Ölkədə dayanıqlı
nəqliyyat sisteminin yaradılması istiqamətində
uğurlar əldə edilib
Azərbaycan Respublikası nəqliyyat nazirinin
müavini Musa Pənahovun yap.org.az-a müsahibəsi
- Musa müəllim,
ölkəmizdə həyata keçirilən investisiya
proqramlarında yol-nəqliyyat infrastrukturunun yenidən
qurulması əsas yerlərdən birini tutur. Bu baxımdan, bu
sahədə görülən işlərin
bütövlükdə Azərbaycan iqtisadiyyatının
inkişafı prosesində rolu və önəmi haqqında
nə deyə bilərsiniz?
- Son illərdə Azərbaycan Respublikası
iqtisadiyyatının hərtərəfli və sürətli
inkişafı Ulu Öndər Heydər Əliyevin
uzaqgörənliklə müəyyən etdiyi sosial-iqtisadi
inkişaf strategiyasına əsaslanır, ölkəmiz
bütün sahələrdə böyük
nailiyyətlərə imza atır, iqtisadi inkişaf tempinə
görə dünyada lider dövlətlər sırasında
durur. Bütövlükdə ölkə
iqtisadiyyatının, o cümlədən, nəqliyyat
sisteminin inkişaf konsepsiyası Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin
rəhbərliyi altında daha da
təkmilləşərək uğurla davam etdirilir və bu
sahədə aparılan ardıcıl islahatlar ölkənin
nəqliyyat sektorunu da ən perspektivli
sahələrdən birinə çevirmişdir. Ötən
il bütün növ nəqliyyat infrastrukturlarının
etibarlılığının təmin olunması, nəqliyyatın
işinin səmərəli təşkili üçün
zəruri tədbirlər görülmüş,
nəzərdə tutulan infrastruktur layihələrinin
vaxtında və keyfiyyətlə icra
edilməsinə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
cənab İlham Əliyevin şəxsi dəstəyi
sayəsində nail olunmuşdur. Ölkəmizdə 2010-cu
ildə ümumdaxili məhsulun həcmi 41,6 milyard manata
bərabər olmuş, onun tərkibində nəqliyyat
xidmətlərinin həcmi 2,9 milyard manat və yaxud 6,0 faiz
təşkil etmişdir. İl ərzində
bütün növ nəqliyyat vasitələri ilə 196,3
milyon ton, əvvəlki ilə nisbətən 3,1 faiz çox
yük daşınmışdır. Sərnişin
daşınması 4,5 faiz artaraq 1387,3 milyon nəfər
təşkil etmişdir. Yüklərin 22,2 milyon tonu dəmir
yolu, 11,7 milyon tonu su, 99,8 milyon tonu avtomobil nəqliyyatı
ilə daşınmış, 62,4 milyon tonu isə boru
kəmərləri vasitəsilə nəql edilmişdir. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı
və yükləmə-boşaltma işləri həyata
keçirən digər müəssisələr
tərəfindən 10,8 milyon ton yükləmə-boşaltma
əməliyyatları yerinə yetirilmiş, tranzit
yüklərinin həcmi 9,5 milyon ton təşkil etmişdir.
Avropa-Qafqaz-Asiya beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi üzrə
daşınmış yüklərin həcmi hesabat ilinin
yanvar-noyabr aylarında 47,2 milyon tona bərabər olmuş
və əvvəlki ilə nisbətən 8,8 faiz
artmışdır.
- Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu
layihəsi üzrə işlər həlledici mərhələyə
qədəm qoyub. Bu nəqliyyat infrastrukturu ölkəmiz
üçün hansı dividendlər vəd edir?
- "Bakı - Tbilisi
- Qars yeni dəmir yolu layihəsi" üzrə işlər
davam etdirilmiş, hazırda yolun Axalkələk - Kartsaxi
(Türkiyə sərhədi) hissəsində yer yatağının
hazırlanması və süni qurğuların inşası
həyata keçirilir, Kartsaxidə stansiya binasının
tikintisinə başlanılmışdır. Artıq 46
ədəd müxtəlif suötürücünün, 5
körpü və yolötürücüsünün, 2,5 km
dağətəyi su kanallarının tikintisi başa
çatdırılmışdır. Elektrik kontakt şəbəkəsi
üzrə 250 ədəd dayaq dəyişdirilmişdir.
Təkər cütlərinin dəyişdirilməsi
stansiyasının (Axalkələk) və
Türkiyə-Gürcüstan sərhədində
tikiləcək 4,2 km uzunluğunda tunelin
layihələndirilməsi işləri yekunlaşıb. Yolun
158 km-lik Marabda-Axalkələk sahəsinin reabilitasiya və
rekonstruksiyanın 3 mərhələdə aparılması
nəzərdə tutulmuşdur. Artıq I mərhələ
üzrə işlərə başlanılmışdır.
