Qurtuluşdan doğan müstəqillik məfhumu

Bu məfhumun qorunub saxlanılmasında Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin rolu danılmazdır

20 il bundan əvvəl - 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan xalqı milli dövlətçilik tarixində ikinci dəfə öz müstəqilliyinə qovuşdu. Müstəqilliyi əldə etmək nə qədər şərəflidirsə, onu qoruyub saxlamaq ondan qat-qat məsuliyyətlidir. 1991-ci ildə müstəqilliyimizi əldə etsək də 1993-cü ilin iyun ayına qədər bunun əbədiliyinə təminat yox idi. Başımıza gələn müsibətlər, hakimiyyət uğurunda mübarizə, hərc-mərclik, anarxiya, xaos, siyasi qalmaqallar, iqtisadi tənəzzül, zorla cəlb edildiyimiz müharibənin ağrıları, torpaqlarımızın itirilməsi, şəhid məzarlarının günbəgün artması, habelə, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə imicinin aşağı düşməsi acı tariximizdir. Bir sözlə, ölkəmiz parçalanma təhlükəsi ilə üzləşdi. Yalnız Heydər Əliyev müdrikliyi bizi bu bəlalardan xilas etdi.

Naxçıvandan başlanan müstəqillik yolu

Azərbaycanın siyasi tarixində özünə parlaq iz qoymuş Ulu Öndər Heydər Əliyevin Naxçıvanda yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdışı, Naxçıvandan başlanan müstəqillik yolunun bütün Azərbaycan siyasi mühitində aparıcı qüvvəyə çevrilməsinə, milli dövlətçiliyin bərpası istiqamətində qəti addımların atılmasına gətirib çıxardı. Xalq azadlıq, istiqlaliyyət uğrunda mübarizəsində dönməz idi. Xalqımızın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin sözləri ilə desək, bu dövrdə “Müstəqillik yolunda mübarizə aparan adamlar Naxçıvan əhalisinin demək olar ki, əksəriyyətini təşkil edirdi. Naxçıvanın müstəqillik, milli-azadlıq əhval-ruhiyyəsi bütün Azərbaycana təsir edirdi”. Ulu Öndər Moskvadan Naxçıvana gələndə Onu şəhərin baş meydanında keçirilən görüşdə 70-80 min nəfər alqışlayırdı, muxtar respublika Ali Məclisinin Sədri seçiləndə sessiyanın keçirildiyi binanın ətrafına on minlərlə adam toplaşmışdı, onda regionun digər şəhər və kəndlərində keçirilən görüşlərdə nə qədər adamın iştirak etdiyini təsəvvürə gətirmək o qədər də çətin deyil. Təbii ki, bunlar müdrik rəhbərə xalq sevgisindən, el məhəbbətindən irəli gəlirdi. Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev ağır blokada şəraitinə baxmayaraq, muxtar respublikada torpaqların müdafiəsini yüksək səviyyədə təşkil etməyə, təcavüzkarlardan qorumağa nail olurdu. Elə o ağır və məşəqqətli günlərdə də müdrik şəxsiyyət dönə-dönə deyirdi: “Doğma vətən torpağına heç də yenidən hakimiyyət kürsüsünə qalxmaq üçün yox, ancaq və ancaq respublikanın bu ağır və çətin dövrlərində xalqın dərdinə şərik olmaqla vətəndaşlıq borcunu yerinə yetirməyə, azadlıq uğrunda mübarizəyə qoşulmağa gəlmişəm... Mənim əsas məqsədim Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və Azərbaycan hakimiyyətini respublikanın bütün ərazisində bərqərar etməkdən ibarətdir”. Naxçıvanda ağır və gərgin ictimai-siyasi proseslərin cərəyan etdiyi dövrdə - 17 noyabr 1990-cı ildə muxtar respublika Ali Məclisinin birinci sessiyası keçirildi. Sessiyada, ilk növbədə, Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının adından “sovet”, “sosialist” sözləri çıxarıldı, onun Naxçıvan Muxtar Respublikası adlandırılması haqqında qərar qəbul edildi. Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin adı dəyişdirildi. Azərbaycan xalqının qan yaddaşında silinməz iz qoymuş 20 Yanvar faciəsinə də ilk dəfə siyasi qiymət Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi tərəfindən verildi. Xalq deputatı Heydər Əliyev “1990-cı il yanvar ayında törədilmiş Bakı hadisələrinə siyasi qiymət verilməsi haqqında” qərar layihəsini işləyib Ali Məclisin sessiyasının müzakirəsinə təqdim etdi. Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin böyük siyasi nüfuzu nəticəsində qəbul olunan bu qərarda ilk dəfə qanlı yanvar hadisələrinə düzgün siyasi qiymət verildi, bu hadisədə SSRİ rəhbərliyi ilə yanaşı, respublika rəhbərliyinin də böyük günahı olduğu göstərilmiş və onların adlarının bir-bir açıqlanaraq məsuliyyətə cəlb edilmələri tələb olundu. 1991-ci il sentyabrın 3-də Heydər Əliyevin Naxçıvan MR Ali Məclisinə Sədr seçilməsi milli miqyasda böyük hadisə oldu. O, ilk növbədə, Naxçıvanda fəal və peşəkar fəaliyyəti ilə milli dövlətçiliyə inam hissini formalaşdıra bildi. Böyük dövlət xadiminin ilk gündən başlayaraq atdığı addımlar, həyata keçirdiyi tədbirlər Naxçıvanı düşmən əlinə keçmək təhlükəsindən xilas etdi. İqtisadi blokada şəraitində yaşayan Naxçıvanın düşmən qarşısında duruş gətirməklə bərabər, həm də iqtisadi problemlərin həllinə ciddi diqqət yetirib, yeni firavan həyat quruculuğuna başlamasında da Heydər Əliyev şəxsiyyətinin önəmli rolu oldu. Elə bu səbəbdən də Naxçıvanda dövlət müstəqilliyinin bərpası istiqamətində tədbirlər təkcə siyasi müstəvidə getmir, yeni iqtisadi təfəkkürə söykənən, bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğunlaşan iqtisadi model formalaşırdı. Ali Məclisin 16 dekabr 1991-ci il tarixli sessiyasında isə “Dünya Azərbaycan türklərinin milli həmrəylik və birlik günü haqqında” qərar qəbul olundu.

