Azərbaycanda mətbuatın inkişafı diqqət mərkəzindədir

Əflatun Amaşov: "Dövlətimiz tərəfindən müxtəlif vaxtlarda mətbuatın inkişafı ilə bağlı mühüm addımlar atılıb və liberal qanunvericilik bazası yaradılıb"

Mətbuat Şurasının sədri Əflatun Amaşovun "Səs" qəzetinə müsahibəsi

Əflatun müəllim, bəzi mətbu orqanlarda jurnalistlərin hüquqlarının qurultayın keçirilməməsi ilə pozulduğu qeyd olunur. Doğrudanmı Mətbuat Şurası ciddi problemlərə yol açan addımlar atıb?

- Son zamanlar bü cür yersiz ittihamlar səsləndirilir. Ümumiyyətlə, MŞ-nin statusu qeyri-hökumət təşkilatı statusundadır. Ancaq bildiyiniz kimi, Azərbaycanda rəsmi və qeyri-rəsmi qurumlar mövcuddur. MŞ isə mahiyyətcə bunların ikisinin arasında olan bir statusa malikdir. Azərbaycan qanunvericiliyində belə bir mərhələ olmadığından, MŞ də qeyri-hökumət təşkilatı kimi qeydiyyatdan keçib. Qeyri-hökumət təşkilatları isə, adətən, hər il öz toplantılarını keçirməlidirlər. MŞ də bu prinsiplərə əməl edir. Ötən 7 il ərzində şuranın 5 qurultayı keçirilib. Jurnalistlərin son qurultayında edilən düzəlişlər isə imkan verir ki, bundan sonra qurultaylar hesabat seçki dövrünü başa çatdıqdan sonra keçirilsin. Digər mövcud olan vaxtlarda isə MŞ-nin illik toplantılarını təşkil edib və burada görülən işlərin hesabatını vermək mümkün olacaq. Belə bir toplantı isə bu ilin yanvar ayında təşkil olunub. Burada MŞ-nin gördüyü işlər və fəaliyyəti ilə bağlı məsələlər ətrafında fikirlər səsləndirilib. Bu toplantıların keçirilməsi isə hüquqi əsasdan irəli gələn prinsipləri özündə ehtiva edir. Onu da qeyd edim ki, MŞ-nin idarə heyəti və onun sədri, son qurultaya qədər iki dəfə olmaqla, iki illiyə seçilə bilərdi. Artıq sonuncu qurultayda bu məhdudiyyət aradan qaldırıldı və vaxt iki ildən dörd ilə qədər uzadıldı. Bundan sonra MŞ-nin üzvləri və sədri dörd illiyyə seçilə bilər, eyni zamanda, istədikləri qədər də, səsvermədə iştirak edib seçilə bilərlər. Belə olan məqamda isə, qanuna uyğun olaraq toplantıların keçirilməsi məqbul sayılır. Çünki jurnalistlərin qurultayının keçirilməsi, doğrudan da, ağır bir məsələdir. Əgər qurultay keçiriləcəksə, üç ay əvvəldən buna hazırlıq işləri görülür. Eyni zamanda isə qurultayın keçirilməsindən üç ay sonra verilmiş olan qərarların üzərində işlər aparılır. Beləliklə də, ümumilikdə, MŞ 6 ay öz fəaliyyətindən, bu və ya digər formada, kənarlaşmış olur. Bu hal isə, öz növbəsində, təşkilatın işində bir o qədər də, effektiv nəticələrin hasil olmasına imkan vermir. Ona görə də, təşkilatın illik toplantılarının keçirilməsi daha məqsədəmüvafiq hesab olunur.

Belə bir məqamda, MŞ ilə bağlı səslənən fikirlərin kökündə dayanan amillər çox maraqlı görünür. Qeyd edim ki, Azərbaycanda hal-hazırda bir neçə min QHT fəaliyyət göstərir. Amma nədənsə, bu təşkilatların qurultay və ya toplantı keçirmələri, eyni zamanda, Azərbaycanda 60-a yaxın jurnalist təşkilatının fəaliyyəti ilə bağlı heç bir fikir səslənmir.

Onu da əlavə edim ki, Azərbaycanda ictimai fikrə təsir göstərən KİV-lər MŞ-də cəmləşib. Amma düşündürücü bir məqam isə, ondan ibarətdir ki, nəyə görə MŞ-yə qoyulan ölçülər başqa təşkilatlara qoyulmur? Bəlkə MŞ-nin fəaliyyəti kimlərisə narahat edir?

- Ümumilikdə isə, belə fikirlər səslənir ki, Əflatun Amaşov jurnalistlərin qurultayının keçirilməsində maraqlı deyil. Bu cür yanaşmaları necə qiymətləndirirsiniz?

