Azərbaycan
tarixinin Heydər Əliyev zirvəsi
Azərbaycanın
çoxəsrlik dövlətçilik tarixində
özünün müstəsna əhəmiyyəti,
sambalı, xalqımızın nəinki bu günü, həm
də gələcək taleyinin müəyyənləşdirilməsi
baximindan Heydər Əliyev epoxası bənzərsizdir. Bu epoxanın hər bir mərhələsi müasir
tariximizin bütöv bir salnaməsini təşkil edir ki, onun
da hər bir səhifəsi, hər bir sətri ulu Öndərimiz
Heydər Əliyevin qüdrətli əlləri ilə
yazılıb. Bu mərhələləri
təhlil etməzdən əvvəl belə bir vacib aspekti
önə çəkmək lazımdır ki, Azərbaycanın
və böyük türk dünyasının müdrik lideri
Heydər Əliyevin fəaliyyəti öz əhəmiyyəti
etibarilə ölkəmizin hüdudlarından
çox-çox kənara çıxaraq, öz zəngin
məna tutumu ilə bəşəri zirvəyə yüksəlib.
Ulu Öndərimiz zamanı qabaqlayan, onun fövqündə
dayanan elə bir dahi şəxsiyyətdir ki, o yalnız öz
dövrü üçün yaşamayıb, yalnız öz
dövrünün qayğıları ilə məşğul
olmayıb. Azərbaycanı bəşər
sivilizasiyasının beşiyi olan ölkələrdən
biri, xalqımızı isə zəngin və unikal bir mədəniyyətin
övladları adlandıran Heydər Əliyevin ən
böyük xidmətlərindən biri də, məhz
xalqımızın şərəfli tarixi keçmişini bərpa
etməsi, milli-mənəvi isrimizin dəyərlərini
özümüzə qaytarması, milli adət-ənənələrimizi
yaşatması, azərbaycançılıq məfkurəsinin
və milli ruhun hədsiz yüksəlişi, milli
özünüdərkin hər cür buxovlardan azad olunaraq,
öz həqiqi təsdiqini tapması kimi fundamental prinsiplər
əsasında milli dövlətçilik
arzularımızın real siyasi amilə çevrilməsinə
nail olmasıdır.
Heydər Əliyev hələ
sağlığında canlı əfsanəyə
çevrilmişdir. Onun qeyri-adi şəxsiyyəti,
siyasətçi və dövlət xadiminə xas
böyük istedadı bizim hamımıza, onun müasirlərinə
və həmvətənlərinə dərin təsir
bağışlayır və siyasətçilərin, tədqiqatçıların
və jurnalistlərin diqqətini ona cəlb edir. Heydər Əliyev fenomeninə maraq illər
ötdükcə azalmır, əksinə, getdikcə daha da
artır. Ölkəmizdə və xaricdə çap edilən
bir çox yazılarda, tədqiqatçıların əsərlərində
biz Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətinin, siyasətinin
və mahir idarəçilik bacarığının yeni-yeni
cəhətlərini görürük.
XX əsrdə Azərbaycanın
yetirdiyi ən böyük şəxsiyyət - ümummilli
liderimiz Heydər Əliyev müasir dövlətimizin
ideoloji-siyasi əsaslarını tarixi irs və milli-mənəvi
dəyərlər zəminində yaradaraq onu praktik surətdə
gerçəkləşdirmiş dahi strateqdir. Yalnız bir yolla
- bütöv və tam həqiqətin yolu ilə gedən və
böyük uğurlar qazanan ulu öndər Azərbaycan
xalqının tarixində şanlı salnamələr
açmışdır. Reallıq və həqiqət
böyüklük və qüvvət əlamətidir. Öz
təbiəti etibarilə cəmiyyəti həmişə irəli
aparan, qabaqcıl və mütərəqqi qüvvələrə
dayaq olan, sabahkı gün, insanların xoş gələcəyi,
gözəl arzular və xəyallar haqqında
düşünən və onları reallığa çevirən
bir şəxsiyyətin həyat amalı ancaq həqiqət
konsepsiyasına bağlı idi. “Mənim həyat
amalım bütün varlığım qədər sevdiyim Azərbaycan
xalqına, dövlətçiliyimizə, ölkəmizin
iqtisadi, siyasi, mənəvi inkişafına xidmət olub” deyən
böyük rəhbərin dövlətçiliyimizin ən
ağır günlərində göstərdiyi qətiyyət
bu sözlərdəki gerçəkliyi dəfələrlə
təsdiqləyib. Əsl vətəndaş, tarixi şəxsiyyət
və ümummilli lider kimi Heydər Əliyev millətini,
torpağını fəlakətdən qurtarıb, onu
çevriliş, qiyam cəhdlərindən hifz edərək
dirçəliş və inkişafa doğru yönəldib,
cəmiyyətdə özünəinam hissini bərpa
edib, ölkəmizdə sabitlik və firavanlığa təminat
yaradıb.