Xilaskarlıq missiyası

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 1993-cü ilin iyununda xilaskar missiyası ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtması Azərbaycan tarixinin ən önəmli hadisəsidir. Respublikanın müasir tarixi məhz Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Müstəqilliyimizin ilk illərində ölkəyə rəhbərlik edənlərin səriştəsizliyi nəticəsində böhran bütün sahələri bürümüş, Azərbaycan bir dövlət olaraq dünya xəritəsindən silinmək təhlükəsi ilə üzləşmişdi. Bu ağır günlərdə xalq üzünü öz xilaskarına - Heydər Əliyevə tutdu. Bu vəziyyətdən istifadə edən erməni millətçiləri Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları üçün də əlverişli şərait əldə etdilər. Ayaz Mütəllibovun hakimiyyəti illərində ağır olan vəziyyət 1992-ci ildə AXC-Müsavat iqtidarının dövründə fəlakət həddinə yaxınlaşdı. Belə bir ağır zamanda xalq son ümidini Ümummilli Lider Heydər Əliyevə bağladı. Çünki milləti yaşanan ağır vəziyyətdən məhz Heydər Əliyev kimi bacarıqlı, uzaqgörən, xalqını sevən bir rəhbər çıxara bilərdi. Xalqın yaddaşında Ulu Öndər Heydər Əliyev təkcə ötən əsrin 70-80-ci illərindəki quruculuq fəaliyyəti ilə deyil, eyni zamanda, blokada şəraitində yaşayan Naxçıvanda həyata keçirdiyi işlərlə qalmışdı. 1969-1982-ci illərdə Azərbaycana rəhbərlik edən, 1982-1987-ci illərdə SSRİ kimi nəhəng bir dövlətin rəhbərliyində önəmli yer tutaraq adını dünyanın XX əsr siyasi tarixinə qızıl hərflərlə yazan Ümummilli Lider Heydər Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə ikinci dəfə 1993-cü ildə gəldi. Azərbaycan xalqı xaos və anarxiyadan, dövlətçiliyini itirmək təhlükəsindən xilas oldu. Xalqının azadlığının, müstəqil dövlətçiliyinin müqəddəratının həll edildiyi ən ağır günlərdə Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı əsaslı dönüş nöqtəsi oldu.