- MŞ-nin qurultayında, əsasən, təşkilati məsələlər müzakirəyə çıxarılır. Azərbaycan jurnalistlərinin ötəndəfəki qurultayı təşkilatı məsələlərin 4 ildən bir keçirilməsi ilə bağlı dəyişikliklər edib. Bu dəyişikliklərdə də nəzərə alınıb ki, MŞ-nin sədri və onun üzvləri 4 ildən bir seçiləcək. Məhz bu dörd illik müddətdə isə qurultay deyil, təşkilatın toplantısını keçirmək daha münasib olardı. Çünki qanunda da birmənalı şəkildə göstərilmir ki, qurultayın keçirilməsi vacibdir. Qanunda göstərilir ki, həmin qurumlar özlərinin ildə bir dəfə olmaqla belə hesabat toplantılarını keçirsinlər. MŞ də son qurultaydan sonra iki dəfə özünün illik toplantısını keçirib və bu barədə ölkə ictimaiyyətinə geniş məlumat verilib.

- Düşünmürsünüz ki, MŞ-yə, konkret olaraq, sizə qarşı sərt ittihamların arxasında "reket" jurnalistikaya qarşı apardığınız mübarizə dayanır?

- Bu məsələni gündəmə gətirdiyinizə görə, sizə təşəkkürümü bildirirəm. MŞ-nin "qara" siyahısında yüzə yaxın mətbu orqanın adı var. Həmin mətbu orqanları ilə bağlı MŞ-yə çoxsaylı şikayətlər daxil olub. MŞ həmin şikayətləri araşdırıb və buradan aydın olub ki, jurnalistlərin peşə davranış qaydalarının prinsiplərinin pozulduğu təsdiq olunub. Məhz bundan sonra MŞ həmin KİV-lərin "qara" siyahıya salınmasını məqsədə uyğun bilib. Çünki həmin "qara" siyahıya düşən mətbu orqanlar peşə davranış qaydalarına riayət etməyən nəşrlərdən olub. Çox güman ki, adları məlum siyahıya düşən mətbu orqanların rəhbərləri heç də bu haldan razı qalmayıblar. Bu baxımdan da, onlar özlərinə qarşı ədalətsizliyin olması barəsində müəyyən fikirlər səsləndirərək, MŞ-ni məhkəmələrə verməkdən belə çəkinmirlər. Doğrudur, artıq məhkəmə prosesləri yekunlaşmaq üzrədir. Bir neçə məhkəmədə isə onların iddiaları rədd edilib. Ona görə də, Azərbaycan mətbuatının çox ağrılı yeri olan bu məsələlərin aradan qaldırılması MŞ tərəfindən müəyyən işlər də davam etdirilir.

KİV-lər cəmiyyətə informasiya çatdırmaq və maarifləndirmək yolunu seçdiyi halda, "reket" nəşrlər özlərin üçün məhz tamam başqa yol tutublar. Onlar şəxsi mənafeləri naminə ayrı-ayrı insanları hədəfə götürərək, şantaj, böhtan yolu tutmaqla, müəyyən vəsaitlər qoparmaq istəyirlər. Belə olan halda isə, bu cür vəziyyətlərə məruz qalan insanlar ədalətsizliklə barışmayaraq, MŞ-yə müraciət edirlər. Bu müraciətlər əsasında məsələlər araşdırılır və gündəmə gətirilir. MŞ-nin belə bir məsələni yoluna qoymaqda məqsədi həmin mətbu orqanlarını məhv etmək və qorxutmaqdan ibarət deyil. Sadəcə olaraq, onlara məsləhət görülür ki, jurnalistikanın əsas prinsiplərinə əməl etmiş olsunlar.

- Bu cür xoşagəlməz halların birdəfəlik qarşısının alınması üçün konkret mövqe ilə çıxış etmisinizmi?

- Bu məsələlərlə bağlı MŞ-də bir sıra görüşlər keçirilib. Amma bir faktı da nəzərə almaq lazımdır ki, bu cür hallar müvəqqəti xarakter daşıyır. Əminik ki, Azərbaycan jurnalistikası iqtisadi baxımdan möhkəmlənəcək, saflaşacaq, o sayaq jurnalistikaya isə artıq cəmiyyətdə ehtiyac olmayacaq. Ona görə də, bu sahədə müəyyən addımların atılmasının tərəfdarıyıq. MŞ bununla bağlı müəyyən təkliflər hazırlayıb müvafiq qurumlara göndərib.

- MŞ-nin həyata keçirdiyi bu cür işlərin sayəsində konkret nəticələr əldə olunub?

- Hazırda MŞ-nin "qara" siyahısında yüzdən çox mətbu orqanın adı var. Amma elə hallar olub ki, MŞ-nin bu addımından sonra hər hansı bir mətbu orqan fəaliyyətini dayandırıb. Elə qəzetlər də var ki, redaksiyada bu hala yol verənləri cəzalandırıb və mətbu orqanın fəaliyyəti normal qaydaya salınıb. Məhz MŞ-də bütün bunlar nəzərə alınaraq, apelliyasiya komissiyası yaradılıb. Həmin komissiya artıq özünün iki toplantısını keçirib ki, burada da, daxil olmuş müraciətlər əsasında hər hansı bir orqanın siyahından çıxarılıb-çıxarılmaması məsələləri müzakirə olunur.

