"Yeni media erasının dəyərləri"

Bakıda Avropa Yayımçılar Birliyinin dəstəyi ilə bu mövzuda konfrans keçirilir

Dünən Bakıda Avropa Yayımçılar Birliyi və Norveç İctimai Yayımçılarının maliyyə dəstəyi və Azərbaycan Media Mərkəzinin əməkdaşlığı ilə Azərbaycan jurnalistləri və jurnalist təşkilatlarının əməkdaşları üçün "Yeni media erasının dəyərləri" mövzusunda konfrans işə başlayıb.

Konfransda Avropa Yayımçılar Birliyinin baş direktoru İnqrid Deltant çıxış edərək, söz azadlığı prinsipinin vacibliyindən və ölkə daxilində bu prinsiplərin geniş vüsət alması üçün görülən tədbirlərdən danışıb: "Azad cəmiyyətin aparıcı elementidir. Bunun üçün plüralizm elementləri minumuma enməli və söz azadlığı prinsipləri daha da inkişaf etdirilməlidir".

Azərbaycan Respublikası Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli Həsənov məsələyə düzgün yanaşılmadığını və Azərbaycan mətbuatını azad olmayan mətbuat kimi dəyərləndirməyin düzgün olmadığını deyib: "Bu, əsil ədalətsizlikdir. Hər gün 300-dən çox mətbuat vasitələri dərc olunur yayımlanır, jurnalistlərin məlumat toplamaq baxımından heç bir çətinliyi yoxdur. Azərbaycanda kütləvi informasiya vasitələri senzuraya məruz qalmır, informasiya əldə etmək üçün heç bir maneə yoxdur. Əlbəttə, deyə bilmərik ki, Azərbaycan mətbuatı problemlərdən tam azaddır".

"Reket jurnalistika", jurnalist etikası məsələlərinə toxunan Əli Həsənov jurnalist peşəkarlığının artırılmasının, reketçilikdən və KİV-in insanların şəxsi həyatına qarışmaq praktikasından azad olunmasının vacibliyini qeyd edib: "Azərbaycan qlobal dünyanın qanunlarını bilir. Kənardan uzadılan barmağın kəsilməsini də bilir".

Daha sonra çıxış edən ATƏT-in media üzrə keçmiş nümayəndəsi Mikloş Haraşti Azərbaycanda media sahəsində baş verən son hadisələri müsbət hal kimi dəyərləndirib. İctimai Televiziyanın yaradılmasını və Milli Məclisdə "Jurnalist fəaliyyətinin dekriminalizasiyası və diffamasiyası haqqında" qanun layihəsinin müzakirə olunmasını uğurlu addım hesab edib.

Debatlar zamanı beynəlxalq təşkilatların hesabatları da müzakirə obyekti olub. Hesabatların tam formada təşkil olunmadığını bildirən "Səs" qəzetinin baş redaktoru və SİA-nın baş direktoru Bəhruz Quliyev Avropa nümayəndələri tərəfindən məruzələr və fikirlərin yalnız müxalifət yönümlü mətbuatın siyasi sifarişləri ilə dərc olunan məlumatları əsasında formalaşdığını bildirib: "Çox təəssüflər olsun ki, indiyə qədər hansısa bir müstəqil mətbuatdan məlumat alınmır. Yaxşı olardı ki, indiyə kimi aparılan araşdırmalar və yaxud formalaşan fikirlər həm də müstəqil qəzetlər vasitəsilə gerçəkləşdirilsin. Barmaqlarınızı qatlayın ki, neçə dəfə "Səs" qəzetində məlumatı dəqiqləşdirmisiz? Təəssüflər olsun ki, bu gün dünyada baş verən qlobal hadisələr, digər dövlətlərlə müqayisədə Azərbaycan mikroskopla izlənilir. Bunu səbəbi nədir? Niyə Azərbaycan söz azadlığına görə, sıralamada geriləməlidir? Əslində isə, bu gün Azərbaycanda mətbuat bir çox dövlətlərlə müqayisədə kifayət qədər inkişaf edib".

Daha sonra jurnalistlərin suallarını cavablandıran Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli Həsənov bugünkü tədbiri çox önəmli hesab etdiyini qeyd edib: "Jurnalistlərin, jurnalist təşkilatlarının, yayım ittifaqlarının nümayəndələrinin iştirakı ilə, Azərbaycanda medianın, xüsusən də elektron medianın, internetin fəaliyyətinin bugünkü vəziyyəti, gələcək perspektivləri dövlətin, ictimaiyyətin bu məsələlərdə münasibəti yerindəcə öyrənildi, müzakirə olundu. Düşünürəm ki, bu auditoriyada iştirak edən hər bir şəxs mövcud vəziyyəti dərindən öyrəndi və Azərbaycan hakimiyyətinin və ictimaiyyətinin KİV-in inkişafı, mətbuat azadlığı ilə bağlı transmilli dünya informasiya məkanında iştirakla bağlı, o cümlədən, internet perspektivləri ilə bağlı fikirlərinə yiyələndilər. Bunu əhəmiyyətli hesab edirəm. Dünya informasiya məkanında biz öz dəyərlərimizlə, vəsaitlərimizlə və imkanlarımızla iştirak edəcəyik".

