Hazırda Azərbaycanın təhsil sistemində geniş miqyaslı islahatlar həyata keçirilir

Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin rektoru, Milli Məclisin üzvü Gülçöhrə Məmmədovanın yap.org.az-a müsahibəsi

- Gülçöhrə xanım, istərdik ilk olaraq, hazırda Azərbaycanda təhsil sahəsində aparılan islahatlarla bağlı danışaq. Son dövrlər bu istiqamətdə görülən işləri necə qiymətləndirirsiniz və bu islahatlara uyğun olaraq, sizin rəhbərlik etdiyiniz Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetində görülən işlərlə bağlı nə deyə bilərsiniz?

- Hazırda Azərbaycanın təhsil sistemində geniş miqyaslı islahatlar həyata keçirilir. Burada əsas məqsəd təhsilimizin keyfiyyətini artırmaq və təhsildə qərb standartlarının tətbiqinə nail olmaqdır. O da məlumdur ki, Azərbaycan Boloniya prosesinə qoşulub və bu istiqamətdə mühüm tədbirlər görülməkdədir. Ali təhsilin bakalavr pilləsi üçün Nazirlər Kabineti tərəfindən yeni İxtisaslar Reyestri təsdiq olunub. Magistratura pilləsi üçün ixtisaslaşmalar siyahısı təsdiq üçün təqdim edilmişdir. Artıq Azərbaycanın bütün ali məktəblərində kredit sisteminə keçid baş tutub. İnşaat və Memarlıq Universiteti də keçən tədris ilindən kredit sisteminə keçmişdir, 1-ci və 2-ci kurs tələbələri bu sistem üzrə təhsil alır. Qeyd etmək istəyirəm ki, bu sistemin bir çox mühüm üstünlükləri var. Əvvəla, tələbənin biliyinin qiymətləndirilməsində imtahanda verdiyi cavabla yanaşı semestr ərzində topladığı ballarda nəzərə alınır. Bu isə tələbənin dərs prosesində fəallığını və məsuliyyətini artırır. Təhsildə şəffaflığın təmin olunması baxımındandan bu, olduqca əhəmiyyətlidir. Təhsil Nazirliyinin Əsasnaməsində Kredit sistemində imtahanların hamısının yazılı üsulla aparılması nəzərdə tutulub. Bu isə subyektivliyin aradan qalxmasına, tələbənin biliyinin daha düzgün qiymətləndirilməsinə, şəffaflığın tam təmin olunmasına imkan yaradır. Kredit sistemində hər bir tələbə fərdi plan əsasında təhsil alır və fərdi planın tərtib edilməsində tələbənin öz seçimi də nəzərə alınır. Bu isə məsuliyyətin artmasına səbəb olmalıdır.

Bundan başqa, biz fənn proqramlarımız üzərində də işləyirik və proqramlarımızı yeniləşdiririk. Çünki dünya sürətlə dəyişir, texnologiyalar inkişaf edir, elmi-texniki tərəqqi informasiya texnologiyalarının tətbiqi bütün sahələrdə olduğu kimi inşaat sahəsinə də dəyişikliklər gətirir və biz də bu böyük dəyişikliklərə adekvat reaksiya verməliyik.

Boloniya prosesinə keçidlə əlaqədar olaraq, beynəlxalq əlaqələrimizi də genişləndirməyə çalışırıq. Bir sıra tanınmış ali təhsil ocaqları ilə müxtəlif səviyyəli əməkdaşlıq əlaqələri qurulub. Hazırda əlaqələrimiz qısamüddətli stajkeçmə, birgə vökşoplar, müxtəlif birgə layihələrin işlənməsi ilə bağlıdır. Gələcəkdə isə bu əlaqələr tələbə və müəllim mübadiləsinə geniş imkanlar yaradacaq.

Son illər ərzində təhsil sahəsinə ayrılan böyük vəsaitlər hesabına bütün tədris müəssisələrinin maddi texniki təminatı xeyli dərəcədə yaxşılaşıb. Universitetimizin I №-li tədris binasında aparılan təmir və rekonstruksiya işləri buna bir nümunədir. Bütün ali məktəblərin müasir texnika və avadanlıqla təchiz olunması üçün xeylli iş görülüb. Təhsil sahəsində çalışanların əməkhaqqlarının artırılması, sosial problemlərin tədricən aradan qaldırılması təhsildə neqativ halların qarşısının tam alınması üçün imkan yaradıb. Hesab edirəm ki, bir neçə ildən sonra biz bu gün həyata keçirilən islahatların nəticələrini və ölkəmizdə ali təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsini daha aydın görəcəyik.