Ulu öndərin Azərbaycanla,
xalqımızla bağlı arzuları bitib-tükənməz
idi, məhz bu istəklə dövlətimizin gələcəyi
üçün misilsiz əhəmiyyəti olan böyük
layihələrin, nəhəng işlərin təməli
qoyulmuşdur.
Həmin layihələr, Heydər Əliyev xeyir-duası ilə
başlanmış işlər hələ uzun illər Azərbaycanın
inkişafını, güclənməsini, rifah və
firavanlığını təmin edəcəkdir. Heydər Əliyev
fəaliyyəti və əməlləri ilə bütöv
bir siyasət məktəbinin qurucusu olmuşdur. Heydər Əliyev
şəxsiyyətini səciyyələndirən mühüm
xüsusiyyətlərdən biri milli birlik strategiyasını
irəli sürməsi və real olaraq uğurla həyata
keçirməsidir. O, xalqımızın və cəmiyyətimizin
əsas qüvvələrini azərbaycançılıq,
milli dövlətçilik ideyaları ətrafında birləşdirməyə
qabil olan lider kimi özünü təsdiq etdi. Heydər Əliyev
bütün həyatı, siyasi fəaliyyəti ilə birləşdirici,
kompromis yaradan, inteqrativ şəxsiyyət olduğunu göstərmişdir.
O, müasir Azərbaycanda yeganə şəxsiyyət
idi ki, cəmiyyətin bütün təbəqələri,
sağlam siyasi qüvvələr, intellektual və kadr
potensialı, müxtəlif etnik və dini mənsubiyyəti
olan insanlar Azərbaycanın təhlükəsizliyi,
firavanlığı və təminatlı gələcəyi
naminə onun ətrafında birləşdi, ölkə
anarxiya və xaos girdabından bütöv, sağlam, dinamik
inkişafa qadir halda çıxdı.
Ümummilli lider həyatının
bütün mərhələlərində, gənclik
çağlarından başlayaraq ömrünün sonuna qədər
öz ali məqsədini - mənsub olduğu xalqa və cəmiyyətə
sədaqət, vicdanlı və əzmkar xidmət prinsiplərini
rəhbər tutmuş və bu yoldan heç zaman
dönməmişdir. Heydər Əliyev qarşısına
qoyduğu bu yüksək amala yetişmək üçün
məqsədyönlü və ardıcıl surətdə
çalışmış, istənilən situasiyada öz
prinsiplərini qoruyub saxlamış və bununla haqlı olaraq
fəxr etmişdir.
Azərbaycan neft ölkəsi
olmasına baxmayaraq XX əsrin 60-cı illərində sovetlər
ittifaqının geridə qalmış respublikalarından biri
idi. Heydər Əliyev məhz belə bir vaxtda - 1969-cu il iyul
ayının 14-də Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə gəldi.
Bundan əvvəl isə Heydər Əliyev Azərbaycanda
dövlət təhlükəsizliyi sistemində rəhbər
vəzifədə çalışmışdı.
Böyük öndər hələ bu orqanda fəaliyyəti
dövründə Azərbaycan xalqı üçün əvəzolunmaz
işlər görmüşdü. Respublikaya rəhbərliyə
gəldikdən sonra isə Heydər Əliyev qısa bir
zaman ərzində Azərbaycanın ictimai və siyasi həyatında
böyük və əhəmiyyətli dəyişikliklər
edə bildi. Ona görə Heydər Əliyev
1982-ci ildə sovetlər ittifaqında ali rəhbər vəzifəyə
getdiyi zaman Azərbaycan artıq inkişaf etmiş sənaye
respublikası kimi tanınırdı. O illərdə
respublikada çoxlu sayda sənaye müəssisələri
yaradılmış, Azərbaycanın ittifaq miqyasında əhəmiyyəti
artmış, o cümlədən neft sənayesinin
ayrı-ayrı sahələri yenidən qurulmuşdu.
Heydər Əliyevin 1969-1982-ci illərdə
Azərbaycanda rəhbər olduğu dövrdə
yaratdığı sosial-iqtisadi, siyasi, mənəvi, psixoloji
baza sonrakı dövrdə - müstəqillik illərində
Azərbaycan xalqı üçün çox böyük əhəmiyyət
kəsb etdi. SSRİ-nin dağılması ərəfəsində
15 müttəfiq respublikadan yalnız 3-ü - Rusiya, Ukrayna və
Azərbaycan öz daxili imkanları hesabına iqtisadi problemlərini
həll etməyə qadir idi. Sovet
ittifaqının dağılması ərəfəsində mətbuatda
dərc olunan təhlili materiallarda “Hansı müttəfiq
respublika sovetlər ittifaqından ayrılaraq iqtisadi cəhətdən
yaşamağa qadirdir” - sualına cavab axtarılarkən
onların sırasında Azərbaycanın adı birinci yerdə
çəkilirdi.
