“Milli-mənəvi dəyərlərin
inkişafı və təbliği"
"Səs" qəzeti bu mövzuda növbəti
dəyirmi masa keçirdi
(Əvvəli ötən sayımızda)
Ənənəvi olaraq
"Səs" qəzetinin redaksiyasında keçirilən dəyirmi
masalar ölkə ictimaiyyəti tərəfindən
böyük maraq və diqqətlə izlənməkdədir.
Davamlı şəkildə ölkəmizin ictimai-siyasi və
sosial həyatında baş verən dəyişikliklər məhz
bu dəyirmi masalarda hökumət, dövlət, millət vəkilləri,
QHT rəhbərlərinin iştirakı ilə ətraflı
şəkildə müzakirə olunub geniş ictimaiyyətə
təqdim olunur. Bu dəfəki dəyirmi masanın mövzusu
isə milli-mənəvi dəyərlərə bağlı
oldu. Dəyirmi masada Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin mədəniyyət siyasəti
şöbəsinin müdiri Fikrət Babayev, şair,
türkoloq, filologiya elmləri namizədi, "Ədəbiyyat"
qəzetinin şöbə müdiri Adil Cəmil, Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar
Teatrının baş redaktoru Səriyyə İsmayılova,
Azərbaycan Gənc Tamaşaçılar Teatrının
aktyoru və rejissoru, xalq artisti, "Qızıl Dərviş"
mükafatı laureatı Ağaxan Salmanlı, Azərbaycan
Dövlət Pedaqoji Universitetin professoru Buludxan Xəlilov, Yeni
Yazarlar və Sənətçilər Qurumunun sədri,
yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov, Dünya Gənc
Türk Yazarlar Birliyinin başqanı Əkbər
Qoşalı və Azərbaycan Respublikası Gənclər Təşkilatları
Milli Şurasının sədr müavini Vüsalə
Hüseynova iştirak edirdilər.
Dəyirmi masada giriş sözü ilə
çıxış edən "Səs" qəzetinin
şöbə müdiri İlham Əliyev qarşıdan gələn
milli bayramımız olan Novruz bayramı münasibətilə
qonaqları qəzetin kollektivi adından təbrik etdi. Bildirdi
ki, "Səs" qəzetinin redaksiyasında artıq 4 ilə
yaxındır ki, hər həftənin çərşənbə
günləri ölkəmizdə maraq doğuran məsələlər
ətrafında dəyirmi masalar keçirilir. Bu dəyirmi
masalarda millət vəkilləri, dövlət və hökumət,
geniş ictimaiyyətin nümayəndələri təmsil
olunur. Məqsəd isə qloballaşan dünyada internet
saytlarının sayının kifayət qədər çox
olduğu bir dövrdə Azərbaycanla bağlı istənilən
məlumatın yayılmasında bu cür dəyirmi masalarda səslənən
fikirlərin böyük məna kəsb etdiyini qeyd edən
İ.Əliyev bu, günkü mövzunun milli-mənəvi dəyərlərə
həsr olunduğunu bildirdi. Qeyd etdi ki, ölkəmizdə
tarixi köklərimizə, milli-mənəvi dəyərlərimizə
böyük hörmət və ehtiram mövcud olub. Məhz
dövrümüzdə də milli-mənəvi dəyərlərə
böyük diqqətin bariz nümunəsini Heydər Əliyev
Fondunun Prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı
səfiri, millət vəkili Mehriban xanım Əliyeva göstərir.
Belə ki, bilavasitə, Onun təşəbbüsü və
səyləri nəticəsində milli-mənəvi dəyərlərimizin
inkişafı, geniş təbliği istiqamətində
mühüm tədbirlər həyata keçirilib. YUNESKO-da Azərbaycanın
milli muğam sənətinin, aşıq sənətinin
maddi-mədəni irs siyahısına salınması, eləcə
də, BMT-də hər ilin mart ayının 21-nin bütün
dünya ölkələri tərəfindən Novruz
Günü kimi qeyd olunması haqqında qətnamənin
imzalanması məhz Onun uzaqgörən əməyinin bəhrəsidir.
İstərdik ki, bugünkü dəyirmi masamızda
iştirak edən qonaqlar da bu mövzu ətrafında öz
fikir və mülahizələrini bildirsinlər.
