Azərbaycanda insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi ən yüksək səviyyədə təmin olunur

"Səs" qəzeti Prezident yanında KİV-lərin İnkişafına Dövlət dəstəyi Fondunun ayırdığı vəsait hesabına növbəti dəyirmi masa keçirib

(Əvvəli ötən sayımızda)

“Səs” qəzeti Prezidenti yanında KİV-lərin inkişafına dövlət dəstəyi fondunun ayırdığı vəsait hesabına "Azərbaycan Respublikasında insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində dövlət orqanları ilə vətəndaş cəmiyyəti institutları arasında effektiv əməkdaşlığın qurulmasına informasiya dəstəyi" layihəsi çərçivəsində növbəti dəyirmi masa keçirib.

Dəyirmi masada millət vəkili Jalə Əliyeva, Ombudsman Aparatının mətbuat xidmətinin rəhbəri Zemfira Məhərrəmli, SİA-nın icraçı direktoru Vəli Vəliyev, Ombudsman Aparatının əməkdaşı Vüqar Heydərov, SİA və "Trend" informasiya agentliklərinin, "Paritet", "Olaylar", "Azad Azərbaycan", "Şərq", "Xalq Cəbhəsi", "Ekspress" və "Yeni Azərbaycan" qəzetlərinin nümayəndələri iştirak edirdi.

Dəyirmi masada giriş sözü ilə çıxış edən "Səs" qəzetinin şöbə müdiri, layihənin rəhbərinin müavini İlham Əliyev "Səs" qəzetinin 2007-ci il avqust ayından ölkəmizdəki maraq kəsb edən ictimai-siyasi mövzularla bağlı dövlət, hökumət nümayəndələrinin, elm adamlarının, ziyalıların və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə dəyirmi masalar keçirildiyini diqqətə çatdırdı. Budəfəki mövzunun Prezident yanında KİV-lərin inkişafına dövlət dəstəyi fondunun maliyyə dəstəyi iləinsan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində dövlət orqanları ilə vətəndaş cəmiyyəti institutları arasında effektiv əməkdaşlığın qurulmasına informasiya dəstəyi sahəsində görülən işlərlə bağlı layihəyə həsr olunduğunu bildirən İ.ƏliyevAzərbaycanda insan hüquq və azadlıqları sahəsində qəbul edilən demokratik qanunlardan, Prezident fərman və sərəncamlarından söhbət açıb. Bildirib ki, Azərbaycan Konstitusiyasının 48-ci maddəsinin insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinə həsr olunması, respublikamızın ümumdünya insan hüquqları bəyannaməsinə qoşulması, insan hüquqları üzrə Müvəkkil - Ombudsman institutunun fəaliyyətə başlaması yerli özünüidarəetmə orqanlarına seçkilərin keçirilməsi ölkəmizdə insan hüquq və azadlıqlarının fundamental münasibətin göstəricisi hesab olunur.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Respublikasında insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planının 47-ci maddəsinə əsasən, mütəmadi olaraq, KİV-də insan hüquqları sahəsində məsələlərin geniş işıqlandırılması müvafiq dövlət orqanları ilə yanaşı, mətbuatın da üzərinə düşən əsas vəzifələrdəndir. İ.Əliyev insan hüquqlarının qorunması sahəsində mətbuatın imkanlarından istifadə edilməli və bu sahədə səmərəli əməkdaşlığın qurulması vasitələri artırılmasının vacibliyini önə çəkib.

İ.Əliyev onu da söyləyib ki, növbəti tədbirlərdə KİV rəhbərlərinin iştirakı ilə insan hüquqlarının qorunması və müdafiəsi sahəsində maarifləndirici xarakterli təbliğati işlərin aparılması üçün dəyirmi masanın keçirilməsi nəzərdə tutulub. Şöbə müdiri dəyirmi masa iştirakçılarına ölkəmizdə insan hüquq və azadlıqları sahəsində və bu istiqamətdə görülən vacib işlər ətrafında qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər ətrafında müzakirələrin aparılmasının zəruriliyini bildirib.