1987-ci ildən başlayaraq sovet rəhbərliyinin
himayəsi ilə ermənilər Azərbaycanın əzəli
torpağı olan Dağlıq Qarabağı Ermənistana
birləşdirmək üçün ekstremist fəaliyyətə
başladılar. O zaman Azərbaycan xalqı
ayağa qalxaraq öz suverenliyini və ərazi
bütövlüyünü qorumaq üçün kütləvi
xalq hərəkatına başladı. Heydər Əliyev XX əsrin
70-ci illərində Azərbaycanda elə bir ab-hava
yaratmışdı ki, bu milli şüurun oyanmasına, Azərbaycan
dilinin inkişafına, milli dəyərlərimizin xalq tərəfindən
mənimsənilməsinə, tarixi keçmişimizin hərtərəfli
öyrənilməsinə şərait yaratmışdı.
Bu mühit Azərbaycanda milli ruhlu kadrların yetişməsinə
gətirib çıxarmışdı.
Heydər Əliyev hakimiyyətdə
olduğu dövrdə Azərbaycanda kadr siyasətində azərbaycançılıq
prinsipinə ciddi riayət etmiş və bunu məqsədyönlü
şəkildə həyata keçirmişdi. Əgər
ötən əsrin 50-60-cı illərində Azərbaycanda
dövlət idarəçiliyində kadrların böyük
əksəriyyəti digər millətlərdən
formalaşırdısa, Heydər Əliyevin hakimiyyəti
dövründə kadr məsələsində milliləşdirməyə
xüsusi diqqət yetirildi. O dövrdə ali təhsil
ocaqlarında milli ədəbiyyatımızla, tariximizlə
bağlı diskussiyaların aparılması, Azərbaycan
tarixinin bütün ali təhsil ocaqlarında tədris
proqramına daxil edilməsi Heydər Əliyevin milli məfkurənin
inkişafına xidmət edən siyasətinin nəticəsi
idi. Moskvadan isə həmişə bu işlərə
mane olmağa çalışırdılar. Məqsəd də
o idi ki, Azərbaycan xalqı öz tarixini, keçmişini,
milli ədəbiyyatını və keçdiyi inkişaf
yolunu öyrənə bilməsin. Yəni, milli ruhun
inkişafına ittifaq mərkəzi həmişə əngəl
olmağa çalışırdı. Heydər Əliyev
ziyalılarımızı, kadrlarımızı qorudu, milli
iqtisadiyyatı inkişaf etdirdi. Bütün bunlar sovetlər
ittifaqının dağıldığı ərəfədə,
milli azadlıq və xalq hərəkatının
başladığı dövrdə Azərbaycan
xalqının söykəndiyi təməl prinsipləri oldu. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin bərpası
ərəfəsində gedən prosesdə Heydər Əliyev
tarixi şəxsiyyət, lider olaraq Azərbaycan
xalqının taleyinə təsir göstərən əhəmiyyətli
addımlar atdı. 1990-cı ilin yanvarında sovet
qoşunları Bakıya hərbi müdaxilə edərək
qanlı hadisələr törətdilər, yüzdən
artıq vətəndaşımız qətlə yetirildi. Azərbaycan
xalqının öz ərazi bütövlüyünü
qorumaq uğrunda apardığı mübarizə qan içərisində
boğuldu. Bu haqsızlığa qarşı Azərbaycan
xalqı qəti etirazını bildirirdi. Heydər
Əliyevin 1990-cı il yanvarın 21-də Azərbaycanın
Moskvadakı nümayəndəliyinə gəlməsi və
oradan xalqa səslənməsi, bu faciəni törədənləri
kəskin ittiham etməsi tarixi prosesə, tarixi hadisələrə
ciddi təsir göstərən addım idi. Məhz bu hadisədən sonra Azərbaycanda xalq hərəkatı
milli azadlıq hərəkatına çevrildi. Əgər
1987-ci ildə Azərbaycan xalqı ərazi
bütövlüyü və Qarabağın qorunması
uğrunda mübarizəyə qalxmışdısa, 1990-cı
ilin yanvarından sonra gedən mübarizə artıq müstəqillik,
azadlıq, suverenlik, istiqlal uğrunda mübarizə idi. Heydər Əliyevin məhz həmin
çıxışı, çağırışı Azərbaycanın
siyasi həyatında böyük dəyşiklik məqamı
oldu və milli azadlıq, istiqlal uğrunda mübarizə
başlandı. Bu mübarizə 1991-ci ildə Azərbaycanın
dövlət müstəqilliyinin bərpası ilə
yekunlaşdı. Buna qədər isə
xalqımız tərəfindən Naxçıava dəvət
olunan və Muxtar Respublikanın Ali Məclisinin sədri
seçilən Heydər Əliyev Ermənistan tərəfindən
ağır blokada şəraitində yaşayan bu bölgəmizi
düşmən əlinə keçməkdən xilas etdi,
millətin yüksək inam və etimadını öz
titanic fəaliyyəti ilə bird aha təsdiq etdi.