QEYRİ-MADDİ MƏDƏNİ İRS NÜMUNƏLƏRİNİN
DÖVLƏT REYSTRİ YARADILACAQ
Aydın Xan Əbilov:
- Avropa üçün
Azərbaycan mədəniyyəti çox maraqlıdır. Çünki
ölkəmiz əhəmiyyətli bölgədə sərhəddə
yerləşir, burada müxtəlif mədəniyyətlər
qovuşur. Azərbaycan milləti dünyada olan ən yeni dəyərləri
dərhal özününküləşdirmək və onu
yenidən dünyaya qaytarmaq imkanına malikdir. Məsələn,
yunan-Roma mədəniyyəti, ədəbiyyatı və elmi
türk imperiyası olan hunların, eləcə də, islam
dininin yayıldığı bir dövrdə ərəb dilinə
tərcümə edildi. Daha sonra avropalılar onu ərəb
dilindən götürərək müxtəlif dillərə
çevirdilər. Bu tərcümələr sadə bir tərcümə
deyil. Onların hamısı türklər tərəfindən
tərcümə edilmiş və onlara geniş şərhlər
verilmişdir. Həmin şərhlərin özü müstəqil
əsərlərdir. Bu texnologiyanı milli-mənəvi dəyərlərimizə
də tətbiq etməyimiz olduqca vacibdir. Milli-mənəvi dəyərlərimizin
bir hissəsi olan nağıllarımızda Yaponiya, Çin,
İndoneziya, hətta bir çox Avropa dövlətlərin mədəniyyətlərinin
izlərini görürük.
Fikrət Babayev:
- Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyi tərəfindən qeyri-maddi mədəni
İrs Nümunələrinin Dövlət Reystrinin
hazırlanması təşəbbüsü irəli
sürülüb. Burada Azərbaycana məxsusluğu təsdiq
olunan mərasimlər, bayramlar, xalq rəqsləri və musiqiləri,
nağıllar, əfsanələr, adət-ənənələr
və s. həmin dövlət reystrinə daxil ediləcək.
Bunların konkret sözügedən nazirlik, ya da Nazirlər
Kabineti tərəfindən təsdiq edilməsi məsələsi
isə, hələlik, məlum deyil. Yeni yaranacaq bu qurumun fəaliyyəti
sözlə yekunlaşmayacaq. Azərbaycana məxsus hər bir
elementin özünün anketi olacaq və orada həmin element
haqqında ətraflı məlumat veriləcək. Bu qurumun
yaranması təkcə nazirliyin işi deyil, bütün
dövlət strukturları bu istiqamətdə fəaliyyətini
birləşdirməlidir.
MİLLİ-MƏNƏVİ DƏYƏRLƏRİMİZİN
BÜTÜN DÜNYADA TƏBLİĞİNƏ BÖYÜK
EHTİYAC VAR
Buludxan Xəlilov:
- Hesab edirəm ki,
milli-mənəvi dəyərlərimizi mühafizəkarcasına
qorumaq üçün onları bütün dünyada təbliğ
etməliyik. Bütün dünya vahid bir mədəniyyətdən,
dildən və dindən ibarətdir. Belə olan halda dünya
nə qədər yeknəsək və mənasız
görünər. Dünya ona görə maraqlıdır ki,
dünyada müxtəlif millətlər, mədəniyyətlər
və dinlər var. Bu mənada, biz dünya üçün
maraqlı millətik. Ona görə ki, Azərbaycanın
özünəməxsus mədəniyyəti, adət-ənənəsi,
məişəti, dili və müqəddəs kitabları
var. YUNESKO səviyyəsində müxtəlif tədbirlərin
həyata keçirilməsi təsadüfi deyil. Bu, dünya
üçün əsil ideoloji təbliğat vasitəsidir.
Bunun üçün milli-mənəvi dəyərlərimizi
əks etdirən mədəniyyət nümunələrimizi
müxtəlif dillərə tərcümə edərək,
bütün dünyada təbliğ edə bilərik. Hətta
öz ölkəmizdə belə bu dəyərləri
yaşamağımız üçün kütləvi nəşrlərə
ehtiyac var. Nağıllarımızı sadələşmiş
formada çap edərək, orta məktəb şagirdlərinin istifadəsinə verməliyik.
Güman edirəm ki, milli-mənəvi dəyərlərimizi
yaşamaq, onu milli məfkurəmizə çevirmək
üçün bu dəyərlərimizin təkcə orta məktəb
səviyyəsində deyil, hətta ali məktəblərdə
də tədrisinə ehtiyac duyulur. Bu baxımdan, dərs
saatlarında şifahi xalq ədəbiyyatının
vaxtlarını artırmaq lazımdır. Əgər bu
istiqamətdə ciddi işlər görsək, bu, o deməkdir
ki, milli zəmin üzərində inkişaf edən vətəndaşları
hazırlaya bilərik. Üzeyir Hacıbəyov, Yusif Vəzir
Çəmənzəminli, Firudin Bəy Köçərli və
digər dahilərimiz həmişə yazıblar ki, xalqı
böyütmək üçün onun içinə enmək
lazımdır. Çünki xalqın içində hər
şey, mədəniyyət, ədəbiyyat, folklor və s.
var. Bir sözlə, milli-mənəvi dəyərlərimizi
yaşatmaq, inkişaf etmək üçün onun geniş təbliğinə
yer ayırmalıyıq.
