Erməni işğalçıları tərəfindən Dağlıq Qarabağın turizm infrastrukturu tamamilə məhv edilib

Azərbaycanda turizmin inkişaf etdirilməsi üçün ölkənin zəngin coğrafi landşafta, flora və faunaya malikliyi əsas şərtlərdəndir. Zəngin mədəni, tarixi irsə və əlverişli təbii şəraitə malik Azərbaycan turizm sahəsində böyük inkişaf perspektivlərinə malikdir. Ölkəmizdə turizmin əksər növlərinin inkişafı üçün geniş imkanlar mövcuddur. Bu baxımdan, Azərbaycanda turistlərin yerləşdirmə biznesi dinamik inkişaf edir.

Ölkədə fəaliyyətdə olan mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələrin sayı artmaqdadır. “Azərbaycan Respublikasında 2010-2014-cü illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı”na əsasən, Azərbaycanda yüksək iqtisadi, sosial və ekoloji tələblərə cavab verən müasir turizm sahələri formalaşdırılır və onun ölkə iqtisadiyyatının əsas inkişaf dayaqlarından birinə çevrilməsi təmin edilir. Eyni zamanda, bu ilin “Turizm ili” elan edilməsi Azərbaycanın turizm potensialını daha da inkişaf etdirilməsinə təsirini göstərir.

Artıq yay mövsümü başlayıb. Yay mövsümü də turizmin inkişafına təkan verən faktordur. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən istirahət etmək üçün güclü axın müşahidə olunur. Azərbaycanda olan mövcud durum, onun iqtisadiyyatının sürətli inkişafı, ölkənin mənzərəsinin tamamilə dəyişməsi, yeni otellərin inşası, müxtəlif rayonlarda təşkil edilmiş istirahət zonaları Azərbaycana turist axının artması ilə müşahidə edilir. Statistik rəqəmlərin ilbəil dəyişməsi bizə deməyə əsəs verir ki, Azərbaycan turizm məkanıdır. Bir məqamı etiraf edək ki, Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Dağlıq Qarabağda turizmin ikişafına daha çox münbit şərait mövcuddur. Bu şərait Azərbaycanın iqtisadi potensialının daha da yüksəlməsinə təsirini göstərə biləcək amildir. Ermənistan tərəfindən işğal edilən ərazilər turizm imkanına malik sahələrdir. Burada Azərbaycanın nadir florası və faunası var ki, bu da əcnəbilərin hədsiz marağına səbəb ola bilər. Əfsuslar olsun ki, bu ərazilərin işğalı mövcud olan təbii zənginliklərin məhvinə gətirib çıxarıb. Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonların təbii landşaftı, tarixi-memarlıq abidələri, tranzit-kommunikasiya şəbəkəsi dağıdılmış, bir sözlə, regionun turizm infrastrukturu tamamilə məhv edilmişdir. Talançılıq missiyasını reallaşdıran Ermənistan “sivilizasiyalı” dövlət kimi hələ də dünya ölkələri tərəfindən qəbul olunmuş konvesiya, qərar, bəyanat və qətnamələrə əməl etmir. Azərbaycanda turizm zonalarının müəyyənləşdirildiyi zaman Qarabağ və işğal olunmuş rayonları xüsusi zona kimi təsdiq edilib. Vaxtilə Azərbaycan ən böyük turizm məkanların olan Qarabağ ərazisində bu gün flora və faunasının bərbad vəziyyətdədir. İşğal altında olan meşə sahələrində qiymətli fauna növləri - cüyür, qaban və başqa heyvanlar erməni silahlı qüvvələri tərəfindən ovlanaraq, həmçinin, keçidlərdə qoyulmuş minalara düşərək məhv edilmişdir.