-
Azərbaycan Bakı-Tbilisi-Qarsla yanaşı, digər
beynəlxalq magistral hesab edilən Şimal-Cənub dəmir
yolu layihəsi ilə bağlı Rusiya və İranla
birgə konsorsium yaradıb. Bu istiqamətdə işlərin
gedişi hansı vəziyyətdədir?
-
Azərbaycan tərəfi bu layihəyə də önəm
verir. Bildiyiniz kimi, bu il 7-8 fevral tarixlərində
İranın paytaxtı Tehran şəhərində
"Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin
reallaşması istiqamətində növbəti
üçtərəfli görüş olub. Müzakirələrdə
Azərbaycan, İran və Rusiya dəmir yollarının
rəhbərləri iştirak edib. "Şimal-Cənub"
beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin reallaşdırılması
istiqamətində Tehranda bir araya gələn Azərbaycan,
İran və Rusiyadan olan mütəxəssislər
İranın Rəşt və Astara şəhərlərindən
Azərbaycanın Astara şəhərinə qədər
dəmir yolu xəttinin tikintisi ilə bağlı
müzakirələr aparıblar. Mütəxəssislər
iki gün ərzində dəmiryolunun tikintisi ilə
məşğul olacaq məhdud məsuliyyətli
cəmiyyətin yaradılması və nizamnaməsinin
təsdiqi, sözügedən dəmiryolunun istismarı,
sərnişin və yük daşımaları
qaydalarının müəyyən edilməsi, texniki
xidmətinin qaydalarının
formalaşdırılması və sair
məsələləri müzakirə ediblər.
-
Qara dəniz ətrafı dairəvi magistral yol ideyası
və bu layihədə Azərbaycanın iştirakı
barədə nə demək olar?
- Bu
layihəyə əsasən, Qara dəniz ətrafında
dairəvi avtomobil yolunun uzunluğu 12 ölkədən
keçməklə, 7 min kilometr təşkil edəcək.
Yolun əsas marşrutu və birləşdirici yollar
Azərbaycan, Albaniya, Ermənistan, Bolqarıstan, Yunanıstan,
Gürcüstan, Moldova, Rusiya, Rumıniya, Serbiya, Türkiyə
və Ukraynanın ərazisindən keçəcək.
Layihə ilə bağlı Azərbaycan rəhbərliyinin
mövqeyi dəqiq və dəyişməzdir: Dağlıq
Qarabağ problemi tamamilə tənzimlənməyənə
və Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan
əraziləri azad etməyənə qədər Yerevanla
həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli
səviyyədə əməkdaşlıq mümkün deyil.
Ümumilikdə Bakı Qara dəniz ətrafında dairəvi
avtomobil yolunun yaradılması layihəsini dəstəkləyir
və bu layihə çərçivəsində
işləməyə hazırdır. Qara dəniz
ətrafında dairəvi avtomobil yolunun layihəsi
çərçivəsində mövqeyimiz TRASECA layihəsi
və digər belə layihələr
çərçivəsindəki kimi olacaq.
- Musa müəllim,
respublikamız daha hansı iri beynəlxalq və regional
layihələrdə təmsil olunur?
