Azərbaycan 2009-cu ili uğurla başa vurdu

Ötən il olduğu kimi, bu il də, qlobal maliyyə böhranının nəticələrini bütün ölkələr bu və ya digər dərəcədə öz üzərlərində hiss ediblər. Azərbaycana da qlobal böhran müəyyən təsir göstərib. Lakin ölkəmiz bu böhrandan minimum itki ilə çıxmağa nail oldu. Bütövlükdə, 2009-cu ildə iqtisadiyyat dinamik inkişaf edib. Cari ildə iqtisadi artım 9 faizdən çox olub. Ekspertlərin fikrincə, maliyyə böhranı şəraitində, bu, çox yaxşı göstəricidir. Sənaye istehsalı təqribən 9 faiz artıb. İnflyasiya 2 faizdən az olub. Əhalinin gəlirləri xeyli artıb. Bir sözlə, ilin əsas sosial-iqtisadi göstəriciləri sübut edir ki, Azərbaycan uğurlu inkişafını davam etdirib. 2004-2008-ci illərdə iqtisadiyyatın həcmi, bütövlükdə, 2,6 dəfə artıb.

Prezident İlham Əliyev bildirib ki, bizim bu cür ciddi artım nümayiş etdirməyimiz birinci il deyildir. “Biz əsas infrastruktur layihələrini həyata keçirməyə nail olmuşuq. Bütün sosial proqramlar yerinə yetirilmişdir. İqtisadiyyatımızın müəyyən dərəcədə enerji ehtiyatlarından asılı olmasına və bu il neftin qiymətinin xeyli aşağı düşməsinə baxmayaraq, biz bütün sosial proqramları həyata keçirmişik. Beləliklə, biz bu ili də yaxşı əhval-ruhiyyə ilə başa vururuq və gələcəyə nikbin baxırıq, çünki ölkəni tamamilə modernləşdirmək üçün hələ çox işlər görülməlidir”- dövlət başçısı deyib.

Dövlət başçısının fikrincə, uğurlarımızın sirri ondadır ki, biz iqtisadiyyatı kifayət qədər qısa müddətdə şaxələndirməyə və çox ciddi iqtisadi islahatlar aparmağa nail olmuşuq. Təsadüfi deyil ki, aparıcı beynəlxalq maliyyə təsisatları bu baxımdan uğurlarımızı qeyd edirlər. Ölkənin çox davamlı beynəlxalq reytinqi vardır, bütün reytinq agentlikləri uğurlarımızı çox yüksək qiymətləndirirlər. 2008-ci ildə Dünya Bankı biznes fəaliyyəti proqramında dünyada birinci yeri Azərbaycana verib. Bu, onu göstərir ki, biz iqtisadiyyatımızı əhəmiyyətli dərəcədə liberallaşdırmağa, özəl sektor üçün yaxşı şərait yaratmağa nail olmuşuq.

Kənd təsərrüfatında böyük uğurlar qazanılıb. Rekord miqdarda kənd təsərrüfatı məhsulları yığılıb. “Bizim ixracla əlaqədar problemlərimiz də yoxdur”-deyən ölkə başçısı bildirib ki, bütün istiqamətlər bizim üçün açıqdır. Buna görə də düşünürəm ki, hətta böhran ilində də uğurla inkişaf etməyimizin əsas səbəbi bundadır”.

Prezident İlham Əliyevin fikrincə, Azərbaycan, ilk növbədə, təbii ehtiyatlarımıza və xammal ehtiyatlarına, eləcə də, qonşu dövlətlərin bazarlarından istifadə imkanlarına əsaslanır: “Çünki kənd təsərrüfatı prioritet sahələrdən biridir. Bu il biz özümüzü, əslində, daxili istehsal hesabına əsas qida məhsulları ilə, demək olar ki, tam təmin edirik. Əvvəllər heç vaxt belə olmamışdır”.

Qeyd edək ki, 2009-cu ilin yanvar-noyabr aylarında ticarət şəbəkələrindən əhaliyə 10,5 milyard manatlıq və ya 2008-ci ilin eyni dövründəkindən 8,6 faiz çox müxtəlif çeşidli istehlak malları satılıb. Bu malların 6,8 milyard manatını ərzaq, 3,7 milyard manatını qeyri-ərzaq malları təşkil edib, onların həcmi müvafiq olaraq 10,5 və 4,5 faiz artıb.

Ölkə üzrə pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin 15,7 faizi hüquqi şəxslərin, 42,8 faizi hüquqi şəxs yaratmadan ticarət fəaliyyəti göstərən fərdi sahibkarların, 41,5 faizi isə mütəşəkkil təşkil olunmuş yarmarka və bazarlarda fəaliyyət göstərən fiziki şəxslərin hesabına formalaşıb.