Azərbaycanın bir parçası hesab edilən qədim Qarabağ diyarı tarixi zənginliyi ilə seçilir. Bu torpağın hər qarışı Azərbaycanın böyük bir məmləkət olaraq tanınmasında rola malikdir. Belə ki, Qarabağın yetişdirdiyi ziyalılar nəsli bütün sahələrə böyük, istedadlı insanlar bəxş etmişdir. Bu məkanın adı çəkiləndə təkcə unikal təbiətə malik olan bir bölgə kimi deyil, həm də təbii abidələri siyahısına daxil edilmiş landşaftlar, istedadlı şairlər, yazıçılar, musiqiçilər, xanəndələr ölkəsi kimi xatırlanır. Bu qədim diyarın təbiəti və təbii ehtiyatlarına kimsə laqeyd münasibət bəsləyə bilməz. Belə bir zənginliyi məhvə sürükləyən ermənilərin dağıtdıqları məkanlar artıq təhlükə içərisindədir.

Azərbaycanın işğal olunmuş rayonları və həmin ərazidə qalmış təbii sərvətlərinin vəziyyəti ürəkağrıdıcıdır. Azərbaycanın ermənilər tərəfindən işğal olunmuş ərazilərində 247352 hektar meşə sahələri qalmışdır ki, bu, Ermənistanın bütün meşələrinin 55%-dən çoxdur. Bütövlükdə Azərbaycan meşələri isə Ermənistanın meşələrindən 2,5 dəfə artıqdır.

Hazırda işğal olunmuş ərazilərdə dövlət təbiət abidələri mühafizə olunmamaqla, sahibsiz qalmış, hətta həmin ərazilərdə məskunlaşmış ermənilər böyük əhəmiyyətə malik olan bu abidələrin əksəriyyətini məhv etmişlər. İşğal olunmuş rayonlarda 152 ədəd belə ağac növü, 13197,5 ha qiymətli meşə sahələri, 5 ədəd geoloji obyekt qalmışdır. Ayrı-ayrı mənbələrdən alınan məlumatlara görə, həmin abidələr vəhşicəsinə məhv edilir və müəyyən məqsədlər üçün istifadə olunur.

Ən zəngin faydalı qazıntı yataqları ölkənin işğal olunmuş ərazilərində qalmışdır. Məlum olduğu kimi, işğal edilmiş ərazilərdə 155 müxtəlif növ faydalı qazıntı yataqları, o cümlədən - 5 qızıl, 6 civə, 2 mis, 1 qurğuşun və sink, 19 üzlük daşı, 11 şirin yeraltı su və 10 mineral su yataqları və s. yerləşir ki, bu da respublikanın iqtisadi potensialında mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi.

Şuşa abidələrindən 23-ü respublika və dünya miqyaslı abidələrə aiddir

Ölkəmizin ən gözəl şəhərlərindən biri olan Şuşa İsa bulağı, Turşsu, Səkinə bulağı, Soyuq bulaq, Yüz bulaq, Qırx bulaq, Çarıq bulaq və başqa unikal bulaqları ilə məşhurdur. Belə tarixi abidələri olan Şuşanın etimologiyasına diqqət etsək, görərik ki, şəhərin bu cür adlanması bu yerlərin təmiz və saf havası ilə bağlıdır. “Şuşa” sözü “şüşə” sözü ilə assosiasiya edilir. Uca dağlar qoynunda yerləşən bu gözəl şəhər buraya gələn səyyahları özünə məftun edir. Rus rəssamı V.Vereşşagin Şuşa barədə belə yazır: “Onun evləri düzgün formalı qəşəng və hündürdür, çoxsaylı qəşəng pəncərələrdən evlərə işıq düşür. Şəhər qayalar üzərində yerləşir və elə həmin qayalardan çıxarılan daşlardan tikilmişdir. Bütün küçələrə enli plitələr döşənmiş, evlərin damları tirlərdən düzəldilmişdir”.

