XOCALI SOYQIRIMI ƏSRİMİZİN FACİƏSİDİR

“Səs” qəzeti Xocalı faciəsinin 19-cu ildönümü ilə bağlı növbəti dəyirmi masa keçirdi

“Səs” qəzeti ölkəmizin həyatında mühüm əhəmiyyət kəsb edən, günün aktual və prioritet mövzuları ətrafında silsilə xarakterli dəyirmi masalar təşkil edir. Məhz budəfəki dəyirmi masanın mövzusu Azərbaycan xalqının ən böyük faciələrindən biri olan Xocalı soyqırımının 19-cu ildönümünə həsr olunub. Dəyirmi masada Yeni Azərbaycan Partiyasının Siyasi Şurasının üzvü, millət vəkili Eldar İbrahimov, Milli Məclisin üzvü, filologiya elmləri doktoru Jalə Əliyeva, “Səs” qəzetinin baş redaktoru Bəhruz Quliyev, “Yeni Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru Hikmət Babaoğlu, ADPU-nun dosenti Nazi Əsədov, SİA-nın icraçı direktoru Vəli Vəliyev, Şəhid Ailələrinə Maddi və Mənəvi Dəstək ictimai birliyinin sədri Nəzakət Həsənova iştirak edirdi.

Dəyirmi masada giriş sözü ilə çıxış edən Bəhruz Quliyev Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin Sərəncamı ilə “Xocalı soyqırımının 19-cu ildönümünün keçirilməsinə dair tədbirlər planı” təsdiq edildiyini bildirdi. Qeyd etdi ki, bu tədbirlər planına əsasən soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə ucaldılmış abidələrin önünə əklil qoyulması, Xocalı sakinlərinin dünya dövlətlərinə, xalqlarına və beynəlxalq təşkilatlara müraciətinin yayılması, Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdəki səfirliklərində, nümayəndəliklərində və diaspor təşkilatlarında bu dəhşətli hadisə ilə bağlı mətbuat konfranslarının, anma mərasimlərinin və s. keçirilməsi, xarici KİV və teleradio kanallarında materialların hazırlanması və yayılması nəzərdə tutulub.

B.Quliyev, həmçinin, bu sənədə əsasən, idarə və təşkilatlarda, teatr-konsert müəssisələrində, sərgi salonlarında, ali və orta təhsil ocaqlarında xatirə gecələrinin, foto-rəsm sərgilərinin, şahidlərlə görüşlərin keçiriləcəyini, milli azadlıq uğrunda mübarizəyə həsr olunmuş sənədli və bədii filmlərin nümayiş etdiriləcəyini bildirdi. Rəsmi dövlət strukturları rəhbərlərinin, Milli Məclisin deputatlarının və ziyalıların iştirakı ilə xocalılıların müvəqqəti məskunlaşdıqları şəhər və rayonlarda şəhid ailələrinə yardım göstəriləcəyini də dəyirmi masa iştirakçılarının diqqətinə çatdıran B.Quliyev Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı internet şəbəkələrində də bu hadisəni əks etdirən məlumatlar yeniləşdiriləcəyini, televiziya və radiolarda soyqırımla bağlı materialların veriləcəyini də vurğuladı.

“XX əsrin genosid və etnik təmizləmələr tarixində qanlı səhifələrdən biri də Xocalı soyqırımıdır”