- Azərbaycan dövlətinin təhsilin inkişafına yönəlmiş tədbirlərindən biri də tələbələrimizin müxtəlif ölkələrdə təhsil almağa göndərilməsidir. Bu sahədə "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı" qəbul edilib və hazırda icra olunmaqdadır. Siz bu proqramın əhəmiyyətini necə qiymətləndirirsiniz və bu sahədə görülən işləri qənaətbəxş hesab edirsinizmi?

- Hesab edirəm ki, bu, Dövlət Proqramının icra olunması çox əhəmiyyətli bir məsələdir və biz bunun nəticələrini artıq görürük. Bu gün həyata keçirilən təhsil siyasəti Ulu öndərimizin siyasətinin davamıdır. Ümummilli liderimiz həmişə kadr hazırlığı məsələlərinə böyük diqqət yetirmişdir. Onun Azərbaycan KP MK-nin I katibi kimi ölkəmizə rəhbərlik etdiyi 1969-83-cü illərdə yüzlərlə gənc SSRİ-nin məşhur ali məktəblərində təhsil almaq üçün göndərilmişdir. 1970-80-ci illərdə Ulu öndərimiz tərəfindən aparılan gələcəyə yönəlmiş siyasət kadr hazırlığında böyük dəyişikliklərə, respublikanın intellektual potensialının yüksəlməsinə səbəb oldu. O zaman yetişən kadrların bu gündə Azərbaycan dövlətinin inkişafında rolu çox böyükdür.

Hazırda həyata keçirilən Dövlət Proqramı ölkəmiz üçün yüksək səviyyədə hazırlıq keçmiş savadlı, müasir biliklərə, elmlərə yiyələnmiş, müasir texnologiyaları dərindən bilən kadrların hazırlanmasına şərait yaradır. Eyni zamanda, dövlət bu kadrların ölkəmizdə müvafiq sahələrdə işlə təmin olunmasına da təminat verir. Bu o deməkdir ki, dövlət bu gənc kadrların potensialından faydalanmaqda, onların xalqımıza, dövlətimizə peşəkar xidmət etməsində maraqlıdır. Mən bir məsələyə diqqəti cəlb etmək istəyirəm. Fikrimcə xaricdə təhsil Proqram çərçivəsində magistratura və doktorantura pillələrində təhsil alan gənclərin sayı artmalıdır. Bu gələcəkdə universitetlərin professor-müəllim heyətinin yeniləşməsi üçün faydalı olar. Sirr deyil ki, ölkəmizdə bəzi sahələr üzrə elmi məktəblər istənilən səviyyədə deyil yaxudda yoxdur və bizim beynəlxalq təcrübəni mənimsəmiş, bilikli, geniş dünyagörüşünə malik elmi kadrlara böyük ehtiyacımız var.

- Elmin səviyyəsindən söz düşmüşkən, istərdik bu mövzuda da Sizin münasibətinizi öyrənək. Məlum olduğu kimi, hazırda Azərbaycanda elmin inkişaf səviyyəsi ilə bağlı tənqidi fikirlər səsləndirilir. Ötən il Azərbaycan Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin sədrliyi ilə keçirilən müşakirədə də Azərbaycanda humanitar və ictimai elmlər sahəsində yaranmış vəziyyət bir daha müzakirə olunub, mövcud durumla bağlı real nəticələr təhlil olunaraq çatışmazlıqlar barədə ətraflı məlumat verilib. Siz, Azərbaycanda elmin inkişaf səviyyəsindən razısınızmı və sizcə, bu sahədə çatışmazlıqlar nədən ibarətdir?

- Bəli, inkar olunmaz bir həqiqətdir ki, bu gün Azərbaycan yüksək sürətli inkişaf tempinə malikdir və əldə edilən nəticələr bütün sahələr üzrə inkişaf meyllərini şərtləndirir. Biz bayaq, təhsildə həyata keçirilən islahatlar, əldə olunan nailiyyətlər və qarşıda duran vəzifələr haqqında danışdıq. Hazırda elm sahəsində də islahatlar həyata keçirilir. Elmi kadrların hazırlığı sistemi yeniləşir. Milli Elmlər Akademiyasının işində canlanma hiss olunur. Lakin problemlər hələ çoxdur. Elmi kadrların hazırlığı məsələsi bu gün problem olaraq qalmaqdadır. Xüsusilə bu elmi potensialı zəif olan bir sıra ixtisaslara aiddir. Elmi tədqiqatların mövzuları müasir tələblərə uyğun deyil, və ölkənin bu günkü inkişafına cavab vermir. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu məsələlər hörmətli akademikimiz Ramiz Mehdiyev tərəfindən çox ciddi təhlil olunaraq elmi ictimaiyətə çatdırılmışdır. Problemlər ifadə olunub və konkret təkliflər səsləndirilib. Akademik R.Mehdiyevin fikirləri cəmiyyətdə də geniş müzakirə olundu və bununla bağlı, elmin iknişafına yönəlmiş müxtəlif fikirlər və təkliflər səsləndi.

