Təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın təbliği

"Bizim müstəqil dövlət olmağımız, müstəqil dövlət olaraq dünyada tanınmağımız və dünya birliyində yer tutmağımız onu tələb edir ki, ölkəmizin, xalqımızın bütün sahələrdə gərək yüksək ixtisasa malik olan, dünyada gedən elmi-texniki proseslə, nəinki ayaqlaşan və bəlkə də müəyyən istiqamətdə onu qabaqlayan, buna qabil ola bilən kadr potensialı olsun. Ona görə də biz, ümumiyyətlə, təhsil sahəsinə xüsusi fikir veririk. Çünki bizim əhalimizin hamısı təhsilli olmalıdır".

Ümummilli lider Heydər Əliyevin bildirdiyi bu fikirlər ölkəmizdə müstəqillik əldə olunduqdan sonra təhsilin inkişafına xüsusi önəm verildiyini göstərir. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra təhsildə də müəyyən dəyişikliklər edilməyə başlanıldı. Belə ki, Azərbaycan təhsili klassik alman sistemindən çıxaraq beynəlxalq prinsiplərə uyğynlaşdırıldı. Bu isə Azərbaycanın inkişafı, onun dünyada öz yerini tapması üçün çox əhəmiyyətli bir addım idi.

Azərbaycan təhsilində olan bugünkü problemlərin aradan qaldırılması, inkişaf etdirilməsi, yeni, müasir vasitəslərin təhsildə tətbiqi üçün ölkəmizin bu istiqamətdə beynəlxalq əməkdaşlığa geniş yer verməsi vacibdir. Hazırda Azərbaycanda tələbələrin, şagirdlərin, gənc mütəxəssislərin beynəlxalq mübadiləsi ilə yanaşı, digər istiqamətlərdə də əməkdaşlıqlar genişləndirilməkdədir.

Azərbaycan mütəxəssislərinin dünyanın ən qabaqcıl ölkələrində təhsil almaları, müəyyən kurslar keçmələri ölkə gənclərinin təhsilində - öyrənməkdə olan gənc nəslin bilik və savadlılığında özünün müsbət təsirini açıq şəkildə göstərməkdədir.

Təhsildə beynəlxalq əməkdaşlıq respublikamızda həm orta təhsilin, həm də ali təhsilin keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, dövlət və özəl idarələrin də savadlı və bacarıqlı kadrlarla təmin edilməsinə şərait yaradır.

Hazırda Azərbaycan bir sıra beynəlxalq konvensiyalara qoşulub, beynəlxalq təşkilatlarla səmərəli əməkdaşlıq edir. Azərbaycanın təhsil müəssisələri YUNESKO, YUNİSEF, YUNEVOK, İSESKO, Avropa Təhsil Fondu, Avropa Şurası və Avropa Birliyi kimi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların təhsil problemləri ilə məşğul olan qurumlarının işində fəal iştirak edir.

Azərbaycan Təhsil Nazirliyi ölkəmizin savadlı gənclərinin dünyanın ən qabaqcıl təhsil sistemi olan ölkələrdə təhsil almalarını həm dövlət, həm də özəl üsullarla təmin edir.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 19 oktyabr 2006-cı il tarixdə "Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsil almasına dair Dövlət Proqramı haqqında" və 16 aprel 2007-ci il tarixində "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrədə təhsili üzrə Dövlət Proqramının təsdiq edilməsi barədə" sərəncamlar imzalayıb.

Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, bu Proqram çərçivəsində 500-dən artıq azərbaycanlı gənc dünyanın bir çox ölkələrinin ali məktəblərinin bakalavr, magistratura və doktorantura pillələrində təhsil alırlar. Bu isə ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Yeni Zellandiya, Avstriya, Yaponiya, Avstraliya, Cənubi Koreya, İsveç, Niderland və digər qabaqcıl təhsil sistemlərinin Azərbaycan təhsili ilə keyfiyyətli əməkdaşlığının nümunəsidir.

Proqram çərçivəsində 2007-2015-ci illər ərzində 5 min azərbaycanlı gəncin xarici ölkədə təhsil alması nəzərdə tutulub.

Hazırda hər il dövlət xətti ilə Azərbaycan gəncləri partnyor ölkələrin təqaüd proqramları hesabına Rusiya, Çin, Misir, Çexiya, Slovakiya kimi ölkələrdə təhsil almağa göndərilirlər (Son beş ildə dövlət xətti ilə təqribən hər il 200 tələbə).