Adil Cəmil:
- 70 il Azərbaycan
tarixinin dürüst yazılmaması, onun ideoloji basqı
altında qalması bizi dəyərsizləşdirdi. İndi
biz özümüzə qayıdış dövrünü
yaşayırıq. Bu qayıdış yolunda isə
xalqın bütün milli-mənəvi dəyərləri
özünə yer tapmalıdır. Bu gün
nağıllarımız və dastanlarımız
xalqımızın ruhudur. Millətin bu ruhunu dunyaya
çatdırmaq lazımdır. Bunları tərcümə
etməklə millət olaraq öz mövcudluğumuzu
sübut etmiş olarıq.
Səriyyə İsmayılova:
- Gəlin, bütün
şəhəri gəzək və 5 nəfər uşaq
götürək. Onlardan İçərişəhərin,
muzeylərin, tarixi abidələrin harada yerləşdiyini
soruşaq. Qoy Musa Nağıyevin tikdirdiyi 98 binadan heç
olmasa 5-nin adını çəksin. Amma bunu edə bilməyəcəklər.
Ağaxan Salmanlı:
- Biz öz teatr sənətimizdə
milli simamızı axtarıb tapmalıyıq. Əsil Azərbaycan
teatrının simasını dünyaya təqdim etməliyik.
Nə üçün biz digər millətlər kimi xaricə
ayaq aça bilmirik. Çünki hələ öz
simamızı tapmamışıq. Bu gün ölkəmizdə
də mövcud olan Avropa tipli teatr dünyada çoxluq təşkil
edir. Bu səbəbdən dünya üçün bu teatr
nümunəsi maraqlı deyil. Azərbaycan Avropa
üçün öz siması ilə maraqlıdır.
AZƏRBAYCAN EVİNİN OBRAZI VƏ MODELİNİN NƏDƏN
İBARƏT OLDUĞU AYDINLAŞDIRILMALIDIR
Əkbər Qoşalı:
- Bu gün dilimizi
qorumağa borclu olan insanlar, bunun əksinə olaraq, dilimizə
qarşı səlib yürüşünə
çıxıblar. Bu sahədə çox az sayda insan tapmaq
olar ki, onların yazılarında, reklam materiallarında,
çıxışlarında dilə qarşı hər
hansı zərbənin vurulmadığının şahidi
olmayaq. Təbii ki, bu istiqamətdə maarifləndirmə
işlərini ailə-bağça-orta məktəb-ali məktəb
düsturu ilə aparmalıyıq. Bu məsələlərdə
dərslik yazan müəlliflərin də üzərinə
böyük məsuliyyət düşür. KİV-in bu
işlərə ictimai qınaq və məzəmmət kimi
diqqət yetirməsi də önəm kəsb edir. Digər tərəfdən,
teatrda milli simamızın olmaması məsələsi önə
çəkildi. Əslində, biz milli simamızı təkcə
teatrda axtarmırıq. Biz milli simamızı, çox təəssüflər
olsun ki, itirdiyimiz və itirmək üzrə olduğumuz hər
yerdə axtarırıq. Bəlkə bunun obyektiv tarixi kökləri
və ya səbəbləri var. Görün, bizim mənsub
olduğumuz türk soyu hansı tarixi yolları keçib.
Ümumiyyətlə, nəzər salsaq, görərik ki,
dünyanın bütün ərazilərində, xüsusilə,
Avrasiyanın hər yerində türk dövlət və
toplumları var. Çin isə dünyanın ən
böyük xalqı olsa da, bir yerə konsentrasiya olundu, mərkəzləşdi
və bir ərazidə məskunlaşdı. Onların tərkibində
çoxlu millətlər olsa da, Çin monodövlət
tipindədir. Azərbaycan isə başqa xalqların
arasında mədəniyyət yolu açmasına, onların
mübadiləsini aparmasına və bəşəriyyətə
harmoniya gətirməsinə baxmayaraq, itirə-itirə gedir.
Milli-mənəvi dəyərlərimizi, dilimizi itirə-itirə
getdik.