B.Quliyev 1987-ci ilin fevralın 13-də Xankəndində ermənilərin ilk separatçı mitinqlərə başladığını və bununla da Qarabağın rus hərbi birləşmələri ilə qəsb olunmasının əsasını qoyulduğunu bildirdi. O, qeyd etdi ki, 1992-ci ilin fevralın 14-ü və 15-də Qarabağın Qala Qapısı adlanan Malıbəyli və Quşçular kəndləri erməni vəhşiləri tərəfindən işğal olunub. Baş redaktor fevralın 25-dən 26-sına keçən gecə isə ermənilər tərəfindən Xocalıda insanlığa və bəşəriyyətə qarşı soyqırım həyata keçirildiyini vurğuladı: “Erməni hərbi birləşmələri Xankəndində dislokasiya olunmuş SSRİ-nin 366-cı motoatıcı alayının ağır hərbi texnikasının dəstəyilə Xocalıya hücuma keçdilər. Artilleriya silahlarından, ağır hərbi texnikadan açılan aramsız atəşlə müşayiət olunan hücum nəticəsində Xocalı mühasirəyə düşdü və yanğınlar başladı. Fevralın 26-sı səhər şəhər alova bürünmüşdü. Həmin vaxt şəhərdə olan təqribən 2 min 500 nəfərə yaxın əhali məcburi şəkildə öz ev-eşiklərini ataraq, Ağdama doğru hərəkət etdi. Lakin şəhəri tərk etmək hamıya nəsib olmadı. Erməni hərbi birləşmələri 366-cı alayın köməyilə dinc əhaliyə qarşı xüsusi qəddarlıqla cəza tədbirləri həyata keçirirdi. Beləliklə də, Xocalıda ermənilər 613 nəfər azərbaycanlını vəhşicəsinə qətlə yetiriblər. Onların 63-ü uşaq, 106-sı qadın, 70-i isə ahıl adam idi. 8 ailənin isə üzvləri bütövlükdə məhv edildi. Faciə nəticəsində 487 nəfər müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti aldı ki, onlardan da, 76 nəfəri uşaq idi. Ermənilər tərəfindən girov götürülənlərin sayı isə 1275 nəfər təşkil edir. Xocalıda törədilmiş faciə ilə əlaqədar 150 nəfərin aqibətindən isə hələ də xəbər-ətər yoxdur” deyən B.Quliyev XX əsrin genosid və etnik təmizləmələr tarixində qanlı səhifələrdən birinin də, məhz Xocalı soyqırımı olduğunu bildirdi. B.Quliyev həmin soyqırımla bağlı əlaqəsi olan adamların, hələ də, öz vicdanları və qanun qarşısında cavab vermədiklərini də dilə gətirdi. B.Quliyev o dövrün qanlı olayları və Xocalı soyqırımı ilə bağlı dəyirmi masa iştirakçıları arasında müzakirələrin aparılmasının vacibliyini də bildirdi.

“Xocalı faciəsi təsadüfən baş vermiş bir hadisə olmayıb”

Nazi Əsədov:

- XX əsrin ən böyük faciələrindən biri olan Xocalı faciəsi təsadüfən baş vermiş bir hadisə olmamışdır. Bu faciə XX əsrin sonunda ermənilərin Azərbaycan ərazilərinə qarşı sırf ərazi iddialarının irəli sürülməsinin nəticəsi kimi, eyni zamanda, öz arzularına çatmaq üçün Dağlıq Qarabağda hərbi vasitələrə əl atmasının nəticəsindən baş vermişdir. Məlum olduğu kimi, 1988-ci ildən başlayaraq, Ermənistan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində olan ermənilərin Azərbaycandan ayrılaraq, Ermənistana birləşdirilməsi haqqında qərarın qəbul olunmasına nail oldu. Nəticədə Azərbaycana qarşı Dağlıq Qarabağda iğtişaşlar gücləndi. O zamankı Azərbaycan hökuməti isə bu məsələlərə bir o qədər də ciddi əhəmiyyət vermədi. Beləliklə də, erməni işğalçıları öz arzularına nail olmaq üçün, ilk növbədə, Qərbi Azərbaycandakı azərbaycanlıların oradan deportasiya olanması məsələsini həyata keçirdi. Bildiyiniz kimi, 1988-ci ilin sonuna qədər Qərbi Azərbaycandan 200 mindən artıq azərbaycanlı öz ata-baba yurdlarından deportasiya edildi. Deportasiya olunan azərbaycanlıların müəyyən hissəsi həmin zaman Dağlıq Qarabağın ayrı-ayrı yerlərində, xüsusən də, Şuşada yerləşdirilmişdilər. Lakin Azərbaycanın o zamankı rəhbərləri onların orada olmasının ermənilər üçün təhlükə yaradacağını irəli sürürdülər. Eyni zamanda, Moskva hökumətinin, yəni mərkəzin diqtəsi ilə belə bir oyun gedirdi. Məhz bu oyunların nəticəsi olaraq, Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunmuş həmvətənlərimiz Dağlıq Qarabağ ərazisindən çıxarıldı. Beləliklə, müdafiəsiz Azərbaycan xalqının Dağlıq Qarabağda yaşayan hissəsi, ermənilərlə qarşı-qarşıya, üz-üzə qaldı. Nəticədə isə silahsızlaşdırılmış Azərbaycan kəndləri mükəmməl silahlanmış erməni quldur dəstələri tərəfindən işğal edilərək, var-dövlətləri talan edildi. Tarixdə görünməmiş insanlığa sığışmayan əzablar Dağlıq Qarabağda ermənilər tərəfindən xalqımızın başına gətirildi. Bu məsələdə isə birbaşa rus amili məsuliyyət daşıyırdı. Qeyd edim ki, Azərbaycanın dilbər guşələrindən biri olan və artıq o zaman şəhər statusu almış Xocalı alınmaz bir qalaya çevrilmişdi. Çünki Xocalı əhalisi öz dədə-baba torpaqlarını çox mərd və cəsurluqla müdafiə edirdilər. Dağlıq Qarabağ ətrafında gedən müharibənin getdikcə əhatə dairəsi daralırdı. Davamlı şəkildə Xocalıdan və ətraf rayonlardan mərkəzə, o zamankı hakimiyyətə məlumatlar verilirdi ki, vəziyyət getdikcə pisləşir. O zamankı mərkəzi hakimiyyət isə bu məsələlərdə tamam fərqli mövqe tuturdu. Eyni zamanda, onlar Xocalı əhalisinə heç bir ciddi yardım göstərmək niyyətində deyildi. Məhz bütün bunların nəticəsi olaraq, 1992-ci ilin fevral ayının 25-dən 26-na keçən gecə rusların Xankəndində olan 366-cı motoatıcı alayının bütün hərbi imkanlarından istifadə etməklə Xocalı üzərinə hücum edildi. Onu da qeyd edim ki, bu faciəni törətməzdən əvvəl də 366-cı alay, əslində, Azərbaycanın kəndlərinin atəşə tutulmasında böyük rol oynayırdı. Sonradan könüllü olaraq Azərbaycan tərəfinə keçmiş həmin olayın döyüşçüləri də açıq şəkildə bildiriblər ki, onlara müəyyən dərəcədə pul və digər şirnikləndirici vədlər təklif etməklə, Azərbaycan kəndlərini iriçaplı silahlardan atəşə tuturdu. Yəni ruslar artıq ermənilər tərəfindən, demək olar ki, ələ alınmışdı. Bütün bunların yekununda isə mərkəzdən heç bir kömək almayan, tamamilə köməksiz vəziyyətdə olan Xocalı əhalisi sərt qış gecəsində düşmənin amansız hücumuna məruz qalmışdı. Həmin gecə yaşanan böyük və qanlı faciənin yekununda 7 minlik Xocalı əhalisinin az bir hissəsi erməni güllə-baranından canını qurtararaq, sağ qala bilmişdi. 1992-ci ilin fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalı şəhərində rus və erməni birləşmələrinin Azərbaycan xalqının başına gətirmiş olduğu bəla tarixə soyqırım faktı kimi daxil olmuşdur. Çünki həmin gecə azğınlaşmış düşmən ordusu xalqımıza qarşı amansızcasına divan tutub. Əslində, erməni qəsbkarları təkcə Xocalıda deyil, ondan əvvəlki tarixlərdə də Azərbaycan ərazisində törətmiş olduğu terror hadisələrində xalqımıza qarşı amansız olduqlarını nümayiş etdirmişlər. Bu gün də erməni terror təşkilatı olan ASALA təkcə azərbaycanlılara, türklərə qarşı deyil, eyni zamanda, başqa xalqlara qarşı da terrorçuluq əməllərini yerinə yetirirlər. Bundan əlavə, ASALA erməni terror təşkilatı bir çox terror təşkilatları ilə də geniş əlaqələr quraraq, müxtəlif cür hərəkətlər etməyi planlaşdırırlar.

“Səs” qəzetinin əməkdaşı:

- Eldar müəllim, Milli Məclis Xocalı soyqırımının tanıdılması istiqamətində dünya parlamentləri ilə hansı istiqamətdə iş aparır və bunun nəticəsi hansı səviyyədədir?

