Hanı o səndəki
el, Dərələyəz?!
Yamanca istidir! Yaxşı ki, bu isti var!
Yoxsa o cənnətmisallı
itirilmiş məkanları
iblis bizə unutdurar! Yox, yox! İçində
Allah sevgisi gəzdirən
vətən oğullarına,
vətən qızlarına
iblisin gücü çatmaz! Həyətdəki qızılgüllərə nəzər yetirdim. Ləçəklər yamanca soluxub. Bax, beləcə bu avqust istisi
məni apardı Kəlbəcərə, Dərələyəzə,
Göyçəyə, külli
Qarabağa, möhtərəm
Prezidentimiz İlham Əliyev demiş Əzəli Azərbaycan torpaqları üstündə
qurulmuş Ermənistan
adlı torpaqlarımıza,
o torpaqlardakı bumbuz
bulaqlara, Oğuz at kişnərtili çaylara,
şah vüqarlı dağlara, Göyçə
gölünə... daha
nə bilim haralara?! Beləcə isti məni
apardı Dərələyəzin
qartal vüqarlı oğlu Həsən Mirzə dünyasına.
Bu gün
Azərbaycan ictimaiyyətinin
elm və siyasi xadim, Azərbaycan poeziyasının bilicisi, hörmətli el ağsaqqalı
kimi tanıdığı
H.Mirzənin “Hanı
o səndəki el, Dərələyəz?!”
kitabı kiçik yazının ərsəyə
gəlməsinə təkan
verdi. Vətən torpağının
dilbər guşələrindən
biri olan Dərələyəz. Bu toponim
hamı üçün,
bizim üçün,
bizim soy-kök üçün daha da əzizdir. Mürəkkəbi şairin ürək
qanından olan “Hanı o səndəki el,
Dərələyəz?!” kitabı
məni H.Mirzənin zəngin dünyası ilə baş-başa buraxıb bu isti yayda yaxşıca
sərinlik ovqatı yaratdı. Və özümə bir sual da verdim:
Axı hardandır bu zəngin dünya, bu zəngin dünyagörüş?
Bu zənginlik haradan qaynaqlanır? İnsanların xarakterini böyüyüb-başa
çatdığı təbiətlə
bağlayıblar. Lakin sovetlər
dönəmində belə
düşünmə tərzini
yad burjua fəlsəfəsi kimi qəbul etdirirdilər.
Eləcə də şair özü demiş "cənnət məkanda"
doğulması onun dünyasının zənginliyinə
səbəb deyilmi? "Ey cənnət məkanım" ifadəsi
bizi Qurani-Kərimə
müraciətə aparıb
çıxarır. Hicr
Surəsinin 45-ci ayəsi
"Cənnətlərdə, bulaqlar başındadır
müttəqilər, şübhəsiz"
və Hacc surəsinin 14-cü ayəsi
"O kəslər ki,
iman gətiriblər, saleh işlər görüblər, içindən
çaylar axan cənnətlərə salar
onları Allah!"
H.Mirzənin bu misraları erməni işğalına
məruz qalan torpaqlarımızın dəyərliliyini
bütün dünyaya
şeir dilində çatdırır. Şeirlərdə
ən böyük nəticə: cənnəti
dinsizlərə, müşriklərə
vermək olarmı? Yaxud "Cənnət uğrunda şəhidliyə dəyər"
fikirləridir. H.Mirzə təkcə
bu misralarla Dərələyəz timsalında
itirilmiş bütün
cənnət misallı
torpaqlarımızın xilası
yolunda hər birimizi səfərbər edir. " H.Mirzə
dünyasının zənginliyinin
bir səbəbi də onun İbrahim
Mirzəlioğlu ocağında
göz açmasıdır.
Səadət Butanın "Dərələyəz"
poemasını oxumaq kifayət edər ki, Mirzəlioğlu müdrikliyi, hünəri,
əyilməzliyi oxucuya
bəlli olsun. 30-cu illərdə Ermənistan SSR daxili işlər nazirinin sifətinə qamçının
sapını çırpmaqla
Mirzəlioğlu bütün
daşnaklara o yurdun ərən oğulları
adından cavab vermişdi.
H.Mirzə dünyasının
zənginliyinə səbəb
mühüm qaynaq qalır! O qaynaq H.Mirzə həyatında
XX əsrin 80-ci illərindən
Heydər Əliyev şəxsiyyəti ilə
çiyin-çiyinə milli-azadlıq
mücadiləsinə qalxmasıdır.
Məhz bu mücadilə H.Mirzə dünyasında,
xarakterində yeni siyasi-mənəvi çalarlar
yaradır. Elə bu
çalarlar da onu xalqının gözündə yüksəkliklərə
qaldırır. Allah vergisi sayılan şairlik H.Mirzə üçün poeziyaya, Vətən dərdinə,
Dərələyəz dərdinə
yüklənmiş ürəyin
boşalmasıdır ki,
bu da təbsiz,
ilhamsız olmur.
H.Mirzə "qələmi
havayı zəhmətə
salan", "ilhamı
gəlməsə əlinə
qələm alan"
şairlərdən deyil.
İlhama söykənən H.Mirzə qələmi təbiətlə məhdudlaşa
bilmir. Bu qələm onu millətin şairi səviyyəsinə yüksəldir.
Necə ki, "Təbriz" rədifli qoşmasında H.Mirzə
millətin tərifini
verməklə:
O taylı, bu taylı boyların birdir,
Güneyli-Quzeyli soyların biridir,
Dərd-qəmin, ələmin, toyların
biridir,
Qardaşıq, qardaşı unutma,
Təbriz!