811 tələbə müxtəlif pillələr üzrə xarici ölkələrin ali təhsil müəssisələrində təhsilini davam etdirir. Öz hesabına təhsil alanların sayı isə bir neçə dəfə artıqdır.

Bu barədə daha yaxından məlumat almaq üçün rəsmi orqanlar yox, məhz beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində hazırda xaricdə magistr təhsili alan Azərbaycan gənclərinin fikirlərini öyrəndik.

Gülay Nəsibova (Bakı Dövlət Universitetinin məzunu. Hazırda Türkiyədə magistr təhsili alır): "Mənim fikrimcə, Azərbaycanın Türkiyə ilə təhsil haqqındakı bu sazişi həqiqətən təqdirəlayiqdir. Bu tələbə mübadiləsi ölkələr arasındakı əlaqələri daha da möhkəmləndirir. Belə əməkdaşlıqlar təhsilin və dolayısıyla bir çox sahələrin inkişafına müsbət təsir edir. Burada təhsil alan azərbaycanlı gənclərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Biz Türkiyənin təhsilində olan inkişaf yolunu mənimsəyib, ölkəmizdə tətbiq edə bilərik. Türkiyə bizim üçün də, öz tələbələrinə verdiyi kimi, bərabər hüquqlar verir. Azərbaycan tərəfi ilə yanaşı, Türkiyə də burada təhsil alan gənclərə təqaüd verir (hər ay təqribən 170 dollar), təhsil haqqı və yataqxana ilə təmin edir".

Şahin Əsgərov (Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin məzunu. Hazırda Türkiyədə magistr təhsili alır): "Türkiyədə bizim üçün hər cür şərait yaradılıb. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi bizimlə daim maraqlanır və hər hansı çətinlik olduqda, dərhal onu həll edir. Ankarada olan nümayəndəlik də hər hansı problem yarandıqda, dərhal müdaxilə edir. Xaricdə təhsil Azərbaycan gənclərinə yüksək bilik və savad verməklə yanaşı, dünya görüşlərinin formalaşdırılmasında da böyük rol oynayır".

Qeyd edək ki, beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində yalnız Azərbaycan gəncləri xaricdə deyil, dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan tələbələr də ölkəmizə gələrək, burada təhsil alırlar. Bu isə Azərbaycanda təhsilin səviyyəsinin gündən-günə daha da inkişaf etməsindən xəbər verir. Azərbaycanın ali məktəblərində 50-ə yaxın ölkədən 6795 nəfər əcnəbi tələbə təhsil alır. Belə bir nəticə ali təhsil müəssisələrinin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi və təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, ən başlıcası isə ölkə daxilində yaradılmış sabit və sağlam mühit sayəsində əldə edilib.

Beynəlxalq təşkilatlarla aparılan səmərəli əməkdaşlığın nəticələrindən biri də Avropa Birliyi tərəfindən maliyyələşdirilən TEMPUS/TASİS proqramına Azərbaycanın ali məktəblərinin cəlb olunmasıdır. TEMPUS proqramı çərçivəsində Azərbaycanın ali məktəblərinə göstərilən maliyyə-texniki yardımı təqribən 5,5 milyon avro təşkil edir.

2005-ci ilin may ayında Azərbaycan Vahid Avropa Ali Təhsil Məkanının yaradılmasını nəzərdə tutan Bolonya prosesinə qoşulub. Bu, Azərbaycanın təhsil sisteminin Avropa Ali Təhsil Məkanına daha səmərəli inteqrasiyasına geniş imkanlar yaradır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasının Avropa ali təhsil məkanına inteqrasiyası ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında" 31 yanvar 2008-ci il tarixli Sərəncamı ölkəmizdə Bolonya prinsiplərinin uğurla həyata keçirilməsinə daha əsaslı zəmin yaradıb.

Əgər əvvəllər Azərbaycanın təshil sənədləri dünya ölkələrində çox az tanınırdısa, hazırda demək olar ki, dünyanın bütün ölkələrində Azərbaycanın təhsil sənədləri tanınır. Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, Azərbaycan təhsilinin beynəlxalq əlaqələrini tənzimləmək və daha da inkişaf etdirmək üçün lazımi hüquqi baza yaradılıb. Azərbaycan Respublikası ali təhsil sahəsində təhsil sənədlərinin və elmi dərəcələrin tanınması ilə bağlı onlarla beynəlxalq konvensiyalara qoşulub.