2009-cu ilin 11 ayı ərzində əhaliyə 3,6 milyard manatlıq və ya 12,3 faiz çox pullu xidmət göstərilib. Xidmətlərin 80 faizi hüquqi, 20 faizi fiziki şəxslərin payına düşmüş və keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə onların həcmi, müvafiq olaraq, 12,5 və 11,5 faiz artıb.

Dövlət başçısı qeyd edir ki, digər mühüm sahə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarıdır: “Biz bu sahədə çox irəliləmişik və iki ildən sonra ilk süni peykimizi buraxmağı planlaşdırırıq. Yəni, kosmik sənaye yaradırıq və bu baxımdan da, Azərbaycanın dünyada reytinqi durmadan artır.

İnfrastrukturla əlaqədar layihələr bizə çox güclü nəqliyyat bazası yaratmaq imkanı verir. Əlbəttə, coğrafi mövqeyimiz çox əlverişlidir, lakin nəqliyyata sanballı investisiyalar qoyulmasa, bunun əhəmiyyəti azdır. Buna görə də magistral yolların çəkilişi, dəmir yollarının təmir edilməsi, Xəzər donanmasının bazasının möhkəmləndirilməsi, tanker donanmasının yaradılması, aviadaşımalar- bütün bunlar tranzit üçün gözəl şərait yaratmışdır. Bu gün biz Asiyadan Avropaya və əks-istiqamətdə daşınan böyük həcmdə yük üçün tranzit ölkəyə çevrilmişik və əlbəttə, gələcəkdə bu, iqtisadiyyatın daha çox şaxələndirilməsinə və daha çox qazanc əldə olunmasına kömək edəcəkdir”.

Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, Xəzər dənizində ən güclü tanker donanması Azərbaycandadır. Bir qədər öncə, Rusiyadan hər birinin yükgötürmə qabiliyyəti 13 min ton olan 8 tanker alınıb. Bunlar Xəzərdə hərəkət edə biləcək ən böyük tankerlərdir. Hazırda malik olduğumuz tanker donanması Xəzərdə ən azı 20 milyon ton neft və neft məhsulları daşımağa imkan verir, bu isə yüklərin indiki həcmindən qat-qat artıqdır.

Ölkəmizin kifayət qədər enerji ixrac imkanlarına malik olduğunu deyən Prezident qeyd edir ki, Azərbaycanın yeni boru kəmərləri tikməsinə ehtiyac yoxdur, çünki neftin nəql edilməsi üçün müxtəlif istiqamətlərdə üç boru kəməri vardır. Qazın nəql edilməsi bizi qonşu ölkələrlə birləşdirən dörd boru kəməri ilə həyata keçirilir. Biz özü-özünü təmin edən dövlətik, biz öz enerji potensialımızı tamamilə reallaşdırmışıq və mövcud boru kəmərləri bizim üçün kifayətdir.

Azərbaycanda qaz ehtiyatlarının təsdiq edilmiş minimal həcmi 2 trilyon kubmetr, real ehtiyatlar isə təqribən 5 trilyon kubmetrdir. Bu isə ölkəmizin enerji təhlükəsizliyi sahəsində böyük imkanlara malik olduğunu göstərir.

Energetika sahəsində ölkəmizin kifayət qədər böyük tarixi və yaxşı təcrübəsi var. Azərbaycan uzun illərdir ki, Bakı-Novorossiysk neft kəməri ilə nefti Rusiya ərazisindən keçməklə nəql edir. İndi Azərbaycan Rusiyadan idxal etdiyi elektrik enerjisindən xeyli çox elektrik enerjisini bu ölkəyə ixrac edir. Qaz sahəsində biz 2007-ci ilə qədər Rusiya qazının alıcısı idik. Çünki o vaxt bizim öz resurslarımız çatışmırdı. Gələn ilin əvvəlindən isə biz ixracatçıya çevriləcəyik.

Prezident qeyd edir ki, neft emalı zavodlarını tamamilə modernləşdirmək üçün xeyli işləmək lazımdır. “Bizim emal zavodlarının gücü kifayət qədərdir. Hazırda Azərbaycanda emal zavodlarının gücü təqribən 20 milyon ton təşkil edir. Amma biz 6 milyon tondan bir qədər çox neft emal edirik. Yəni, biz nefti xam şəkildə nəql etməyi üstün tuturuq və bu il neft ixracının həcmi 40 milyon tondan çox olacaqdır. Gələn il isə, yəqin ki, bu, 50 milyon tona yaxınlaşacaqdır. Yəni, bu sahədə çətinliklərimiz azdır, çünki biz nefti müxtəlif istiqamətlərə üç boru kəməri ilə nəql edirik. Neft emalı məhsullarının satılması isə daha mürəkkəbdir”.