Vüqar Heydərov:

- 2010-ci il başlayandan ombudsman inistitutu 40-a yaxın bəyanatla çıxış edib. Bunların hamısı da ölkə KİV-lərində öz əksini tapıb.

"Yeni Azərbaycan" qəzetinin əməkdaşı:

- Bu gün KİV-lərdə insan hüquqları ilə bağlı məsələlər necə təbliğ olunur?

Vəli Vəliyev:

- Burada səslənən fikirlərlə və prinsipial tərzdə qoyulan məsələlərlə biz hər gün qarşılaşırıq. Xüsusən də, ətrafda baş verən proseslərin mərkəzində, cəmiyyətin başlıca prinsiplərində insan haqları əsas yer tutur. İnsan hüquq və azadlıqlarının təminatı baxımından, bu gün cəmiyyətin özündə də bir aktivlik hiss olunmaqdadır. Çünki kimin harada çalışmasından, fəaliyyət göstərməsindən asılı olmayaraq, insanlar öz hüquqlarını qorumağa və təmin etməyə çalışır. Ümümiyyətlə, insan hüquqlarının tam bərqərar olması baxımından ölkəmizdə atılan addımlar yüksək qiymətləndirilir. Bu gün ölkədə fəaliyyət göstərən Ombudsman Aparatı, Milli Məclisdə insan hüquq və azadlıqlarının təminatı ilə bağlı qəbul olunmuş qanunlar bunu bir daha təsdiqləmiş olur. Digər bir yandan isə, insanların öz hüquqlarını tam formada onlara izah etmək üçün KİV-lərin üzrinə düşən vəzifə də nəzərəçarpacaq səviyyədədir. Çünki məhz KİV-lərin vasitəsi ilə insanlara onların hüquqları təbliğ olunur və aşılanır. Məhz ölkədə insanların müxtəlif məsələlərə görə, müəyyən bir təşviqat nöqtəsinin yaradılması da bu sahədə atılan addımlardan xəbər verir. Eyni zamanda onu da əlavə edim ki, bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün KİV-lərin Ombudsman Aparatı ilə sıx əlaqələri mövcuddur. Bu isə, öz növbəsində, insanların hüquqlarının onlara aşılaması baxımından mühüm əlamətdir. Digər bir yandan isə, ölkədə fəaliyyət göstərən insan hüquqları ilə məşğul olan təşkilatların özləri də KİV-lərlə əməkdaşlıq etməkdə maraqlı olmalıdırlar.

Zemfira Məhərrəmli:

- Bir çox hallarda, müəyyən strukturlar öz vəzifələri ilə insan hüquqlarını bir-birindən ayırmaqda çətinlik çəkirlər. Ombudsman ölkədə elə bir vəzifə sahibidir ki, o xəbər və yaxud heç bir məlumat vermədən hər hansı güc strukturunun qapısını aça bilər. Eyni zamanda, ombudsman istənilən bir formada məsuliyyətə cəlb edilmiş şəxsin hüquqları ilə bağlımaraqlı sorğu toplaya bilər. Bununla yanaşı, pentensiar xidmətdə cəza çəkən insanların saxlanma və digər hüquqları ilə bağlı araşdırma aparmaqda ombudsmanın səlahiyyətləri çərçivəsinə daxilidir. Onu da qeyd edim ki, Ombudsman Aparatında iki qaynar xətt xidməti göstərir. Bunlardan biri uşaq hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlıdır. Digəri isə, müxtəlif məsələlərlə bağlı olan qaynar xəttdir ki, buraya vətəndaşlar istənilən vaxt zəng edib, öz problemləri və qarşılışdıqları digər məsələlərlə bağlı müraciət edə bilər. Ümumiyyətlə isə, əhalinin bütün kateqoriyalarının hüquqlarının qorunması ilə bağlı müraciətlər araşdırılır və konkret addımlar atılır. Bu qaynar xətlərə daxil olan məlumatlarla bağlı Ombudsman Aparatında araşdırma qrupu da fəaliyyət göstərir. Daxil olan müraciətlər isə aidiyyatı orqanlar tərəfindən birgə əməkdaşlıq müqabilində araşdırılır və konkret nəticəyə gəlinir. Onu da əlavə edim ki, ötən il ölkəmizdə uşaq ili elan olunması ilə bağlı yaradılan qaynar xəttə müraciət edilən bütün məsələlərlə bağlı konkret addımlar atılır. Bir faktı da nəzərinizə çatdırım ki, insan hüquqları üzrə müvəkkil haqqında qanununa görə, müvəkkil qərar verən bir qurum deyil. Müvəkkil məsələ qaldırır, tövsiyə verir, məsələni nəzarətdə saxlayır və əgər yaranmış olan hər hansı bir pozuntu düzəlməzsə, ölkə rəhbərinə qədər müraciət etmək hüququna malikdir. Ombudsman praktikası ötən illər ərzində özünü doğrultmuş, təsdiq etmiş təkmil bir quruma çevrilib. Artıq Azərbaycanda ombudsman inistitutunun fəaliyyətinin özünü doğrultması ombudsmanların 8-ci Bakı konfransının keçirilməsini zəruri edib. Bildirim ki, bu konfransın keçirilməsinə artıq ciddi hazırlıq işləri də davam etdirilir. Burada da əsas mövzu iqlim dəyişmələri və insan hüquqlarına onun təsiri ilə bağlıdır.