Təəssüf ki, Heydər Əliyevin
Azərbaycanda əsasını qoyduğu böyük siyasət
və yol istiqlalımızın ilk illərində hakimiyyətə
gəlmiş bəzi dairələrin səhvləri nəticəsində
ölkəmiz üçün zərərə gətirib
çıxardı. O dövrdə iqtidarda olan dairələrin
həyata
keçirdiyi siyasət Azərbaycanın, xalqımızın
qarşısında duran vəzifələrin həllini ləngitdi.
Məhz onların yol verdiyi səhvlər
üzündən Ermənistan Azərbaycan üzərində
hərbi əməliyyatlarını genişləndirdi və
Azərbaycanın bəzi əraziləri işğala məruz
qaldı. Lakin xalqımız Heydər Əliyevin
gördüyü işləri unutmur və bütün
hallarda ölkənin xilas edilməsində böyük
şəxsiyyətin həlledici rolunu qiymətləndirirdi. Bunun nəticəsində xalqın
çağırışı ilə Heydər Əliyev
1993-cü ildə, ölkəmizdə siyasi böhran yaşandığı,
vətəndaş mübarihəsi təhlükəsi
yarandığı, Ermənistanın təcavüzünün
gücləndiyi bir vaxtda siyasi hakimiyyətə qayıtdı.
Heydər Əliyevin Azərbaycanın rəhbərliyinə gəlişindən,
yəni 1993-cü ildən sonra ölkəmizdə gedən
proseslər geniş bir təhlil, təhqiqat tələb edən
bir məsələdir. Aparılan araşdırmalar və təhlillər
Heydər Əliyevin nəhəng siyasətinin ayrı-ayrı
elementlərini bir daha göz önünə gətirməyi zəruri
edir.
1993-cü ilin iyun hadisələri
zamanı siyasi hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev
ilk növbədə vətəndaş müharibəsi təhlükəsini
aradan qaldırdı. Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin
yaradılması üçün ciddi və təxirəsalınmaz
addımlar atıldı. Hərb cəbhəsində atəşkəsə
nail olundu.
Bu, Azərbaycan üçün olduqca vacib idi. Çünki
hərbi əməliyyatların davam etməsi Azərbaycan
iqtisadiyyatının onsuz da ağır olan vəziyyətini
daha da ağırlaşdıra bilərdi. Azərbaycan həmin
müharibəni yalnız Ermənistanla aparmırdı.
Hamıya bəlli idi ki, Ermənistana silah pulsuz verilirdi. Ermənistana
müxtəlif vasitələrlə ayrı-ayrı ölkələrdən
də yardımlar göstərilirdi. Ermənistan
tərəfi Azərbaycan Ordusunun hücumları
qarşısında tab gətirməyərək atəşkəsə
razılıq vermək məcburiyyətində qaldı. Atəşkəsin
əldə edilməsi ilə yaranmış fasilədən
ümummilli lider Heydər Əliyev ölkədə dövlət
quruculuğu işinin aparılması və ictimai-siyasi sabitliyin bərqərar olması, iqtisadi və maliyyə
sabitliyinin yaradılması üçün çox ciddi siyasətin
həyata keçirilməsinə başladı.
İctimai-siyasi sabitliyin yaradılması üçün Heydər
Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin ana xəttini
qanunçuluq və möhkəm dövlət
intizamının yaradılması təşkil edirdi.
Hamıya bəllidir ki, o dövrdə ayrı-ayrı
qrupların nəzarətində qanunsuz fəaliyyət
göstərən silahlı dəstələr var idi. Bu
silahlı dəstələrin, hökumətə, hakimiyyətə
tabe olmayan qanunsuz hərbi birləşmələrin
mövcudluğu dövlətçilik və müstəqillik,
o cümlədən vətəndaşların təhlükəsizliyi
üçün qorxu törədirdi. Heydər Əliyevin
atdığı ilk əhəmiyyətli addımlardan biri belə
silahlı dəstələrin ləğv edilməsi, onlarda
olan silahların yığılması oldu. Ulu öndər
Heydər Əliyevin başladığı dövlət
quruculuğu siyasətinin tərkibində əsas yerlərdən
birini Milli Ordunun yaradılması tuturdu. 1993-cü ilə qədər
hakimiyyətdə olan iqtidarların heç biri ordu yarada bilməmişdilər.