- Ötən il Nəqliyyat Nazirliyinin və onun
qurumlarının nümayəndələrinin BMT-nin Avropa
və Asiya üzrə İqtisadi Komissiyaları, Avropa Birliyi,
MDB, ATƏT, İqtisadi Əməkdaşlıq
Təşkilatı, Qara Dəniz İqtisadi
Əməkdaşlıq Təşkilatı, Beynəlxalq
Nəqliyyat Forumu, Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı
İttifaqı (İRU), Dəmir Yollarının
Əməkdaşlıq Təşkilatları (OSJD və MSJD)
və digər təşkilatların tədbirlərində
iştirakı təmin olunmuş və bir sıra
dövlətlərin aidiyyəti qurumları ilə ikitərəfli
görüşlər, nəqliyyat əlaqələri
üzrə mövcud komissiya və işçi
qruplarının görüşləri
keçirilmişdir. 2010-cu ilin mart ayının 18-də
Bakı şəhərində Nəqliyyat Nazirliyi və
Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqının
(İRU) təşkilatçılığı ilə
"Cənubi Qafqaz üzərindən Əfqanıstana
avtomobil yükdaşımalarının inkişafı"
üzrə Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionunun 8 tranzit
ölkəsinin iştirakı ilə İşçi
Qrupun iclası keçirilmişdir. Eyni zamanda,
beynəlxalq avtomobil daşımalarının inkişafı
və bu daşımalarda Azərbaycanın tranzit ölkə
kimi potensialının gücləndirilməsinə xidmət
edən Azərbaycan Respublikası hökuməti ilə
Beynəlxalq Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqı arasında
"Asiya, Avropa və əsas dünya bazarları arasında
avtomobil daşımalarının
Azərbaycan Respublikası ərazisindən
keçməklə inkişafı barədə Anlaşma
Memorandumu" imzalanmışdır. 2010-cu il 13-14 dekabr
tarixlərində Kiyev şəhərində
Azərbaycanın sədrliyi ilə keçirilmiş
GUAM-ın Nəqliyyat üzrə İşçi Qrupunun
növbəti 6-cı iclasında Azərbaycan
tərəfindən işlənib hazırlanmış "GUAM
nəqliyyat dəhlizinin inkişafı Konsepsiyası"
layihəsi bir daha müzakirə olunmuş və yekun
razılaşdırılma üçün üzv
dövlətlərə təqdim olunmuşdur. Bundan
əlavə Azərbaycan Respublikasının 1996-cı il 31
may tarixli 110-IQ nömrəli Qanunu ilə qoşulduğu 1970-ci
il 1 iyul tarixli "Beynəlxalq avtomobil
daşımalarını həyata keçirən nəqliyyat
vasitələri heyətinin işinə dair Avropa
Sazişi"nə uyğun olaraq, Azərbaycan
Respublikasında avtomobil nəqliyyatı
ilə beynəlxalq sərnişin və yük
daşımalarının təhlükəsizliyinin artırılmasını,
beynəlxalq sərnişin və yük
daşımalarında rəqəmsal taxoqrafların
istifadəsini, belə daşımaları yerinə yetirən
sürücülərin iş və istirahət rejiminə
riayət olunmasını təmin etmək
məqsədilə Nəqliyyat Nazirliyi tərəfindən bu
sahədə müvafiq tədbirlər həyata
keçirilmişdir. Azərbaycan
Respublikasının Nazirlər Kabineti "Avtomobil
nəqliyyatı ilə beynəlxalq sərnişin və
yük daşımalarının həyata keçirilməsi
ilə bağlı bəzi məsələlər
haqqında" 24 dekabr 244 nömrəli Qərar qəbul
etmişdir. Bu qərara əsasən,
"Beynəlxalq avtomobil daşımalarını həyata
keçirən nəqliyyat vasitələri heyətinin
işinə dair Avropa Sazişi"nə uyğun olaraq,
Azərbaycan Respublikasında 2010-cu il 16 iyun tarixindən sonra
dövlət qeydiyyatına alınmış, avtomobil
nəqliyyatı ilə kommersiya məqsədli beynəlxalq daşımalarda istifadə edilməsi
nəzərdə tutulmuş, sürücünün oturacaq
yeri daxil olmaqla, oturacaq yerlərinin sayı doqquzdan çox
olan avtobuslar, habelə, tam kütləsi 3,5 tondan yuxarı olan
yük avtonəqliyyat vasitələri 2011-ci il 1 yanvar
tarixindən etibarən rəqəmsal taxoqraflarla təchiz
edilməlidir.
- Bakı Beynəlxalq Dəniz
Ticarət Limanının tikintisi ilə bağlı
işlərin nə vaxt yekunlaşması gözlənilir?
-2010-cu il
noyabr ayının 3-də Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyevin iştirakı ilə
"Yeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı
kompleksi"nin tikintisi üzrə təməlqoyma mərasimi
keçirilmişdir. Nəqliyyat Nazirliyinin
sifarişi ilə Hollandiyanın "Royal Haskoning BV"
şirkəti tərəfindən Kompleksin Baş Planı
və İşçi Layihə başa çatdırılmış
və layihə işlərinə 8,2 milyon manat, o
cümlədən, 2010-cu ildə 3,2 milyon manat vəsait
xərclənmişdir. Dəniz akvatoriyasında
dibdərinləşdirmə (giriş kanalı və
dönmə akvatoriyası) və Yeni Liman Kompleksinin
ərazisinin tikintiyə hazırlanması ilə bağlı
müvafiq tenderlər keçirilmişdir. Hollandiyanın
"Van Oord BV" şirkəti və
"Azərkörpü" ASC tenderdə qalib olmuşdur. Hazırda bu şirkətlərlə işlərin
yerinə yetirilməsinə dair müvafiq
müqavilələrin bağlanmışdır və 2011-ci
ilin əvvəlindən etibarən "Van Oord BV"
şirkəti tərəfindən
dibdərinləşdirmə işlərinin yerinə
yetirilməsi hazırlıq işləri aparılır.