“Xocalı faciəsi tarixin ən böyük faciələrindən biridir”

Eldar İbrahimov:

- Məndən öncə çıxış edən hörmətli tarixçimiz də bildirdi ki, Xocalı faciəsi tarixin ən böyük faciələrindən biridir. Xocalı faciəsinin törədildiyi gün, yəni hər ilin 26 fevral günü gələndə xalqımız bu soyqırımı dərin hüznlə yad edir. Çünki azyaşlıların, qocaların vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi hər bir azərbaycanlının ürəyində düşmənə qarşı böyük nifrət yaradır. Biz bu tarixi qeyd etdiyimiz hər anda düşmənə qarşı böyük nifrət və mübarizə əzmi ilə çarpışırıq. Milli Məclis də hər ilin 26 fevralında Xocalı faciəsi ilə əlaqədar olaraq bəyanat qəbul edir. Bu bəyanat bütün beynəlxalq təşkilatlara, dünya parlamentlərnə göndərilir. Bundan başqa parlamentin beynəlxalq təşkilatlarla, Avropa Şurası, ATƏT, Avropa Birliyi və digər nüfuzlu təşkilatlara bu məsələnin əsl mahiyyətinin çatdırılması üçün gördüyü işlər, vermiş olduğu qərarlar göz önündədir. Eyni zamanda, parlament üzvləri də təmsil olunduqları bütün beynəlxalq təşkilatlarda Xocalı soyqırımı ilə bağlı əsil faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında əlindən gələni əsirgəmir. Bir faktı da qeyd edim ki, Vyanada ATƏT Parlament Assambleyasının qış sessiyasında biz ingilis dilində Xocalı soyqırımı ilə bağlı kitabların yayılmasına nail olduq. Bundan əlavə, başqa dillərdə biz Xocalı həqiqətləri ilə bağlı faktların çatdırılması üçün mühüm qərarlar və addımlar atmışıq. Amma çox təəssüf və təəccüblə qeyd etməliyik ki, Avropada ikili standartlar Azərbaycanla bağlı həqiqətlərin yayılmasına imkan vermir. Onu da qeyd edim ki, bu gün dünya ictimaiyyəti birmənalı şəkildə heç bir regionda və ölkədə hər hansı bir formada müharibənin olmasını istəmir. Təkcə ermənilər istisna olmaqla, heç bir dünya xalqı davamlı münaqişənin olmasında maraqlı deyil. Ermənilər isə nə müharibədən, nə terrordan, nə də ayrı-seçkilikdən əl çəkmirlər. Amma bütün bunların müqabilində onlar başa düşməlidirlər ki, Azərbaycan regionda lider dövlətə çevrilib. Ona görə də, birmənalı şəkildə, Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın tərkibində inkişaf edib yüksələ bilər. Onu da qeyd edim ki, qarşıdan gələn müddət ATƏT Parlament Assambleyasının sessiyasında bir daha 56 dövətin təmsilçisinə Xocalı həqiqətləri ilə bağlı faktların çatdırılmasına çalışacağıq. Bu günə qədər Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və digər məsələlərlə bağlı BMT-nin, ATƏT-in çıxarmış olduğu qərarlar Ermənistan tərəfindən qəbul edilmir. Öz növbəsində həmin nüfuzlu təşkilatlar da çıxarmış olduğu qərarla bağlı Ermənistana heç bir təzyiq etmək niyyətində deyil. Ona görə də, ATƏT rəhbərləri dünyanın hegemon gücləri Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə konkret mövqe nümayiş etdirməlidirlər. Çünki Cənubi Qafqaz regionunda münaqişə ocaqları nə qədər öz mövcudluğunu saxlayarsa, bu, həm region və həm də dünya birliyi üçün çox təhlükəlidir. Eyni zamanda, beynəlxalq nüfuzlu təşkilatların da Azərbaycana qarşı ikili mövqedən çıxış etməsi, münaqişənin həlli ilə bağlı əsl reallıqları görməzlikdən gəlməsi bizim haqlı narazılığımıza səbəb olur. Amma inanırıq ki, möhtərəm Prezident İlham Əliyev cənablarının apardığı uğurlu daxili, xarici siyasət nəticədə ərazi bütövlüyümüzün təmin edilməsinə zəmin yaradacaq.

“Səs” qəzetinin əməkdaşı:

- XX əsrin ən böyük faciələrindən olan Xirosimo, Xatun kimi faciələrlə yanaşı, Xocalı faciəsinin də bütün dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün mətbuatımızın ümumi bir mövqedən çıxış etməsi nə dərəcədə mümkündür?