Bu gün Bakı şəhərində
çoxsaylı göydələnlər tikilir. Azərbaycan
evinin obrazı və modelinin nədən ibarət olduğu isə
aydın deyil. Məgər bizim memarlarımız, dizaynerlərimiz,
mütəxəssislərimizmi yoxdur? Ancaq sanki aludəçilik
yaranıb ki, mütləq Azərbaycanda hər şey Avropa
stildə olmalıdır. "Xruşovka",
"Stalinka", "Kievski", "Leninqradski",
"İstanbul" evləri olduğu halda, nə
üçün Azərbaycan evinin modeli olmamalıdır? Bu
işdə təkcə dövlət yox, hər birimiz üzərimizə
düşən məsuliyyəti dərindən dərk etməliyik.
Özümüz deyib, özümüz eşitmək mərəzindən
qurtarıb, Azərbaycan mədəniyyətini, həqiqətlərini
dünyaya öz platformamızda çatdırmağa
çalışmalıyıq. Türkiyə ilə nə qədər
dost-qardaş ölkə olsaq da, orada Azərbaycan ədəbiyyatından
çox nadir nümunələri tanıyırlar. Onlara Azərbaycandan
kimlərin adlarını çəkə bilərsiniz
sualını verdikdə, sadəcə, Zeynəb
Xanlarovanın, Çingiz Abdullayevin, Bəxtiyar Vahabzadənin
adlarını çəkirlər. Səməd Vurğunu isə
B.Vahabzadənin ustadı kimi xatırlayırlar. Bu cür
problemləri aradan qaldırmaq məqsədilə Türkiyədə
"Çağdaş Azərbaycan şeiri"
antologiyasını iki cilddə nəşr etdirdik. Türk
dünyası gənc yazarların ortaq elektron məkanını
yaratdıq.
Vüsalə Hüseynova:
- Bu gün insanlar
arasında kitab oxumağa maraq azalıb. Hətta elə rayon
kitabxanaları var ki, oranın qapası belə
açılmayıb. Kitabı yalnız bəzək əşyası
kimi alıb, evlərinə qoyurlar. Bunların hamısı
valideyndən asılıdır. Kitab oxumaq da tərbiyənin
bir formasıdır. Biz öncə özümüzdə
islahatlar aparmalıyıq ki, böyüyən nəsil
bunları görsün. Bu gün hamı deyir ki, Avropa
demokratiya ixrac edir. Demokratiya zamanında bizdən Avropaya gedib.
Yəni, bu prinsipi onlara aşılayan türklər olub.
İndi isə zaman dəyişib və onlar bizə demokratiya
dərsi verməyə cəhd edirlər. Ədəbiyyat da belədir.
MƏDƏNİYYƏT NÜMUNƏLƏRİMİZİN
İNTERNET SAYTI YARADILMALIDIR
Aydın Xan Əbilov:
- Məsələ
ondadır ki, biz zamanın problemini görə bilmirik. Ermənistanda bütün muzeylərin rəsmi saytları var. Bizdə isə heç bir muzey və teatrın
saytı yoxdur. Düzdür, Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyinin virtual
muzey saytı yaradılır. İnterneti izləyən
hər bir kəs də avtomatik olaraq həmin muzeylər barədə xəbər tutur. Ona görə də,
mədəniyyət nümunələrinin
saytlarını yaratmaqla,
onları İnternet vasitəsilə dünyada
tanıtmaq çox vacibdir. Gənclərin kitab oxumadığı
haqqında deyilən fikirlər, tamamilə yanlışdır. Fasebook adlı
sosial şəbəkə
var. Oraya baxsanız, görərsiniz ki, Azərbaycan gəncləri
dünya ədəbiyyatından
böyük əsərləri
oxuyurlar. İnsanları maraqlandıra biləcək
formatı ortaya qoymalıyıq. Milli-mənəvi dəyərlərin təqdimat
məsələsi çox
önəmlidir. Məsələn, indi yapon uşaqları
nağıl oxumur.
Yapon uşağı məktəblərdə
nout-bookla işləyir,
elmi-fantastik əsərlər
oxuyur. Nağıl bizim uşaqlarımıza
heç nə vermir. "Kitabi-Dədə
Qorqud" dastanı əsasında çəkilmiş
film ən unikal filmdir. Amma bu filmi günün günorta çağı uşaqlara
göstərmək olmaz.
Bu filmdə iki
türk tayfasının
bir-birini vurması nəticəsində dava-dalaşlar
olur, çoxlu qan tökülür.
Uşaqlarda məntiqi sual
yaranır ki, nə üçün mənim babalarım bir-birini qırıblar?!
Gənclərimiz maksimalistdir.
(Ardı var)
KÜBRA ƏLİYARLI,
TAPDIQ QURBANLI
Səs.- 2010.- 19 mart.- S. 8-9.