Həsən Mirzəni də
unutma, Təbriz!
- yəni millət eyni bir ərazidə
yaşayan toplumdur tərifinin pozulduğunu açıq həqiqətləri
görmək istəməyənlərə
qandırır, başa
salır, anladır. Ulu öndərimiz deyirdi: "Tarixçilərimiz
çox şeydən
yazıblar. Partiyanın, həmkarların, komsomolun tarixindən yazıblar. İndi isə öz
tariximizdən, Azərbaycan
tarixindən yazmağın
vaxtı çatıb".
Həsən Mirzə yaradıcılığında tariximizin xalqdan gizlədilmiş qaranlıq
səhifələrinin açıqlanmasını,
türk-oğuz ellərinin
repressiyalar tarixini görürük:
Baş kəsib,
döş kəsib burda qəsbkar,
Andronik adlı
tayqulaq, murdar,
Süngüyə çəkilib körpə
uşaqlar,
Gəl də bu dərdə döz Dərələyəzdə.
Vaxtilə türk-oğuz
sərkərdələri orta
və ali
məktəblərdə, tələbə
və şagirdlərimizə,
bütünlüklə xalqımıza
işğalçı, qəsbkar,
zülmkar kimi tanıdılırdı. Bu gün həmin saxta tarixə, bizi soy-kökümüzə
qovuşmağa imkan verməyən tarixə şair Atilla, Bəyazid zərbələri
endirir. Şair "Tarixini səhih
bilən xalqı sarsıtmaq çətindir"
fikrini ortaya qoyur. Türkoloq-dilçi alimin yaradıcılığına
diqqət kəsiləndə
onu Vətən torpağının qarışına
bələd coğrafiyaşünas
kimi görürük.
Eləcə də, o, Qafqaz
arxeologiyasına bələd
olmayan dünyanı həqiqətin dərkinə
çağırır, dünyaya
ermənilərin bu qədim diyarda çağrılmamış qonaq
olduğunu anladır.
O ağır yığnaqlı
mahalların itirilməsi
nə qədər acı, yurd göynərtisi nə qədər dərin olsa da, H.Mirzə
məğrurluğunu itirmir.
Bizləri də ruh düşgünlüyündən uzaqlaşdıra bilir.
"Qaldı", "Qalmaz" rədifli Aşıq Mehdi ilə deyişməsində
o cənnət misallı
torpaqların yağı
əlində qalmayacağı
inamını bizə
qaytarır.
Pedaqoji Universitetin professoru kimi H.Mirzə yaradıcılığında müəllimlik, öyrətmək
çalarları önə
keçir. Bu yaradıcılıq
böyük tələbə
auditoriyası qarşısındakı
mühazirəni xatırladır.
Onun şeirləri gənc nəslin tərbiyəsində
mühüm tədris
vəsaitinə çevrilə
bilir. Bu mühazirələrdə xalq
keçmişi ilədir,
xalq ərən oğulları ilədir, xalq tarixi yaddaşı
ilədir prinsipini ortaya qoyur.
H.Mirzənin poeziyasına islam-türk əxlaqı, ağsaqqallıq
hakimdir. Bu gün
dünyamızda əxlaq
sahəsində belə
gedən mübarizədə
o şeirləri ilə
bizlərə düzgün
yol göstərir.
Qürurlu, danışığını-oturuşunu
bilən, Allahına tapınıb öz nümunəvi həyatını
yaşayan qadınlarımıza
hər zaman kömək durmağa çağırır. Cismani gözəlliyin,
qadın gözəlliyinin
mövcud olduğu hər bir yerdə
iblisin sakit dayanıb-durmadığını gözəl bilən şair gözəllərimizə
Allahdan bəxt, tale arzulayır. XXI əsrin əvvəllərində
Vaqif, Aşıq Ələsgər, Aşıq
Şəmşir şeiri
Həsən Mirzə yaradıcılığında davam etdirilir. Sadəcə
zaman başqa, ovqat başqa. Tərənnüm eyni, tablolar eyni! Gözəllikdəki dəyişmir!
Belə misraların müəllifi
H.Mirzə iblis qonşuların namərdlikləri
ucbatından bu gün toylarda süzə, qəlbini əminlikdə hiss edə,
mənən sakitləşə
bilmir. Şairə
Buta xanıma müraciətində dözümün
tükəndiyini, yağı
işğalında olan
torpaqlara görə
"ağsaqqal tək
eldə gəzə bilmədiyini", əldən
gedən yurd yerlərinə görə
"toy-düyündə daha
süzə bilmədiyini"
dilə gətirir. Şairin yaradıcılığına səfər
etdikcə Azərbaycan
dilinin zənginliyinə
heyran qalmaya bilmirsən. Təcnislər, təşbehlər yerində
işlənib. Təşbehlər şair poeziyasını oxunaqlı edərək, oxucu qəlbini riqqətə gətirir.
Yalnız Azərbaycan ədəbiyyatına
xas olan təcnis şeir forması əsrlərdən-əsrlərə
qorunub bu günümüzə gəlib
çıxmışdır. Şairin
"Beləsinə" rədifli
təcnisi məna tutumunun böyüklüyünə,
böyüklüyü qədər
də sadəliyinə
görə seçilir.
Son olaraq H.Mirzə oxucularının gözündə
Allaha tapınan islam şairinə
dönür:
Elimi Vətənə
qaytar, Ay Allah!
Yurduma, Yuvama
qaytar ay Allah!
Həsrətdən qamətim yaya dönübdü,
Həsəni bu dərddən
qurtar, ay Allah!
Nağdəli Zamanov
Səs.- 2010.- 7 sentyabr.- S. 12.