Heydər Əliyevin qarşıya qoyduğu ən vacib və
təxirəsalınmaz vəzifələrdən biri vahid
komandanlığa əsaslanan ordunun yaradılması idi. Az
zaman içərisində Müdafiə Nazirliyinin
tabeçiliyində və dövlətin nəzarətində
olan ordu birləşmələri yaradıldı və
düşmənin hücumlarının qarşısı
alındı.
Heydər Əliyev ictimai-siyasi
sabitliyi qorumaq üçün qanunçuluğun yüksək
səviyyədə təsbit olunması istiqamətində
mühüm addımlar atdı. Ölkədə xaos və
özbaşınalığın qarşısı
alındı. Xalqın Heydər Əliyevə inamı,
etimadı o dərəcədə yüksək idi ki, onun hər
bir çağırışı Azərbaycan xalqının
bütün təbəqələrində böyük əks-səda
doğururdu. 1994-cü ilin oktyabrında xarici qüvvələrin
köməyi ilə bəzi dairələr Azərbaycanda
dövlət çevrilişinə cəhd göstərdilər.
Keçmiş baş nazir S.Hüseynovun rəhbərliyi
ilə dövlət çevrilişinə cəhd edən dairələrin
məqsədi ölkəmizin həyata keçirdiyi müstəqil
siyasəti əngəlləmək, Azərbaycanı yenidən
xarici qüvvələrin, imperiya dairələrinin təsiri
altına keçirmək idi. Azərbaycan xalqının
Heydər Əliyevə olan inamı hesabına dövlət
çevrilişinə cəhdin qarşısı qətiyyətlə
alındı.
Dövlət
çevrilişinə cəhd təsadüfən baş verməmişdi.
O dövrdə Azərbaycan öz təbii sərvətlərini
dünyaya çıxarmaq və neft-qaz ixracının köməyilə
iqtisadi problemlərini həll etmək üçün
addımlar atırdı. Xəzərdə Azərbyacana məxsus
neft yataqlarının birgə işlənməsi ilə əlaqədar
xarici neft şirkətləri ilə danışıqlar
aparılırdı. Bu danışıqları pozmaq istəyən
qüvvələr 1994-cü ilin oktyabrında dövlət
çevrilişinə cəhd göstərdilər. Qeyd
etdiyimiz kimi, Heydər Əliyevin qətiyyəti sayəsində
bu cəhdin qarşısı alındı və ictimai-siyasi
sabitlik qorundu. 1995-ci ilin martında yenidən dövlət
çevrilişinə cəhd olundu. Destruktiv ünsürlər
və onları himayə edən xarici dairələr Azərbaycanda
sabitliyi pozmaq və ölkənin həyata keçirdiyi siyasəti
əngəlləmək üçün dövlət
çevrilişinə cəhd etdilər. Bu cəhdin də
qarşısı qətiyyətlə alındı. Beləliklə,
Heydər Əliyevin fədakar zəhməti sayəsində Azərbaycanda
silahlı yolla hakimiyyətə gəlmək ənənəsinə
birdəfəlik son qoyuldu. Ulu öndərin həyata
keçirdiyi siyasət praktik olaraq silahlı çevrilişin
Azərbaycan siyasətindən çıxarılmasına gətirib
çıxardı. Bu, müasir Azərbaycanın tarixində
Heydər Əliyevin adı ilə bağlı olan çox
böyük bir nailiyyətdir
İctimai-siyasi
sabitliyin təmin edilməsi iqtisadi islahatların həyata
keçirilməsinə yol açdı. Dövlət idarəçiliyi
ilə bağlı qanunlar hazırlanaraq təsdiq olundu. Ən
başlıcası isə müstəqil dövlətimizin ilk
Konstitusiyası qəbul edildi. Azərbaycan xalqı tarix boyu
çox dövlətlər qurub. Lakin Azərbaycan
xalqının respublika idarə quruluşunun konstitusiyası demək
olar ki, olmayıb. 1918-1920-ci illərdə cümhuriyyət
mövcud olub. Lakin o dövrdə konstitusiya qəbul
olunmadı. Sovetlər dönəmində olan konstitusiya isə
müstəqil dövlətin yox, müttəfiq
respublikaların konstitusiyası idi.
Müstəqil
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası 1995-ci il
noyabrın 12-də ümumxalq səsverməsi ilə qəbul
edildi. Bu Konstitusiyanın müəllifi ulu öndər Heydər
Əliyevdir. Azərbaycan xalqının siyasi taleyini, siyasi fəaliyyətini,
məqsəd və məramını, iqtisadi və dövlət
idarə üsulunu müəyyən edən Konstitusiyanın qəbul
edilməsi olduqca əhəmiyyətli hadisədir. Bu
Konstitusiya ilə Azərbaycanda hakimiyyət bölgüsü
- qanunverici, icra və məhkəmə hakimiyyəti
arasında bölgü müəyyənləşdirildi.