Qurtuluş missiyalı qayıdış

Qurtuluş missiyalı bu qayıdış Azərbaycan xalqının itirilmiş inamını özünə qaytardı, sabaha, gələcəyə olan ümidini artırdı. İyunun 13-də Milli Məclisin iclasında Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin Gəncəyə getmək barədə verdiyi təklifi o dövr üçün son dərəcə təhlükəli və eyni zamanda, çox cəsarətli bir addım idi. Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı təkcə siyasi tələb deyil, həm də ictimai tələbata çevrilmişdi. “Bu ağır vəziyyətdən çıxmaq üçün-baxmayaraq ki, mən bunu istəmirəm,-Ali Sovetin sədri kimi fəaliyyət göstərməyə hazıram. Mən bu yola ancaq xalqın ağır vəziyyətdən çıxmasında müəyyən fəaliyyət göstərmək üçün gedirəm, başqa məqsədim yoxdur” - deyə bəyan edən Ulu Öndər xalqının müdrikliyinə və böyük potensialına güvənərək hamını birləşdirdi və ölkəni düşdüyü ağır vəziyyətdən çıxarmağa nail oldu. Ümummilli Liderin qətiyyəti, gərgin fəaliyyəti sayəsində vətəndaş müharibəsinin, ölkənin parçalanmasının və separatizmin qarşısı alındı, Azərbaycanın başının üstünü alan təhlükələri tezliklə aradan qaldırdı, illərlə davam edən siyasi hakimiyyət böhranına, anarxiya və özbaşınalığa son qoyuldu.

Yeni tarixi mərhələnin - dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi dövrü

Azərbaycanda yeni tarixi mərhələnin - dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi dövrü başlandı. Son illərin sosial-iqtisadi uğurları isə xalqın öz inamında, həqiqətən də, yanılmadığını göstərir. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini əldə etdikdən sonra nail olduğu bütün uğurlar Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ulu Öndərin siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra ölkədə ilk demokratik prezident seçkiləri keçirildi. 1993-cü il oktyabrın 3-də Azərbaycan xalqı yekdilliklə öz böyük oğlunu ölkənin Prezidenti seçdi. Daxili və xarici qüvvələrin Azərbaycanın dövlətçiliyini sarsıtmaq istiqamətində əlbir iş gördükləri bir vaxtda hakimiyyətə qayıdan Ümummilli Lider Heydər Əliyev böyük çətinlikləri dəf etməli oldu. Heydər Əliyev öz gücünə, təcrübəsinə güvənən dahi siyasətçi kimi dəfələrlə bu cür bəyanat vermişdir: “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi əbədidir, sarsılmazdır, dönməzdir”. Ulu Öndərin yenilməz iradəsi, uzaqgörənliyi, fədakarlığı onu bütün dünya azərbaycanlılarının lideri etdi, ömür yolu doğma vətənə xidmət nümunəsinə çevrildi. Bütün şüurlu həyatını canından artıq sevdiyi xalqına, ölkəsinə həsr etmiş bu müdrik siyasət və dövlət xadimi tariximizdə müstəqilliyimizin memarı və qurucusu kimi yer tutdu.

1994-cü ilin sentyabrında “Əsrin müqaviləsi” imzalandı və yeni neft strategiyasının həyata keçirilməsinə başlanıldı. Ölkədə ictimai-siyasi sabitliyin bərqərar edilməsi neft-qaz sektoruna milyardlarla dollar sərmayə yatırılmasına imkan yaratdı. İqtisadi islahatların həyata keçirilməsi istiqamətində böyük addımlar atıldı. Torpaqlar kəndlilərin mülkiyyətinə verildi. Müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyasının yaradıcısı olan Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev demokratik, hüquqi dövlət quruculuğu istiqamətində ardıcıl siyasət yeridərək, ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının bərqərar olması üçün əsaslı zəmin yaratdı. Ümummilli Liderin hakimiyyətə qayıdışına qədər Azərbaycan tənəzzül dövrünü yaşadığı halda, bu gün bütün dünyada ən yüksək sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyata malik bir dövlət kimi tanınır. Təbii ki, bütün bunlar Ulu Öndər Heydər Əliyev qətiyyətinin, müdrikliyinin bəhrəsidir. Bu gün Azərbaycan demokratiya prinsipləri, demokratik iqtisadiyyat sahəsində başqa dövlətlər üçün nümunədir.

RƏFİQƏ KAMALQIZI

Səs.- 2011.- 30 iyul.- S. 3.