"Səs" qəzetinin əməkdaşı:

- Bu gün Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyətini bir vətəndaş kimi necə qiymətləndirirsiniiz?

Jalə Əliyeva:

- Azərbaycanda insan hüquqlarının tam ətmin edilməsi və bu istiqamətdə atılan addımlar təqdir edilir. Dövlət ayrı-ayrı ailələrdən ibarətdir. Əgər istənilən bir ailədə problem olacaqsa, o zaman, insanların hüquqlarına, müəyyən mənada, toxunulma halları mövcud olur. Bununla yanaşı, bu gün Azərbaycan cəmiyyətini narahat edən bir sıra məsələlər də hələ də qalmaqdadır. Onların sırasında erkən nikahların olması, qızların məktəbdən uzaqlaşdırılması, məişət zorakılığı, qadınlara qarşı olan zorakılıqlar, insan alveri, qan qohumlarının yaratdığı fəsadlar, düşünülməmiş nikahlar, boşanmalar hələ də cəmiyyətimizi narahat edən məsələlərdəndir. Hələ də bu sosial problemlər Azərbaycan cəmiyyətində öz mövcudluğunu saxlamaqdadır. Bu hallara qarşı həm dövlət səviyyəsində, həm də başqa-başqa vasitələrdən istifadə edərək, mübarizə aparılır. Amma bir məqam da ondan ibarətdir ki, sadəcə, qanun qəbul etməklə iş bitmir. Bütün bunların başında isə insan amili sivilizasiya ilə bağlı olan məsələlər dayanır. Çünki hər şey maarifləndirmədən asılıdır. Bu cür keçirilən dəyirmi masaların da bir nəticəsi olmalıdır. Onu da bildirim ki, Ombudsman Aparatının Milli Məclisdə illik hesabatı zamanı Elmira xanım bir məsələni də təklif kimi irəli sürdü. Bildirdi ki, insan hüquqlarının orta və ali məktəblərdə xüsusi bir fənn kimitədris edilməsi çox zəruridir. Çünki cəmiyyətimizdə sadaladığımız məsələlər insanların hüquqlarını bilməmələrindən irəli gəlir. Ona görə də, ombudsman tərəfindən irəli sürülən bu məsələ çox təqdirəlayiq hal kimi dəyərləndirilir. Bu isə, öz növbəsində, ümumi işin xeyrinə olan bir məsələdir. Digər diqqətçəkən məqam ondan ibarətdir ki, Ermənistan tərəfindən işğal edilən Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Dağlıq Qarabağda insan hüquq və azadlıqları kobud şəkildə pozulub. 1 milyondan artıq insan ev-eşiyindən didərgin düşüb, Azərbaycanın 20 faiz torpaqları işğal edilib. Amma dünya birliyi Ermənistanı cəzalandırmayır. Bu, azmış kimi, qondarma "DQR"-da bu ilin mayın 23-də qondarma seçkilər keçirilməsinə səylər göstərilir. Bu məsələyə Azərbaycanın, müxtəlif təbəqələri, xüsusilə də, xalqın partiyası olan YAP ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərinə kəskin etiraz məktubu ünvanlayıb. Bununla bağlı MSK da sərt bəyanat yayıb. Amma təəssüfvə təəccüb doğuran hal odur ki, daim Qarabağdan danışan, xalqın milli maraqlarından pafoslu söhbətlər açan radikal müxalifət "DQR"-də keçirilən parlament seçkilərinə münasibət bildirməyib. Bu da onu göstərir ki, müxalifət ancaq öz şəxsi ambisiyaları naminə addımlar ataraq, çıxışlar edir. Onların ümummilli məsələdə belə, tutduqları mövqe cəmiyyət tərəfindən qınaq obyektinə çevrilib.