Şuşanın məhəllələrində daş sütunlarla diqqəti cəlb edən üstüörtülü qalereyalar vardır. Bazar meydanları kifayət qədər geniş idi. Şəhərin əsas meydanında isə sıra ilə tikilmiş ticarət köşkləri, ikimərtəbəli karvansara və qoşa minarəli cümə məscidi vardır. Şəhərin kənarında dərin Daşaltı dərəsinin yaxınlığında yerləşən Cıdır düzü xüsusilə məşhurdur. Cıdır düzündən bir qədər aşağıda qırx pilləkan deyilən dik pilləli yol Daşaltı çayına aparır. Əsrarəngiz “Xəzinə qala” mağarası da orada yerləşirdi. Şuşaya gələn qonaqların hamısı bu məkandan məmnunluqla keçmişdilər. Şuşanı məşhurlaşdıran qədim memarlıq və incəsənət abidələrinin hamısını sadalamaqla qurtarmaz. Vaxtilə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin abidələr şəhəri adlandırdığı Şuşada 190 hektarlıq qoruq zonasında 235 tarixi abidə, 550 qədim yaşayış binası, 870 m uzunluğunda bərpa olunmuş qala divarları vardır. Tarixi abidələrdən 23-ü respublika və dünya miqyaslı abidələrə aiddir.

Kəlbəcər rayonunun “Qırmızı kitab”a salınmış meşəsi kütləvi surətdə qırılır

Kəlbəcər rayonunun təbii sərvətləri erməni işğalçıları tərəfindən qəddarlıqla dağıdılır. Əldə olan məlumatlara görə, respublikanın “Qırmızı kitabı”na salınmış Kəlbəcər rayonunda yerləşən ayıfındığı növündən ibarət 968 hektar meşə hazırda kütləvi surətdə qırılır və mebel istehsalı üçün Ermənistana göndərilir.

Kəlbəcər rayonunun Ermənistanla sərhəd əraziləri meşə ilə örtülü sahələrdir. Bu gün, enerji böhranında boğulan ermənilər rayonun əlləri çatan bütün meşələrini məhv edərək, yanacaq kimi istifadə edirlər.

Kiçik Qafqaz dağlarının ətəklərində yerləşən Kəlbəcər rayonunda ən məşhur mineral su olan İstisu bulağı dünyada məşhur idi. Böyük turist axını ilə müşahidə olunan bulağın ətrafında kurort salınıb. Tərtər çayının sahillərində, dəniz səviyyəsindən yüksəklikdə yerləşən bulaqlar da öz şəfaverici xassəsi ilə İstisudan o qədər də geri qalmır. Bu mineral suların kimyəvi tərkibi dünya şöhrətli “Karlovı Varı” (Çexiya) suyunun tərkibi ilə, demək olar ki, eynidir, bəzi göstəricilərə görə hətta ondan da üstündür. Bu gün Tehranın bir sıra ticarət mərkəzlərində Ermənistanda istehsal olunan “Cermuk” mineral suyu satışa çıxarılıb. Araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, adıçəkilən mineral su Ermənistanın “Cermuk” şirkətlər qrupu tərəfindən Azərbaycan Respublikasının işğal altında olan Kəlbəcər rayonu ərazisindəki “İstisu”dan doldurularaq qablaşdırılır, doldurulmuş qabların üzərində isə Ermənistanın turizm zonası kimi tanınan Cermuk yaşayış məntəqəsinin ərazisindəki bulaqlardan doldurulması barədə fars dilində məlumat və kimyəvi tərkibi yazılır. Adıçəkilən təbii mineral sular İrana Təbriz şəhərində yerləşən “Azar Raad Co” adlı ticarət şirkəti tərəfindən idxal edilir.

Kəlbəcər rayonu ucsuz-bucaqsız yüksək alp çəmənlikləri ilə əvvəllər respublikamızın iqtisadiyatında önəmli rol oynayırdı. Hazırda bu ərazilər tanınmaz hala salınmışdır. Yağışlı günlərdə ermənilər əsas yoldan kənara çıxaraq ağır texnikanı çəmənliklərlə idarə edir, məhsuldar otlaqları yararsız hala salırlar ki, bu da torpaqların eroziyasına səbəb olur. Kəlbəcər rayonunun gölləri olan Böyük Alagöl, Kiçik Alagöl, Zalxagöl, Canlıgöl istirahət üçün ən səfalı yerlərdir.

(ardı var)

Nəzakət Ələddinqızı

Səs.- 2011.- 4 iyun.- S. 11.