Əlbətdə problemlər təkcə, humanitar və ictimai elmlər sahəsində deyil. Bir çox sahələrdə, o cümlədən, inşaat elmində də oxşar çatışmazlıqlar özünü göstərir. Son illərdə bu sahədə böyük müasir problemlərin həllinə yönəlmiş, tədqiqatlar aparılmayıb. Bunun səbəbləri nədir? Təbii ki, bu bir çox amillərlə bağlıdır. Onlardan biri istehsalat tərəfindən elmi tədqiqatlara sifarişin olmamasıdır. Ölkəmizin inşaat sahəsinə texnika və texnologiyalar xaricdən hazır şəkildə gətirilir. və fəaliyyət göstərən şirkətlər yerli elmi kadrlara ehtiyac duymurlar. İnşaat sahəsi inşaat elminə sifariş vermir. Bu isə öz növbəsində elmi fəallığın zəifləməsinə gətirib çıxarır. Sifariş almaq həm də elmi axtarışlar üçün maddi imkanların yaranması deməkdir. Böyük tədqiqatlar böyük maliyə tələb edir və bu gün təhsil ocaqlarımızın bu maddi yükü qaldırmağa imkanları yoxdur. Ona görə də bizim elmi kadrlarımız və yüksək səviyyəli mütəxəssislərimiz daha çox ekspertiza və layihələndirmə sahəsində fəaliyyət göstərirlər.

Bunlarla yanaşı, qeyd etməliyəm ki, biz özümüz də elmi sahədə kadr hazırlığı məsələlərinə daha ciddi diqqət yetirməliyik. Bununla bağlı, dünya praktikasında mövcud olan təcrübələrdən faydalanmalı, müxtəlif dövlətlərlə elmi kadrların mübadiləsini həyata keçirməliyik. İnanıram ki, artıq bu sahədə ilkin addımlar atılır və yaxın zamanlarda ciddi irəliləyişlər müşahidə olunacaqdır.

- Gülçöhrə xanım, bildiyimiz kimi, hazırda ölkəmizdə informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı sahəsində atılan addımlar nəticəsində çox ciddi nailiyyətlər əldə olunub. Bu gün Azərbaycan vətəndaşlarının böyük əksəriyyəti internetdən istifadə etmək imkanına malikdir. Bu fakt çox qürurverici olsa da, bəzi problemlərin yaşanmasını da müşahidə edirik...

- Əsrimiz informasiya əsridir və bu gün informasiya kommunikasiya texnologiyaları bizin həyatımızın ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilib. Təhsildə də İKT-nin imkanlarından geniş istifadə olunur. Bizim universitetimizdə kompüter biliklərinin təkmilləşdirilməsi, tələbə-müəllim heyətinin kompüter biliklərinə yiyələnməsi istiqamətində bir sıra tədbirlər həyata keçirilir. O cümlədən, biz elektron-universitet layihəsini reallaşdırırıq. Bu layihə çərçivəsində professor-müəllim heyətinin kompüter biliklərinə tam yiyələnməsi üçün Universitetimizdə kurslar yaradılmışdır. Artıq müəllimlərimizin 70 faizi bu kursu keçib və sertifikat almışlar. İlin sonuna kimi isə bütün müəllimlərimiz və tədris köməkçi heyətin bu layihədə iştirakı təmin ediləcək.

