Dünya iqtisadi sistemində Azərbaycanın mövqeyi möhkəmlənir

Hazırda Azərbaycan iqtisadiyyatı neft və qeyri - neft sektorunun balanslaşdırılmış nisbəti əsasında uğurla inkişaf edir. Bu amil öz növbəsində ölkəmizin beynəlxalq nüfuzunu yüksəltməklə yanaşı, regionun lideri kimi geosiyasi mövqelərini də möhkəmləndirir. Dövlət başçısı İlham Əliyev bildirir ki, neft siyasəti təkcə iqtisadi və enerji amili ilə bağlı deyil. Bu, geniş, geosiyasi gündəliyin böyük bir tərkib hissəsidir. Azərbaycan bu istiqamətdə dünya miqyasında öz rolunu oynayır və bu rol getdikcə artır. Bir məqam da xüsusi qeyd edilir ki, neft o zaman xalqa xidmət edir ki, dənizin dibindən çıxarılsın və dünya bazarlarına çatdırılsın. Azərbaycanın neft strategiyasının əsas məqsədi də məhz budur: xarici sərmayəni cəlb etmək, ölkədə əlverişli biznes mühiti yaratmaq və böyük enerji şirkətlərini Azərbaycana cəlb etmək.

"Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasından ötən dövr ərzində qazanılan uğurlar bunu bir daha təsdiqləyir. Keçirilən beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirlərdə də Azərbaycanın inkişaf strategiyası nümunə göstərilir.

Bu gün ölkə və dünya mətbuatından əsas müzakirə mövzularından biri İsveçrənin kurort şəhəri olan Davosda keçirilən ənənəvi Dünya İqtisadi Forumudur. 100-dən artıq ölkədən 2500 nümayəndənin iştirak ilə "Yeni reallıq üçün ümumi normalar" devizi altında keçirilən tədbirdə müasir dövrün siyasi-iqtisadi problemlərinin, qlobal inkişafın doğurduğu çətinliklərin həlli üçün işgüzar tərəfdaşlığın genişləndirilməsi ilə bağlı məsələlər geniş müzakirə olundu. Daha çox diqqət yönəldilən məsələlərdən biri Avropanın enerji gələcəyi oldu.

Bu gün Azərbaycan iştirakçısı və təşəbbüsçüsü olduğu layihələrin reallığa çevrilməsi ilə regional iqtisadi inkişafın aparıcı qüvvəsinə, Avratlantik məkanın enerji təhlükəsizliyinin təminatçısına çevrilib. BTC və BTƏ neft-qaz layihələrinin gerçəkləşməsi iştirakçı, eyni zamanda dünya dövlətlərinin uzunmüddətli iqtisadi inkişafına təminat verir. Forum çərçivəsində keçirilən görüşlərdə də Azərbaycanın bugünkü iqtisadi imkanları önə çəkilərək, dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında artan rolu geniş təhlil edildi.

Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, "Əsrin müqaviləsi" imzalanmasaydı, təbii ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri inşa olunmazdı, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri çəkilməzdi və bu gün biz "Şahdəniz" yatağından qaz hasilatına nail ola bilməzdik. Zaman keçdikcə Bakı-Tbilisi-Ceyhan haqqında deyilən və geniş məkan mənasında işlədilən qlobal layihə sözü təsdiqini tapdı. Kəmərin istifadəyə verilməsi ilə regional statusdan çıxaraq beynəlxalq əhəmiyyətli layihə kimi dünya birliyi dövlətlərinin marağına səbəb olan BTC-nin istismarı ilə Azərbaycanın büdcəsi möhkəmləndi. İndi Azərbaycanın enerji inkişafına istənilən nöqteyi-nəzərdən yanaşsaq görərik ki, neft və qaz ölkə əhalisinin rifahına xidmət edir. Təbii sərvətlərdən əldə olunan gəlir ədalətlə bölünür ki, bu da əhalinin sosial müdafiəsinin etibarlı təminatı üçün başlıca amildir. "Azərbaycan nefti, Azərbaycanın təbii sərvətləri Azərbaycan xalqının xidmətindədir və bu əsas məqsəddir" söyləyən dövlət başçısı İlham Əliyev neft strategiyasının uğurlu həllini digər aspektlərdən qiymətləndirərək inamla vurğulayır ki, neft Azərbaycana sülh, sabitlik, əməkdaşlıq gətirir, gözəl imkanlar yaradır, iqtisadi cəhətdən qüdrətli dövlətə çevirir, beynəlxalq münasibətlərdəki mövqeyini möhkəmləndirir, tərəfdaşlıq əlaqələrini genişləndirir. Ölkəyə xarici investisiya axınının sürətləndirilməsi, əlverişli sərmayə mühitinin yaradılması , böyük enerji şirkətlərinin marağını cəlb etmək neft strategiyasının başlıca tələbləri kimi bu gün də aktuallığını qoruyur. Son on ildə ölkə iqtisadiyyatına 95 milyard dollar sərmayə qoyulması bu faktı təsdiqləyir ki, Azərbaycanın gələcəyinə, həyata keçirilən siyasətə inam böyükdür.