SİA-nın əməkdaşı:

- İnsan hüquqlarının təbliği və tədrisi ilə bağlı hansı işlər görülür?

Zemfira Məhərrəmli:

- İnsan hüquqları ilə bağlı pilləli tədris məsələsi artıq Bakı şəhərinin bir sıra məktəblərində tətbiq edilməkdədir. Hələlik, paytaxtın üç pilot məktəbində bu layihə həyata keçirilir. Bu pilləli tədris prosesi isə Ombudsman Aparatının hüquqi maarifləndirmə şöbəsinin nümayəndələri məktəblərdə yuxarı sinif şagirdləri arasında iş apardıqdan sonra, onların özləri tərəfindən də aşağı sinif şagirdləri məlumatlandırılır.

"Səs" qəzetinin əməkdaşı:

- Bəzi mətbu orqanlarda ölkəmizin iç məsələləri kənara çıxardılır və Azərbaycana qarşı beynəlxalq təşkilatlarla birlikdə qərəzli mövqe sərgiləyirlər. Bu cür halların kökündə hansı amillər dayanır?

Vəli Vəliyev:

- Bu gün dünyanın aparıcı dövlətləri bir sıra hallarda öz maraqlarını diqtə etmək üçün müəyyən vasitələrdən istifadə edirlər. Onlar, bütün hallarda, özlərindən zəif dövlətlərə və ikinci qrupa aid olan dövlətlərə təzyiq göstərmək üçün müəyyən "rıçaq"lardan istifadə edirlər. Butəzyiq mexanizmlərindən biri də, insan hüquqları, söz azadlığı, mətbuatın məhdud qaydada fəaliyyət göstərməsi ilə bağlı olan məsələdir. Digər bir yandan isə, maraqlı dairələr istənilən bir ölkə daxilində olan etnik qruplardan da istifadə edirlər. Bunlar isə onlar üçün təzyiq vasitəsi kimi ehtiyatda saxlanılır. Ona görə də, burada qeyri-adi bir hal axtarmağa da ehtiyac yoxdur. Çünki məhz o hallar istənilən məqamda maraqlı dairələrin prinsiplərini reallığa çevirmək üçün zəruri sayılır. Bu məsələlərə olduqca böyük bir təmkinlə yanaşıb, adekvat bir cavab vermək lazımdır. Onu da qeyd edim ki, Andreas Herkellərin, Andres Qrossların bu gün sərgilədikləri mövqenin heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Onlar müəyyən bir çərçivə, şərt daxilində fəaliyyətlərini başa vurduqdan sonra, tamamilə başqa məsələlər barəsində fikirlər səsləndirirlər. Əslində isə, onların öz ölkələrində mövcud olan problemlər, mətbuata qarşı olan təzyiqlar daha qabarıq tərzdə nəzərə çarpır.

Tapdıq QURBANLI

Səs.- 2010.- 22 may.- S. 8-9.