbəkələr saxsıdandır. Bu saray əvvəlki görkəmində muzey qoruğu kimi qorunub, saxlanılır. Burada Əzəm xanımın ilk müəlimlərindən - alim İsmayıl Nuzanı ilə görüşdük. Əzəm xanımın böyüklüyündən bizə danışmağa imkan verməyən şair, onun haqqında bilmədiklərimizi söylədi. Əzəm xanım gözlərimiz qarşısında hər an böyüyüb ucalırdı. Təbrizin belə bir gözəli var: Şairə - Əzəm Rza Çayli!

Yol boyu bələdçilikdən usanmaq bilməyən Əzəm xanım gəzinti və ziyarətlərdə də bizi tək buraxırdı.

54 yaşlı Əzəm xanım 8 aydır ki, həyat yoldaşı Ağayi Məhəmmədi itirib. Bu itki ilə heç cür barışa bilməyən Əzəm xanım təsəllisini Məhəmmədinə həsr etdiyi şeirlərində axtarır. Belə bir zərbə alan Əzəm xanım bizi bir dəqiqə belə diqqətdən kənar qoymurdu.

Hal-hazırda Azadə Talehin təşkilatçılığı ilə Bakıda kitabı çapa hazırlanır. Əzəm xanımın 3 övladı var. Hər üçünün qonaqpərvərliyi bizi valeh etdi. Əmisi oğlu iş adamı Maqsud Xeyirxah bizi Məşhədin yaxınlığındakı mənzərələrlə tanış edib, Tərqube qəsəbəsində "Qanad" istirahət mərkəzinə dəvət etdi. Sonradan "Çala dərə" gölündə təbiəti seyr edib, istirahət etdik.

Yuxarıda adları çəkilən hər bir yaradıcı şəxslərə: "Qafqaz Mediya" İB-nin "Müqəddəs Qələm" diplomu, müəllifi olduğum və Ağa Musa Nağıyevə həsr etdiyim "Xalq üçün ömrünü şam kimi əridən..." kitabım və milli mətbuatımızı təmsil edən çox saylı qəzetlər təqdim edildi. Əzəm xanımın təşəbbüsü ilə gördüklərimin hamısını qələmə almaq qeyri-mümkündür. Şəxsən özümün və konfrans iştirakçılarının adından şairə - bələdçi Əzəm xanıma dərin təşəkkürümü bildirib, belə görüşlərin axarıncı olmasını arzulayıram. İyulun 25-də başlayan tədbir avqustun 4-də başa çatdı.

HACIXANIM DİLARƏ

Səs.- 2010.- 10 avqust.- S. 12.