Dövlət başçısı qeyd edir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində aparılan danışıqlar bu il fəal müzakirələrlə əlamətdar olmuşdur. “Bəzi məsələlərdə mövqelər yaxınlaşır, digərlərində yox. Buna görə də mən bu ili münaqişənin tənzimlənməsi baxımından müsbət səciyyələndirərdim. Lakin o, daha müsbət ola bilərdi. Ona görə ki, hələ 2008-ci ildə Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri arasında danışıqlar aparılmış və münaqişənin tənzimlənməsi haqqında birgə bəyannamə, o cümlədən, Rusiya Federasiyası tərəfindən də imzalanmışdır.

Həmin sənəddə dəqiq müəyyən edilmişdir ki, münaqişə beynəlxalq hüququn prinsipləri və normaları, beynəlxalq təşkilatların qərarları və qətnamələri əsasında tənzimlənməlidir. Bunlar hansı qərar və qətnamələrdir? Təbii ki, Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisindən dərhal çıxarılmasını tələb edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının dörd qətnaməsidir. Artıq iyirmi ilə yaxındır ki, bu qətnamələr yerinə yetirilmir.

Yəni, əsas məsələ budur- Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi, torpaqlarımızın işğaldan azad olunması, köçkünlərin və qaçqınların öz torpaqlarına qayıtması üçün imkan yaradılması. Təəssüf ki, 2009-cu ilə bəslənilən ümidlər bizim güman etdiyimiz dərəcədə doğrulmadı”.

Dövlət başçısı qeyd edib ki, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin birgə bəyanatı, ümumiyyətlə, əlamətdar hadisə idi. “1994-cü ildə atəşkəs haqqında saziş imzalanandan sonra bu, ilk birgə sənəd idi. Yəni, 2009-cu ildə məsələni həll edəcəyimizə, heç olmasa, baza prinsiplərini razılaşdıracağımıza ümid var idi. Lakin bu ümidlər doğrulmadı. Özü də bizim günahımız üzündən yox. Buna görə də 2010-cu il üçün müəyyən nikbinlik vardır. Bu, onunla bağlıdır ki, Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi mövzusu beynəlxalq gündəliyin əsas mövzularından birinə çevrilmişdir.

Ola bilsin ki, əvvəllər bunu tam anlamayanların çoxuna aydın oldu ki, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi tənzimlənmədən digər regional problemlərin heç birini həll etmək mümkün olmayacaqdır. Yəni, bu, əsas səbəbdir. Bu səbəb aradan qaldırılmadan regionda əlverişli əməkdaşlıq şəraiti yaradılması, təhlükəsizlik tədbirlərinin möhkəmləndirilməsi mümkün deyildir. Bu münaqişəni tənzimləmək üçün isə, sadəcə olaraq, Ermənistan BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini yerinə yetirməli, işğalçı qüvvələrini Dağlıq Qarabağ ətrafındakı işğal edilmiş ərazilərdən çıxarmalıdır. Bundan sonra regionda sülh və əməkdaşlıq bərqərar ola bilər”.

Prezident İlham Əliyev ümidvar olduğunu bildirir ki, 2010-cu ildə əsas mövqeləri razılaşdıra biləcəyik. “Lakin biz danışıqların permanent prosesə çevrilməsinin qəti əleyhinəyik. Danışıqlar 1992-ci ildən - ATƏT-in Minsk Qrupu yaradılan vaxtdan aparılır. 1994-cü ildə atəşkəs haqqında saziş bağlanmışdır. On beş il keçmişdir, irəliləyiş var, lakin nəticə yoxdur. Buna görə də biz bu münaqişənin, sözün tam mənasında, dondurulmuş prosesə çevrilməsinə yol verə bilmərik. Onilliklər boyu davam edən başqa münaqişələrin taleyi təkrarlanmamalıdır. Biz buna heç vaxt razı olmayacağıq. Buna görə də hesab edirəm ki, əgər Ermənistan tərəfindən konstruktivizm və ən başlıcası, sağlam düşüncə nümayiş etdirilsə, gələn il biz irəliləyə bilərik”.

Ölkədə sağlam həyat tərzi və idman fəal təbliğ edilir. Bunu demək kifayətdir ki, sizdə respublikada artıq yeni tikilmiş 30 olimpiya mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Bu yaxınlarda Qusarda iri beynəlxalq dağ xizək kurortunun tikintisinə başlanıb. Şaquli kanat yollarının, mehmanxanaların tikintisi başlanıb. Ümumiyyətlə, 2009-cu il təkcə iqtisadiyyat, idman və mədəniyyət sahəsində deyil, bütün sahələrdə inkişaf ili olub.

Elçin Bayramlı

Səs.- 2010.- 6 yanvar.- S. 7.