Azərbaycan iqtisadi göstəriciləri ilə dünyanın nüfuzlu maliyyə qurumlarının hesabatlarında da ön yerdə dayanır. Baxmayaraq ki, 2009 və 2010-cu illər tarixə böhran ili kimi daxil oldu, bu dövrdə ölkə iqtisadiyyatı dinamik inkişafı ilə dünyanın diqqətində oldu. Ölkədə aparılan islahatlar dayanıqlı və şaxələndirilmiş iqtisadiyyat yaratmağa geniş imkanlar açdı. Qeyd edək ki, ötən ilin əvvəllərində beynəlxalq maliyyə qurumları ölkəmizdə iqtisadi inkişafla bağlı proqnozlarını irəli sürmüşdülər. Belə ki, 2010-cu ildə ümumi daxili məhsulun artım sürətini Beynəlxalq Valyuta Fondu 12,5 faiz, Dünya Bankı 7,8 faiz, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı 6 faiz, Asiya İnkişaf Bankı 6,7 faiz proqnozlaşdırmışdı. Sözsüz ki, bu proqnozlar uğurlu siyasətə əsaslanırdı. Ötən il iqtisadiyyatımız 5 faiz artmışdır.

Azərbaycana maraq Davos İqtisadi Forumunda qabarıq şəkildə özünü büruzə verdi. Ölkəmizlə siyasi, iqtisadi, enerji sahəsində əməkdaşlıqda maraqlı olan dövlətlərin sayı artmaqdadır. Forum çərçivəsində bu və ya digər ölkələrlə müxtəlif istiqamətləri əhatə edən sazişlərin imzalanması da Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə artan iqtisadi və siyasi mövqeyinin təsdiqidir. Şaxələndirməni enerji təhlükəsizliyinin təminatında mühüm amil kimi dəyərləndirən Azərbaycan dövləti ölkəmizin maraqlarına uğyun olan layihələrin gerçəkləşməsinə daim dəstək olur. Dövlət başçısı İlham Əliyev bunu forum çərçivəsində keçirilən görüşlərində, müxtəlif mövzular üzrə sessiyalarda xüsusi vurğulayaraq, bildirdi ki, hazırda yeni bazarların müəyyən edilməsi prioritet məsələlərdəndir. Bu layihələrin faydalı olması üçün hasilatçı, tranzit və istehlakçı ölkələrin maraqları bir araya gətirilməlidir.

Son illər Azərbaycanda neft-qaz hasilatı böyük həcmdə artıb. Əgər 2003-cü ildə neft hasilatı 15,4 milyon ton idisə, ötən il 51 milyon tondan artıq olmuşdur. 2003-cü ildə 5,5 milyard kubmetr qaz hasil edilirdisə, ötən il 27 milyard kubmetrə yaxın olmuşdur. Azərbaycan artıq təbii qaz ixracatçısına çevrilib. Qazın nəql olunması üçün isə infrastruktur mövcuddur.

Azərbaycanın karbohidrogen ehtiyatlarını nəql edən 7 neft-qaz kəməri var. Dövlət başçısı İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu, dünya bazarına birbaşa çıxış olmayan ölkə üçün həlledici məsələdir: "Neft-qaz sərvəti nə qədər olursa-olsun, bunları dünya bazarına çıxarmaq mümkün olmadığı təqdirdə onun heç bir mənası yoxdur." Azərbaycanın neft-qaz ehtiyatları artmaqdadır. Artıq neçə ildir ki, ARDNŞ müstəqil işlədiyi yataqlarda qaz hasilatının artırılması məqsədilə proqram həyata keçirir. Qaz yığım-nəql sistemi yenidən qurulur. Bu məqsədlə mövcud qaz kəmərləri yenidən təmir olunur və əlavə kəmərlər çəkilir. Yeraltı qaz anbarlarının tutumu və kompressor stansiyalarının gücü artırılır.