Hazırda Azərbaycanda beynəlxalq təhsil-mübadilə təşkilatları və onların həyata keçirdiyi proqramlar fəaliyyət göstərirlər. Bunlardan ABŞ-ın ACCELS (Amerika Təhsil Şurası), IREX, World Learning, Böyük Britaniyanın British Counsil, Almaniyanın DAAD təşkilatlarının Bakıdakı nümayəndəliklərini göstərmək olar. Onlarla yanaşı, Fransa, İtaliya, Yaponiya, Yunanıstan, Misir, Polşa və s. ölkələrin Bakıdakı səfirlikləri tərəfindən də təqaüd proqramları elan olunur. Say baxımından ABŞ və Almaniyada həyata keçirilən təqaüd proqramları daha çoxluq təşkil edir.

Bütün bunlarla yanaşı, Azərbaycan orta məktəb təhsili sahəsində də uğurlu beynəlxalq əməkdaşlıqlara imza atır. Belə ki, dünyanın ən qabaqcıl təhsil sisteminə malik ölkələri öz şagirdlərini Azərbaycanda ənənəvi olaraq təşkil olunan orta məktəb şagirdləri arasında beynəlxalq olimpiadalara göndərirlər. Xarici ölkə nümayəndləri ölkəmizdə təşkil olunmuş bu olimpiadaların yüksək səviyyəli olduqlarını, belə tədbirlərin şagirdlərin təhsil həyatında önəmli olduğunu qeyd edirlər.

Azərbaycan şagirdləri də, həmçinin, xarici ölkələrdə təşkil olunmuş beynəlxalq olimpiadalarda uğurla iştirak edirlər. Bunun bariz nümunəsi olaraq bir neçə həftə öncə Türkiyədə keçirilmiş "Uluslararası Türkcə Olimpiatları" adlı beynəlxalq olimpiadanı göstərmək olar. Ankaraya yarışlarda iştirak etmək üçün yollanmış Azərbaycan şagirdlərindən, demək olar ki, hamısı vətənə medallarla qayıdıblar. Belə ki, Türkiyədə beynəlxalq olimpiadaya qatılmış şagirdlərimiz 16 medal qazanaraq (5 qızıl, 8 gümüş, 3 bürünc medal) dünya ölkələrini heyrətləndiriblər.

Həmin olimpiadada Azərbaycanı uğurla təmsil edərək, gümüş medal qazanmış, Qafqaz Azərbaycan Birgə Özəl Gimnaziyasının 10-cu sinif şagirdi Sevinc Abbasovanın məhz beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində iştirak etdiyi olimpiadanın ona və onunla təhsil alan digər Azərbaycan gənclərinə nə verdiyini soruşduq: "Mən, ilk növbədə, yoldaşlarımla birgə Azərbaycanı uğurla təmsil etdiyimiz üçün çox sevinirəm. Bu olimpiada, ilk növbədə, hələ xarici ölkələrdə olmayan Azərbaycan gənclərində bilik yarışlarında ölkəmizi təmsil etməklə yanaşı, xarici ölkəyə ilk gedişləri ilə yadda qaldı. Biz orada dünyanın bir çox ölkələrindən olan gənclərlə dostlaşdıq, onların mədəniyyəti, ölkələri barədə məlumatlandıq. Türkiyənin müxtəlif bölgələrinə gəzintilər təşkil olundu. Bilik yarışlarında iştirak edərək, həm özümüzü sınaqdan keçirdik, həm də dünyaya Azərbaycan gənclərinin savadını sübut etdik. Bir sözlə, 18 günümüz çox maraqlı keçdi və bu günlər bizim yaddaşımıza həkk olundu".

Beynəlxalq əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycanda xarici ölkələrin ali və orta məktəbləri də fəaliyyət göstərir. Onlar həmin təhsil ocaqlarında sırf öz ölkələrinin təhsil sistemi əsasında dərslər keçir və yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlayırlar.

Qürur hissi ilə qeyd etmək olar ki, Azərbaycanın da artıq bəzi xarici ölkələrdə təhsil ocaqları var. Həmçinin, bəzi xarici ölkələrin ali məktəblərində Azərbaycanşünaslıq və Azərbaycan dili ixtisasları da mövcuddur.

Beynəlxalq əməkdaşlıq ölkənin təhsilinə ancaq yenilik, novatorluq, inkişaf gətirir və Azərbaycan da bu inkişafdan kənarda qalmayaraq, daim daha yüksəklərə can atır.

Elgün VİDADİOĞLU

Səs.- 2010.- 24 iyun.- S. 13.