Konstitusiya ilə təsbit edildi ki, Azərbaycan demokratik,
hüquqi və unitar dövlətdir. Konstitusiyada insan hüquq
və azadlıqlarına geniş yer verilməsi göstərdi
ki, Azərbaycanın yolu demokratiyadır. Bütün bunlar ulu
öndərin dövlət quruculuğu sahəsində
gördüyü böyük işlərin əsas istiqamətlərindən
biridir.
Ulu öndər Heydər Əliyevin ən
böyük xidmətlərindən biri də Azərbaycanın
öz təbii sərvətlərinə sahib
çıxması, dünyanın əsas neft-qaz
ixracatçısına çevrilməsidir. Heydər Əliyevin
bu istiqamətdə həyata keçirdiyi nəhəng siyasi
layihələrdən biri neft strategiyasıdır. Neft strategiyası
bu gün də Azərbaycan üçün həm siyasi, həm
də iqtisadi dividendlər gətirməkdədir. Ulu öndərin
uzaqgörənliyi və qətiyyəti sayəsində
1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda müxtəlif
ölkələrin neft şirkətləri ilə imzalanan “Əsrin
müqaviləsi” Azərbaycanın yeni neft
strategiyasının əsasını qoydu. Bu neft
strategiyası dünyanın ən qabaqcıl neft şirkətlərini
Azərbaycana investisiya yatırmağa cəlb etdi. Bu
investisiyalar iqtisadi sabitliyin bərqərar olması
üçün böyük rol oynadı. Azərbaycanın
beynəlxalq nüfuzu artdı, bölgədə rolu genişləndi.
O cümlədən iqtisadi islahatlar aparılması
üçün böyük baza yaradıldı, sosial
islahatlar üçün iqtisadi potensial əldə edildi.
Heydər Əliyevin həyata
keçirdiyi nəhəng geopolitik layihələr
sırasında Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri layihəsi
bu gün həm Azərbaycan, həm də region
üçün böyük rol oynayır. Bütün
iqtisadi təhlilçilərin və tədqiqatçıların
fikri ondan ibarətdir ki, belə nəhəng layihənin həssas
bir bölgədə, geopolitik baxımdan dartışmalar mərkəzi
olan Cənubi Qafqazda həyata keçirilməsi yalnız
böyük şəxsiyyətin - Heydər Əliyevin
uzaqgörənliyi ilə reallaşa bilərdi. Enerji təhlükəsizliyi
bütün dünya dövlətlərini
düşündürən ən vacib məsələlərdən
biridir. Ona görə də Azərbaycanın, o cümlədən
Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının dünya
bazarlarına çıxarılmasına əngəl olmaq istəyən
qüvvələr var idi. Onların maneələrinə
baxmayaraq Heydər Əliyev BTC neft kəmərinin, sonra isə
Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin reallaşması
üçün böyük siyasət həyata keçirdi.
Bu layihələrin reallaşması Heydər Əliyevin
uğuru, onun böyük şəxsiyyət olaraq tarixi prosesə
göstərdiyi təsirlərin nəticəsi idi.
Məhz bu səbəbdən
Azərbaycanın regionda yeri daha da möhkəmləndi, beynəlxalq
təşkilatlarda nüfuzu artdı. Biz bunu Birləşmiş
Millətlər Təşkilatı, ATƏT, Qara Dəniz
İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Avropa
Şurası, İslam Konfransı Təşkilatı və
digər beynəlxalq təşkilatlarda görə bilərik.
Azərbaycanın artan nüfuzunun nəticəsi idi ki,
respublikamız bölgənin lider dövlətinə
çevrildi. Eyni zamanda artan nüfuzun nəticəsi idi ki, Ermənistanın
Azərbaycana təcavüzü BMT səviyyəsində, ATƏT
çərçivəsində ölkəmizin xeyrinə qərar
və qətnamələrin qəbul edilməsi ilə
müşayiət olundu.
Ulu öndərin əsasını
qoyduğu yeni neft strategiyası bu gün də uğurla davam
etdirilir. Cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi
ilə Azərbaycanda həyata keçirilən yeni neft
strategiyası xalqımızın öz sərvətinə
sahib olmasında mühüm rol oynayır. Bu gün BTC və
BTƏ Qərblə Şərq arasında körpü rolunu
oynayır. Bu layihələr Xəzər regionu ilə Avropa
arasında qırılmaz tellərdir, Azərbaycanla Türkiyəni
polad kəmərlərlə bir-birinə bağlayıb. Bu
bağlılığı hansısa bədxah qüvvələr,
çirkin niyyətli dairələr qıra bilməzlər.