“Xocalı təkcə soyqırım deyil, bu, ilk növbədə, Azərbaycan xalqının mənəvi müqavimətinin qırılması üçün düşünülmüş, sistemli, hərbi psixoloji bir aksiya idi”

Hikmət Babaoğlu:

- Mən əvvəlcə təşəkkür edirəm ki, “Səs” qəzetində belə bir aktual və vacib məsələyə həsr olunmuş dəyirmi masa keçirilir. Qeyd edim ki, ilk növbədə, Azərbaycan mətbuatı sistemli, ardıcıl və məqsədyönlü bir fəaliyyət göstərməlidir. Dünyanın informasiya dünyası olduğunu bilərək, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması istiqamətində ilkin vəzifə milli mətbuatımızın üzərinə düşür. Bunun üçün də, hadisənin baş verdiyi, niyə baş verdiyi və niyə məhz bu şəkildə baş verdiyi Azərbaycan mətbuatı, sosioloqlar tərəfindən ciddi təhlil edilməlidir. Çünki biz nəzərdən qaçırmamalıyıq ki, Xocalı təkcə soyqırım deyil, bu ilk növbədə, Azərbaycan xalqının mənəvi müqavimətinin qırılması üçün düşünülmüş, sistemili, hərbi-psixoloji bir aksiya idi. Ermənilər növbəti mərhələdə bilirdilər ki, Dağlıq Qarabağda geniş əraziləri işğal etməyi nəzərdə tuturlar. Bu əvvəlcədən düşünülmüş bir plan idi. Məhz bu xalqın azadlıq ruhuna, mənəviyyatına, milli-psixoloji müqavimətinə vurulan bir zərbə idi. Ona görə də, öz planlarını məhz bu şəkildə qəddarcasına düşünmüşdülər. Amma bu ermənilərin hərbi siyasi bilgilərinin nəticəsi kimi ortaya çıxmamışdır. Bu, böyük bir imperiyanın birbaşa hərbi-psixoloji müdaxiləsi nəticəsində meydana çıxmışdır. Onu da deyim ki, ermənilər qarşılarına qoyulmuş məqsədlərinə nail oldular. Çünki Xocalı faciəsi, sözün əsil mənasında, xalqımız üçün böyük bir dərs oldu. Xocalı faciəsi o dərəcədə qəddarcasına törədilmişdi ki, hətta bir informasiya ötürücüləri olaraq, Azərbaycan mətbuatı bəzi hallarda Xocalıdakı hadisələri olduğu kimi, cəmiyyətə və dünyaya təqdim etməyi qüruruna belə sığışdırmırdı. Yəni bizə ar gəlirdi ki, övladlarımız, körpələrimiz, qadınlarımız, qızlarımız bu cür təcavüzə məruz qalıb. Bəzən milli qürur bunu açıq şəkildə təqdim etməyimizdə bizə mane olurdu. Çünki ermənilərin xalqımıza qarşı törətmiş olduğu əməllərdən biz utanırdıq. Ancaq burada heç bir utancaqlığa yer vermək lazım deyil. Həmin hadisələri olduğu kimi dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq lazımdır.

“Səs” qəzetinin əməkdaşı:

Hikmət Babaoğlu:

- Qeyd edim ki, tarixdə erməni soyqırımı adlı hadisə baş verməyib, Sadəcə olaraq, 1915-ci ildə Osmanlı imperiyasının köçürülməsi zamanı baş vermiş hadisələrin ermənilərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bir daha vurğulayıram ki, Azərbaycan mətbuatının üzərinə düşən vəzifə bütün üsullarla çevik şəkildə Xocalı soyqırımının alt qatlarında olan mənəvi-psixoloji faktları dünya ictimayyətinə çatdırmaqdan ibarətdir. Amma hər bir halda Azərbaycan mətbuatının üzərinə ikiqat vəzifə düşür. Çünki bizi eşitmək istəməyənlərə də, biz bunu eşitdirməliyik. Son dövrlərdə Xocalı soyqırımının, Qarabağ həqiqətlərinin dünyaya çatdırılmasında Azərbaycanda sistemili, məqsədyönlü, ardıcıl bir informasiya siyasəti həyata keçirilir. Bundan qorxuya düşən ermənilər isə bizim əleyhimizə çıxmaq üçün daxilimizdə bir Eynulla Fətullayev tapdılar. Onlar bundan sonra, iddia etməyə çalışdılar ki, bu faciələri öz başımıza özümüz gətirmişik. Ona görə də, biz ciddi şəkildə bu məsələlərin üzərində iş aparmalıyıq. İkinci bir tərəfdən isə, qeyri-ənənəvi yollarla Xocalı soyqırımı ilə bağlı məsələlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasından ibarətdir.

(Ardı var)

Rəfiqə Kamalqızı

Tapdıq Qurbanlı

Səs.- 2011.- 10 fevral.- S. 8-9.