Konfransda aparılan müzakirələr zamanı Azərbaycanda medianın real durumu avropalı nümayəndələrin nəzərinə çatdırılıb və iddialar faktlarla təkzib edilib. Avropa təşkilatlarında Azərbaycan mediası barədə mənfi fikir formalaşdıranların fəaliyyətinin obyektiv olmadığı ortaya qoyulub.

Qeyd etmək yerinə düşər ki, M.Haraştinin Azərbaycandakı fəaliyyəti yalnız tənqidi məqamların, nöqsanların şişirdilməsinə yönəlib. Avropalı ekspert öz rəylərini, hesabatlarını ancaq radikal müxalifətyönlü mətbu orqanları əsasında formalaşdırır ki, bu da obyektiv sayıla bilməz.

Məsələn, cənab Haraşti həbsdə olan bloggerlərin jurnalist fəaliyyətinə görə tutulduğunu və onların azadlığa buraxılmasının vacibliyini vurğulayır. Lakin o, unudur ki, artıq dünyada demək olar ki, hamı bloggerdir, yəni yeniyetmələrdən tutmuş ən yaşlı insanlaradək hər kəs internet şəbəkəsində özünə bloq və ya sayt açıb. Bu, o demək deyil ki, bu insanlardan biri hər hansı konkret cinayət əməlinə görə həbs olunduqda, bunu jurnalistlərə təzyiq kimi qiymətləndirəsən. Digər tərəfdən, bloggerlər hüquqi və sosial cəhətdən jurnalist sayılmır. Çünki bloqlar, hətta portallar media qanunvericiliyinə görə, media orqanı sayılmır.

Yeri gəlmişkən, ötən yazılarımızda, ABŞ-da, Rusiyada, Avropa ölkələrində çox sayda bloggerin həbs olunduğu haqda faktları qeyd etmişik. Amma belə çoxsaylı faktlara görə, həmin "demokratik" ölkələrə heç irad tutan da yoxdur. Çünki dünyanın heç bir ölkəsində özünə bloq açmış şəxs jurnalist sayılmır. Təbii ki, o şəxs hansısa media orqanında işləmirsə.

İkinci bir məsələ də M.Haraştinin ölkədə söz azadlığının olmaması barədə qərəzli fikirləridir. Dəfələrlə qeyd olunub ki, Azərbaycanda hər min nəfərə düşən media vasitələrinin sayı dünya ölkələri müqayisədə daha çoxdur. Hazırda, ölkədə 4 mindən yuxarı media vasitəsi qeydiyyatdan keçib. Minlərlə internet saytı- potallar, informasiya saytları, digər resurslar fəaliyyət göstərir.

Ölkədə mətbuat vasitəsinin fəaliyyətə başlaması üçün heç bir lisenziya və ya digər icazə forması tələb olunmur. Kim istəsə 3 gün ərzində qəzet-jurnal buraxa bilər. Mətbuatda dövlət rəhbərlərindən tutmuş, ən aşağı məmurlara qədər, nəinki sərt tənqid olunur, hətta bir çox hallarda təhqirlərə də məruz qalırlar. Mətbuat azadlığı olmayan bir ölkədə bunu necə reallaşdırmaq olar, cənab Haraşti?

O ki qaldı bir neçə jurnalistin hazırda həbsdə olmasına, bu barədə sadəcə, onu demək kifayətdir ki, heç bir ölkədə bir insanın konkret cinayət əməli törətdiyi zaman jurnalist işləməsi nəzərə alınaraq, məsuliyyətdən azad edilməsi faktı qeydə alınmayıb. Belə bir hal nə beynəlxalq hüquqda, nə də hansısa ölkənin qanunvericiliyində var.

M.Haraştinin nəzərinə onu da çatdırmaq lazımdır ki, qeyd etdiyi hallara terrorçu rejimin hakimiyyət başında olduğu işğalçı Ermənistanda daha çox rast gəlinir. Bu ölkədə son illərdə onlarla jurnalistə divan tutulması, bir neçə jurnalistin öldürülməsi faktı haqda beynəlxalq təşkilatlar və ekspertlər də kifayət qədər məlumatlıdır. Amma nədənsə, bu barədə həmin ölkəyə heç bir təzyiq yoxdur. İkili standartların tətbiqi prinsipi ilə işləyən beynəlxalq təşkilatlardan başqa nə gözləmək olar ki?

Elçin Bayramlı

Səs.- 2010.- 1 iyul.- S. 6.