- Dövlət, mətbuat və cəmiyyət münasibətlərinin tənzimlənməsində MŞ yetərli işlər görə bilirmi?

- Bu fikrin mənim tərəfimdən səsləndirilməsi çox çətindir. Çünki mən bu işində içərisindəyəm və bu işin başındayam. Bu məsələlər bizim həmkarlarımız tərəfindən kənardan daha yaxşı qiymətləndirilə bilər. Ancaq düşünürəm ki, MŞ cəmiyyətdə kifayət qədər müsbət imic qazanmış bir quruma çevrilib. MŞ öz prinsiplərinə sadiq qalaraq, fəaliyyət göstərir və bu istiqamətdə də fəaliyyətini bundan sonra da davam etdirəcək.

- Milli Teleradio Şurası kimi MŞ-nin də, mətbuat üzərində nəzarətin gücləndirilməsi üçün səlahiyyətlərinin genişləndirilməsinin zəruriliyini düşünürsünüzmü?

- MŞ tərəfindən müəyyən təkliflər irəli sürülüb. Burada əsas məsələ MŞ-nin qəbul etmiş olduğu qərarların hüquqi gücə malik olmasıdır. MŞ məhkəməyə qədər olan məsələlərin tənzimlənməsində maraqlı olan bir qurumdur. İstərdik ki, mətbuatın özünün tənzimlənməsi saxlanmaqla MŞ-nin qəbul etmiş olduğu qərarlar hüquqi statusa malik olsun. Bununla bağlı MŞ-nin qəbul etmiş olduğu qərarların necə hüquqi müstəviyə çıxarmağın yollarını da müəyyənləşdirmək olar. Eyni zamanda, bu məsələdə MŞ-nin qəbul etmiş olduğu "reket"çiliklə bağlı olan məsələlər hüquqi gücə malik olmalıdır.

- MŞ-nin xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən analoji təşkilatlarla əlaqələri hansı səviyyədədir?

- MŞ yarandığı vaxtdan dünyanın bir sıra ölkələrində mövcud olan MŞ-lərlə sıx əlaqələr yaradıb. Azərbaycan Mətbuat Şurası Avropa Mətbuat Şuraları Assosiasiyalarının üzvüdür. MŞ-nin nümayəndələri onların illik toplantılarında iştirak edir, eyni zamanda, dünya mətbuat şuraları ilə də sıx münasibətlər mövcuddur. Onu da əlavə edim ki, hazırda MŞ ATƏT-lə birgə layihə həyata keçirməyi planlaşdırır. Burada da əsas məsələ iki istiqamətdə aparılacaq. Birincisi, MŞ-nin peşə davranış qaydalarının dəqiqləşdirlməsi, ikincisi isə, diffamasiya ilə bağlı qanunvericiliyə aydınlıq gətirilməsi istiqamətində işlər aparılır. Bu yaxınlarda Azərbaycanda səfərdə olan bolqarıstanlı ekspert MŞ-də oldu və bir sıra məsələlər ətrafında müzakirələr və məsləhətləşmələr aparıldı. Eyni zamanda, yaxın zamanlarda Avropa ölkələrindən olan ekspertlərin Azərbaycana səfərləri gözlənilir. Bu səfər çərçivəsində onlarla da MŞ-də Azərbaycan jurnalistlərinin peşə davranış qaydaları müzakirə olunacaq. Bununla yanaşı, diffamasiya ilə bağlı qanunvericiliyə aydınlıq gətirilməlidir ki, bu qanun qəbul olunarsa, mənfi və müsbət cəhətlər nədən ibarət ola bilər?

- Bu gün Azərbaycan mətbuatının kənar ölkələrlə müqayisəli təhlili aparılsa, ölkədə KİV-in durumunu necə qiymətləndirmək olar?

- Azərbaycanda mətbuatın inkişafı diqqət mərkəzindədir. Dövlətimiz tərəfindən müxtəlif vaxtlarda mətbuatın inkişafı ilə bağlı tədbirlər həyata keçirilib və liberal qanunvericilik bazası yaradılıb. Mətbuatın iqtisadi durumunun yaxşılaşması üçün müxtəlif Fərman və Sərəncamlar qəbul edilib. KİV-lərin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası hazırlanıb, eyni zamanda, KİV-lərin inkişafına dair fond fəaliyyət göstərir. Bütün bunlar isə Azərbaycan jurnalistikasının inkişafına yönələn dövlətin atmış olduğu addımlardır. Ona görə də, qonşu ölkələrlə müqayisədə bu gün Azərbaycan mətbuatı öndə olmaqla yanaşı, öz inkişafının müəyyən mərhələsini də yaşamaqdadır.

Tapdıq QURBANLI

Səs.- 2010.- 27 may.- S. 10.