Hazırda neft və neft məhsulları müxtəlif marşurutlar üzrə Çin, ABŞ, İngiltərə, İspaniya, Almaniya, İtaliya daxil olmaqla dünyanın 30 ölkəsinə ixrac edilir. İri beynəlxalq şirkətlər tərəfindən Azərbaycan neftinə maraq gündən-günə artır. Artıq bir sıra neft emalı şirkətləri ARDNŞ-lə xam neftin ixracına dair uzunmüddətli müqavilələrin imzalanmasına üstünlük verirlər.

ARDNŞ bu gün regionun ən iri güclü neft şirkətlərindən biri kimi tanınır. Şirkət müvafiq istehsal güclərinə, inkişaf etmiş xidmət sektoruna, böyük elmi-texniki potensiala malikdir. Ölkə üzrə ilbəil artan neft və qaz hasilatında ARDNŞ-in xüsusi yeri və payı vardır. Ötən il neft-qaz sektorunda əldə olunan uğurlardan bəhs edərkən "Ümid" qaz yatağının açılması xüsusi qeyd edilməlidir. Bu yataqda kəşfiyyat işləri ARDNŞ-in öz imkanları hesabına həyata keçirilib. "Ümid" yatağı Azərbaycanın qaz potensialına öz töhfəsini verəcək, dünya qaz bazarlarında ölkəmizin rolu artacaq.

Ötən il Bakıda Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstanın dövlət və hökumət başçılarının görüşü keçirildi. Görüşün yekunu olaraq AGRİ layihəsinə dair Bakı Bəyannaməsi imzalandı. Prezident İlham Əliyev AGRİ layihəsini enerji sahəsində əməkdaşlıqda yeni mərhələ kimi dəyərləndirir. Bu əminlik də ifadə edilir ki, ölkəmizin hazırkı ixrac səviyyəsi Azərbaycanın digər layihələrdə iştirakını məhdudlaşdırmır.

Məlumdur ki, Azərbaycan, Gürcüstan və Rumıniya arasında AGRİ layihəsinin reallaşması ilə bağlı Anlaşma Memorandumu ötən ilin aprelində Buxarestdə imzalanmışdır. AGRİ layihəsi çərçivəsində gələcəkdə Azərbaycan təbii qazının Qara dəniz sahillərinə nəql olunması, burda xüsusi terminalda sıxılması, Qara dəniz vasitəsilə tankerlə Rumıniyanın Konstansa limanındakı terminala çatdırılması, daha sonra isə yenidən bu ölkənin ərazisində mövcud qaz infrastrukturu şəbəkəsi ilə Rumıniya və digər Avropa ölkələrinin tələbatlarının ödənilməsinə yönəldilməsi planlaşdırılır. Gələcəkdə Azərbaycan qazını Avropa Birliyinə üzv ölkələrə ixrac etmək üçün Konstansadan Bolqarıstan və Macarıstana iki ayrı boru kəmərinin çəkilməsi də nəzərdə tutulur. Layihə çərçivəsində Konstansa və Kulevi limanlarında maye qaz terminalları yaradılacaq.

Layihənin icra edilməsi məqsədilə Azərbaycan, Gürcüstan və Ruminiya arasında yaradılacaq birgə şirkətin nizamnaməsi və həmin layihənin həyata keçirilməsi üzrə üç ölkənin şirkətləri arasında Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır. Bu, həmçinin ARDNŞ-in beynəlxalq əməkdaşlıq əlaqələrinin genişlənməsinin göstəricisidir.

Bütün bunlar bir daha bu reallığı təsdiqləyir ki, enerji daşıyıcılarının dünya bazarlarına nəqli marşurutlarının şaxələndirilməsində Azərbaycan ardıcıl səylər göstərir. Dövlət başçısı bildirir: "Avropanın enerji təhlükəsizliyi Azərbaycan üçün də maraqlıdır və bu təhlükəsizliyin təmin olunması ölkəmiz üçün geniş imkanlar açacaq."