Bu gün Azərbaycanın razılığı və
iştirakı olmadan Qafqazda hansısa bir layihəni həyata
keçirmək mümkün deyil. Bu, ulu öndər Heydər
Əliyevin başladığı böyük siyasətin
davamı və məntiqi nəticəsidir.
Heydər Əliyevin həyata
keçirdiyi siyasətin başqa bir istiqaməti iqtisadi tənəzzülün
qarşısının alınmasıdır. 1995-1996-cı
illərdən başlayaraq iqtisadi böhran aradan
qaldırıldı, Azərbaycan inkişaf yoluna qədəm
qoydu. İqtisadi islahatların bəhrəsi xalqın
rifahına da müsbət təsir göstərməyə
başladı. Qısa zaman kəsiyində Azərbaycan iqtisadi
baxımdan Qafqazın ən qabaqcıl ölkəsi oldu.
Azərbaycan dövlətçiliyində
Heydər Əliyevin adı ilə bağlı olan əsas məqamlardan
biri təməl prinsipləridir. Müstəqil Azərbaycan
dövlətinin təməl prinsiplərinin müəllifi
Heydər Əliyevdir. Bu təməl prinsipləri yalnız bu
gün üçün deyil, eyni zamanda gələcəyə
yönəlib. Hər bir xalq öz dövlətçiliyinin
idarə olunmasında müəyyən ideoloji prinsiplərə
söykənir. İdeologiyasız dövlətçilik
mümkün deyil və xalq səfərbəredici ideyaya
söykənmədən irəli gedə bilməz.
Dünyanın aparıcı dövlətlərinin
keçdiyi tarixi inkişaf yoluna nəzər salsaq onların
müəyyən prinsiplərə söykəndiyini görərik.
Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətinin ideoloji cəhətdən
altı təməl prinsipini müəyyənləşdirib.
Bunlardan birincisi müstəqil dövlətçilik
prinsipidir. Müstəqil dövlətçilik prinsipinin qayəsini
Azərbaycanın müstəqilliyinin hər şeydən uca
olması, suverenliyinin qorunması üçün
bütün vasitələrdən istifadə olunmasının
zəruriliyi ideyası təşkil edir. Müstəqil
dövlətçilik prinsipi - hər şey dövlət
naminə şüarına söykənir. Azərbaycanda
müstəqil dövlətin qurulması yolunda Heydər Əliyevin
hələ sovetlər dönəmindən
başladığı işlər nəticə etibarilə
bu prinsipin reallaşması ilə başa çatdı. Heydər
Əliyevin sayəsində Azərbaycanın müstəqilliyinin
dönməzliyi tam təmin olundu. Azərbaycançılıq
prinsipi - bu prinsip bütövlükdə Heydər Əliyev
ideologiyasının ana xəttini təşkil edir. Azərbaycançılıq
dünyada olan azərbaycanlıların vahid bir ideya ətrafında
birləşməsini, eyni zamanda Azərbaycanda yaşayan hər
bir vətəndaşın dövlətə, xalqa
bağlılığını zəruri edir. Azərbaycançılıq
dünyada olan azərbaycanlıları müstəqil Azərbaycan
uğrunda mübarizədə səfərbər edir.
Qanunçuluq prinsipi - qanun alidir və hər kəs ona tabe
olmalıdır. Tutduğu mövqedən, cəmiyyətdəki
fəaliyyətindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşlar
qanuna əməl etməlidirlər. Bu baxımdan
qanunçuluq Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyi
üçün müəyyən etdiyi əsas prinsiplərdən
biridir. Varislik prinsipi - burada söhbət siyasətin varisliyindən
gedir. Belə ki, Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilən
böyük siyasət davamlı olmalıdır. Konstruktiv əməkdaşlıq
prinsipi - bu prinsip vətəndaş həmrəyliyini
özündə əks etdirir. Vətəndaş
həmrəyliyi dünən də lazım idi, bu gün də
lazımdır, sabah da lazım olacaq. Çünki istənilən
cəmiyyətdə iqtidar-müxalifət mübarizəsi, bu
və ya digər məsələdə fikir
ayrılığı ola bilər. Bu mübarizə
konstruktiv şəkildə, qanun çərçivəsində
getməlidir. Bu mübarizə eyni zamanda vətəndaş həmrəyliyində
özünü büruzə verməlidir. Bir-birinə əks
ideyalar ortaya qoyan qüvvələr nəticə etibarilə
ölkəmizin maraqları naminə birləşməli, vətəndaş
sülhünü, həmrəyliyini qorumalıdırlar. Bu
prinsip daim Heydər Əliyev tərəfindən qorunub. Heydər
Əliyevin yaratdığı, qurucusu olduğu Yeni Azərbaycan
Partiyası 1992-ci ildən siyasi arenadadır. YAP müxalifətdə
olduğu dövrdə də konstruktivlik nümayişi
etdirmiş, vətəndaş sülhünə və həmrəyliyinə
əməl etmişdir. Heydər Əliyevin müəyyən
etdiyi bu siyasət YAP-ın fəaliyyətində həmişə
özünü büruzə verib. Sosial ədalət prinsipi -
Heydər Əliyev siyasətində sosial ədalət önəmli
yer tutur. Sosial ədalət olmayan cəmiyyətlərdə
insanlar arasında hansısa bir sülhdən, əməkdaşlıqdan
söhbət gedə bilməz. Cəmiyyətdə bazar
münasibətlərinin inkişafı sosial ədaləti
inkar etmir. Dövlətin sosial müdafiə siyasəti həmişə
qorunub saxlanılmalıdır. Sosial ədalət vətəndaşın
daim dövlətin himayəsində olması deməkdir.