- Tarif Şurasının
qərarı ilə fevralın 1-dən dəmir yolunda
gediş haqlarının artımı dəmir yolu
nəqliyyatında hansı dəyişikliklərə
səbəb olacaq?
- Azərbaycanın dəmir yolunda
sərnişindaşıma ilə bağlı tətbiq olunan
yeni tariflər, hətta artımdan sonra belə
sərnişindaşımanın real maya dəyərini tam
ödəmir. Sərnişindaşıma
bütün ölkələrdə zərərlə
işləyən sahədir, amma əsas məqsəd bu
zərərin müəyyən qədər azaldılması
və əldə edilən gəlirin xidmətin
səviyyəsinin artırılmasına
yönəldilməsidir. Hazırda dəmir yolunda
istifadə olunan vaqonların böyük hissəsinin istismar
müddəti bitib. Əldə olunan gəlir onların
təmir edilərək müasir avadanlıqlarla təmin
olunmasına yönəldiləcək. Dəmir
yolunda tariflərin artması ilə əlaqədar olaraq
avtobuslarda da gediş haqqının
qaldırılacağı, eləcə də, avtomobil
daşımalarında qiymətlərin qaldırılacağı
ilə bağlı gəzən
söz-söhbətlərlə əlaqədar onu deyə
bilərəm ki, özbaşına artımlara yol
verilməyəcək. Nəqliyyat Nazirliyinin müvafiq
qurumları bu məsələyə nəzarət edir. Bu,
tənzimlənən qiymətlərdir, ona görə də
bu sahəyə dövlətin nəzarəti var.
- "Bakı şəhər
ərazisi üçün strateji nəqliyyat planının
hazırlanması" layihəsinin reallaşması
nəqliyyat sistemində nə kimi dəyişiklərə
səbəb olacaq?
- 16 dekabr 2010-cu il tarixdə Nəqliyyat
Nazirliyində Azərbaycan Respublikası ilə Yenidənqurma
və İnkişaf Bankı arasında imzalanmış Qrant
Sazişinə əsasən həyata keçirilən
"Bakı şəhər ərazisi üçün
strateji nəqliyyat planının hazırlanması"
layihəsi çərçivəsində yekun planın
təqdimatına həsr olunmuş konfrans keçirilib. Konfransda Nazirlər Kabinetinin, İqtisadi
İnkişaf, Maliyyə, Ekologiya və Təbii
Sərvətlər, Daxili İşlər nazirliklərinin,
Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin,
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin, "Bakı
Metropoliteni"nin, "Azərbaycan Dəmir Yolları"
QSC-nin nümayəndələri ilə yanaşı, Dünya
Bankının, Finlandiyanın "WSP"
şirkətinin və Yunanıstanın "KLC" hüquq
şirkətinin təmsilçiləri də iştirak edib. Layihə üzrə məsləhətçi- Finlandiyanın
"WSP" şirkətinin nümayəndələri Strateji
Nəqliyyat Planının məqsədləri, Bakı
şəhərinin ərazisi üçün
nəqliyyatın gələcək imkanları, nəqliyyat
sistemi ssenarilərinin müəyyən edilməsi,
qiymətləndirilməsi və investisiya strategiyaları,
şəhər ərazisində parklanmanın idarə
olunması, intermodal terminallarda parklanma tədbirləri,
"TransCad" modelinin hazırlanması və tətbiqi
üzrə təqdimatlar keçiriblər. Konfransda,
həmçinin, "Bakı şəhər ərazisi
üçün strateji nəqliyyat planı"nın
icrası ilə bağlı gələcək əməkdaşlığa
dair təkliflər, o cümlədən, Bakı
şəhərində İntellektual İdarəetmə
Sisteminin tətbiqi ilə əlaqədar olaraq svetofor-siqnal
sisteminin təkmilləşdirilməsi, şəhər
ərazisində parklanma siyasətinin
təkmilləşdirilməsi, şəhərin
girişlərində parklanma üçün duracaqların
təşkili və parklanmanın idarə edilməsi, ictimai
nəqliyyatın xidmət keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılması məqsədilə
texniki servis (xidmət) məntəqələrinin
yaradılması, şəhər nəqliyyatının
optimallaşdırılması üçün
"Paramiks" proqramının alınması və tətbiqi,
avtobus sürücüləri üçün
simulyatorların alınması və tətbiqi
məsələləri də müzakirə olunub.
Səs.- 2011.- 18 fevral.- S. 7.