Beynəlxalq enerji bazarlarına çıxmaq üçün xarici investisiya layihələrini qətiyyətlə davam etdirən ARDNŞ-in Kulevi Qara Dəniz Terminalında yenidənqurma və modernləşdirmə işləri aparması, Gürcüstanın "SOCAR Energu Georgia" törəmə şirkətində fəaliyyətinin yaxşı təşkili, Türkiyənin ən iri neft-kimya şirkəti olan "Petkim"in idarəçiliyini həyata keçirməsi, bu müəssisənin nəzdində neft emalı zavodunun tikintisini planlaşdırması şirkətin sərmayə ayırmaq imkanlarını genişləndirir. Bu uğurlara isə sözsüz ki, "Əsrin müqaviləsi" nin imzalanması ilə nail olunmuşdur.

Ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasətinin məntiqi nəticəsi olaraq yaradılan Dövlət Neft Fondunun aktivlərinin həcminin ildən-ilə artması, mühüm sosial-iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsi də Azərbaycanın bugünkü reallıqlarıdır. Azərbaycan Hasilat Sənayesi üzrə Şəffaflıq Təşəbbüsünə qoşulan ilk ölkə kimi tanındı. Neftdən əldə olunan gəlirin xalq arasında ədalətli paylanması və əhalinin sosial müdafiəsinin təminatı, qeyri- neft sektorunun inkişafı naminə sərf olunması üçün yaradılan Dövlət Neft Fondunun aktivlərinin 20 milyard dollardan artıq olması neft strategiyasının uğurla davam etdirilməsinin nəticəsidir.

Dövlət Neft Fondu dövlət siyasətinin prioritetlərini ifadə edir. Ötən il istifadəyə verilən Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəməri də Fondun vəsaitləri hesabına həyata keçirilmişdir. Dövlət başçısı İlham Əliyev bildirir ki, əgər iqtisadi imkanlarımız olmasaydı, biz bu layihəni həyata keçirə bilməzdik.

Həyata keçirilən mühüm, nəhəng layihələr Azərbaycan dövlətinin gücünün, qüdrətinin, potensial imkanlarının göstəricisidir. Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəməri öz strateji əhəmiyyətinə görə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinə bərabər tutulacaq layihədir. Azərbaycan dövləti bu su kəmərini çəkməklə bir daha sübut etdi ki, öz qüvvəsi, maliyyə imkanları hesabına ən mürəkkəb layihələri icra edə və onu məntiqi sonluğa çatdıra bilər.

Avropaya açılan üçüncü qapı kimi dəyərləndirilən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu da Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri hesabına gerçəkləşdirilir. Davos Forumunda dövlət başçısı İlham Əliyev qeyd etdi ki, bu layihə yeni etibarlı alternativlərin yaranmasına imkan verəcək və bütün tərəflər üçün faydalı, səmərəli marşurut olacaq. Bu layihənin gerçəkləşdirilməsi istiqamətində atılan addımlar da Azərbaycan dövlətinin iqtisadi və maliyyə imkanlarının hansı səviyyədə olduğunu açıqlayır. Dövlət Neft Fondunun fəaliyyətində şəffaflıq prinsiplərinin öndə saxlanılması, vəsaitlərin ədalətli bölünməsi mühüm əhəmiyyətli sosial-iqtisadi layihələrin həyata keçirilməsinə stimul verir.

Davos İqtisadi Forumunda da qeyd olunduğu kimi, son illər ölkəmizdə həyata keçirilən sosial-iqtisadi islahatların əhəmiyyəti, Azərbaycanın malik olduğu potensial qarşılıqlı əməkdaşlıq əlaqələrinin inkişafına öz müsbət təsirini göstərir. Azərbaycan investisiya cəlbediciliyini qorumaqla dünyanın diqqətindədir. Ötən 10 ildə ölkə iqtisadiyyatına 95 milyard dollar vəsait qoyulub. Yalnız 2010-cu ildə iqtisadiyyata qoyulan investisiyaların həcmi 15,5 milyard dollar təşkil etmişdir. Bu, ölkəmizdə yaradılan normal investisiya mühitinin təsdiqidir.

Dünya İqtisadi Forumunda əldə olunan uğurları bir daha diqqətə çatdıran dövlət başçısı İlham Əliyev bildirdi ki, biz gələcəyimizi regionda yaxşı mövqeyə və qonşularla yaxşı münasibətlərə, o cümlədən Avropa ilə strateji əlaqələrə malik olduqca dinamik və inkişaf etmiş ölkə kimi görürük.

Səs.- 2011.- 2 fevral.- S. 6.