Heydər Əliyev
böyük şəxsiyyət olaraq Azərbaycan dövlətçiliyinin
əbədi mövcudluğu üçün zəruri əsaslar
formalaşdırmaqla kifayətlənməmiş, həmçinin
bu dövləti yeni əsrdə inamla irəli aparacaq, əzmlə
inkişaf etdirəcək, bir sözlə, alternativsiz siyasi
kursun davamlılığını bütün sahələrdə
təmin edəcək lider yetişdirmişdir. Son
səkkiz ildə ulu öndərin siyasətini uğurla davam
etdirən dövlət başçısı İlham Əliyev
qısa müddətdə xalqın layiqli rəhbəri və
lideri olduğunu əməli işi ilə sübuta
yetirmiş, hər bir azərbaycanlının Prezidenti
olmuşdur. Cənab İlham Əliyevin respublikaya rəhbərliyi
dövründə əldə edilmiş böyük nailiyyətlər
Azərbaycan xalqının öz seçimində dəfələrlə
haqlı olduğunu bir daha təsdiqləyir. Bu gün Azərbaycan
və onun istiqlaliyyəti üçün ən mühüm
təminat faktoru odur ki, ulu öndərin bərqərar etdiyi
güclü dövlətçilik xəttini uğurla davam
etdirən lideri var. Azərbaycan Prezidentinin rəhbərliyi
ilə görülən işlər, əldə olunan
uğurlu nəticələr hələ ötən əsrin
90-cı illərinin ortalarından böyük rəhbər
Heydər Əliyev tərəfindən başlanmış
çoxşaxəli islahatlar kursunun məntiqi
davamıdır.
Ümumiyyətlə,
Heydər Əliyevin zəngin siyasi irsi, idarəçilik təcrübəsi,
siyasi elmə gətirdiyi yeniliklər zaman keçdikcə
dünya politoloqları, analitik mərkəzləri tərəfindən
daha diqqətlə, daha dərindən öyrəniləcək,
müasir siyasi idarəçilikdə geniş tətbiq ediləcəkdir.
Heydər Əliyev öz ölümü ilə ölməzliyə
qovuşdu, xalqın taleyində liderlik missiyasını davam
etdirdi, cəmiyyətimizi daha sıx birləşdirdi. Onun ideyaları və əməli fəaliyyəti
dövlət quruculuğunun, sosial-iqtisadi və mədəni-mənəvi
inkişafımızın bütün istiqamətlərində
yolumuza həmişə işıq salaraq, bu gün də,
sabah da Azərbaycanı firavan gələcəyə istiqamətləndirəcəkdir.
Bəşər tarixi
sübut edib ki, yalnız tək - tək dövlət
başçıları öz xalqı
qarşısındakı xidmətlərinə görə,
ümummilli liderlikən əlavə, həm də öz millətinin
qəlbində və tarixində müqəddəslik zirvəsinə
çata biliblər. Zəmanımziin ən
dahi şəxsiyyətlərindən biri, xalqımızın
böyük oğlu Heydər Əliyevə də, məhz
öz millətinin qəlbində və onun çoxəsrlik
tarixində müqəddəslik zirvəsinə yüksəlmək
səadəti nəsib olub. Heydər Əlieyv
kimi xalqına hədsiz bağlı olan şəxsiyyətlərin
ömrü onun yaşadığı illərlə
ölçülmür. Öz millətinin taleyini
yaşamış Heydər Əliyev indi də, gələcəkdə
də qədirbilən xalqımızın qəlbində
yaşayır və daim yaşayacaqdır.
Novruzov, Siyavuş Dünyamalı
oğlu
Səs.- 2011.-10 dekabr.- S.2-4.