Tələbələrimizin də kompüter biliklərini artırması üçün müxtəlif istiqamətli tədbirlər görürük. Ümumiyyətlə bu gün ölkəmizdə bu sahədə çox ciddi inkişaf müşahidə edilməkdədir. Amma bir sıra problemləri də mütləq qeyd etməliyik. Məsələn, bəziləri, xüsusilə, gənclər kompüterə bir əyləncə vasitəsi, boş vaxtını keçirmək üçün alət kimi baxır. Onların kompüterə, internetə həddən artıq aludəliyi müəyyən psixi pozuntulara səbəb olur. Xüsusilə, zəif dünyagörüşlü gənclərimiz internetin əsirinə çevrilirlər. Onlar müxtəlif təbliğatların, təxribatların qurbanına çevrilə bilər, bunu da yolverilməz sayıram. Bu gün dünyada informasiya müharibəsi gedir və böyük dövlətlər öz siyasətini həyata keçirmək üçün, başqa dövlətlər daxilində təxribatlar törətmək məqsədilə də İnternet məkanından ustalıqla istifadə edirlər. Hər birimiz bu hallara qarşı ayıq-sayıq olmalıyıq. Bunun üçün isə internetdən, informasiya məkanından məqsədyönlü şəkildə, öz inkişafımız üçün və Azərbaycan həqiqətlərini, Qarabağ problemini, xalqımızın mədəniyyətini və tarixini dünyaya çatdırmaq üçün istifadə etməliyik.

- Hazırda ölkəmizdə rüşvətxorluq və korrupsiya və bu kimi digər qyeri-qanuni hallara qarşı barışmaz mübarizə aparılır. Bir sıra təhsil müəssisələrində də bu hallara yol vermiş müəllimlər və digər işçilər işdən uzaqlaşdırılıblar. Sizin rəhbərlik etdiyiniz universitetdə bu sahədə mövcud durum necədir və belə hallara qarşı hansı tədbirlər görürsünüz?

- Mən bu prosesi yüksək qiymətləndirirəm. Əminəm ki, bu siyasət ardıcıl həyata keçiriləcək və uğurlu nəticələr verəcəkdir. Çünki bu məsələdə ölkə başçısı çox böyük iradə ortaya qoyub və dövlət strukturları da ciddi şəkildə fəaliyyət göstərirlər. Bizim universitetimizə gəldikdə isə, mən deyə bilərəm ki, biz həmişə bu cür qanunsuz hallara qarşı mübarizə aparmışıq. Hesab edirəm ki, artıq şəffaflfğfn təmin olunmasında müəyyən nailiyyətlərimiz var. Biz çalışırıq ki, tələbələrlə tez-tez açıq görüşlər keçirək və onların problemlərini özlərindən dinləyək, tələbələrimizlə aramızda etimad mühütü yaradaq. Rektorat həmişə oxuyan tələbələrə hər cür yardım göstərir, ədalətsizliklərlə mübarizə aparır. Son dövrlər isə bu istiqamətdə daha ciddi tədbirlər görməyə başlamışıq. Neqativ hərəkətlərə yol verən müəllim-tələbə münasibətlərini pozan müəllimlər işdən uzaqlaşdırılıblar.

- Gülçöhrə xanım, bir mütəxəssis və bu sahədə mütəxəssis hazırlayan ali məktəbin rəhbəri kimi, paytaxt Bakıda aparılan yenidənqurma və tikinti işlərini necə qiymətləndirirsiniz?

- Bu gün paytaxtımızda görülən işləri qiymətləndirmək üçün 10-15 il əvvəlki vəziyyətlə müqayisə etmək lazımdır. Onda nə qədər böyük işlərin görüldüyünü daha yaxşı hiss edirik. Bir neçə gün öncə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə Bakı şəhərinin və paytaxtətrafı qəsəbələrin sosial-iqtisadi inkişafına dair müşavirə keçirildi və cənab Prezident bu müşavirədə paytaxtda görülən işlərlə bağlı çox ətraflı məlumat verdi. O çıxışı dinləyərkən, mən qürur hissi keçirirdim. Görün dövlətimizin başçısı quruculuq işlərinə nə qədər həssas yanaşır, nə qədər diqqət göstərir. Hər bir böyük tikinti, hər bir kompleks, yollar, körpülər, binalar, onun nəzarətindədir. Görülən genişmiqyaslı tikinti və abadlaşma işləri paytaxtamızın daha da gözəlləşməsinə və müasirləşməsinə xidmət edir. Dənizkənarı bulvarın rekonstruksiyası, orada insanların istirahəti, rahatlığı üçün yaradılan şərait yüksək qiymətə layiqdir. Son zamanlar paytaxtda tikilən bəzi obyektlər öz memarlıq və konstruktiv həllinə görə unikaldır. Bunlara Bayraq Meydanı, Heydər Əliyev Mərkəzi, Muğam Mərkəzi və başqaları aiddir. Bu gün Bakı dünyanın ən gözəl və sürətlə inkişaf edən şəhərlərindən birinə çevrilib. Əminəm ki, prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasət nəticəsində bu proses davam edəcək. Bakı gözəl, zəngin, müasir və rahat şəhərə çevriləcək.

Səs.- 2011.- 16 mart.- S. 8.