“Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1920-ci illər soyqırımı"

Bu mövzuda AMEA-da elmi-praktiki konfrans keçirilib

Dünən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyətində "Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1920-ci illər soyqırımı" adlı elmi-praktiki konfrans keçirilib. AMEA-nın Tarix İnstitutu və Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğunun birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən konfransda çıxış edən AMEA-nın prezidenti Mahmud Kərimov bildirib ki, 1918-ci ilin 30 mart və 3 aprel tarixləri arasında Bakı şəhərində və Bakı quberniyasının müxtəlif bölgələrində, eləcə də, Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Hacıqabul, Salyan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və digər ərazilərdə Bakı Soveti və daşnak erməni silahlı dəstələri azərbaycanlılara qarşı qırğınlar törədiblər: "Həmin dövrdə azərbaycanlıların kütləvi şəkildə qırğını, repressiyalara məruz qalması, doğma yurdlarından sürgün edilməsi XX əsr tarixinin ən faciəli və dəhşətli səhifələrindəndir. Soyqırımı nəticəsində 50 min azərbaycanlı qətlə yetirilib, on minlərlə insan itkin düşüb. Azərbaycanın dəhşətli və tarixi faciələrinə ilk hüquqi qiymət Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən verilib. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 26 mart 1998-ci il tarixli Sərəncamı ilə 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd olunur". Tədbirdə çıxış edən AMEA Tarix İnstitutunun direktoru, millət vəkili Yaqub Mahmudov Azərbaycan xalqına qarşı törədilən 1918-1920-ci illər soyqırımı barədə geniş məlumat verib. Y.Mahmudov bildirib ki, Azərbaycana qarşı törədilən soyqırımlarını sübut etmək üçün müxtəlif ölkələrədən tarixi sənədlər gətirilib: "Akademiyanın Tarix İnstitutu və Baş Prokurorluqla birgə elmi istintaq araşdırma qrupu yaradılıb. Qrup keçən ilin may ayından etibarən işləyir və nəticələr də ortadadır. Məqsədimiz ondan ibarətdir ki, Azərbaycan torpaqlarında azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilən soyqırımının başlandığı gündən Xocalı soyqırımına qədər bütün materialları elmi əsaslarla hazırlayıb, istintaq araşdırmaları aparıb, hüquqi sənəd şəklində bütün dünyaya yayaq və beynəlxalq Haaqa məhkəməsinə verməklə erməni faşizmini ifşa edək". Əldə olunan sənədlərin istintaq araşdırmasına böyük ehtiyac olduğundan baş prokuror Zakir Qaralovla danışıqların aparıldığını deyən Y.Mahmudov vurğulayıb ki, Tarix İnstitutu ilə Baş Prokurorluq arasında əldə olunan razılaşmaya əsasən, birgə elmi istintaq araşdırma qrupu yaradılıb. Bu qrupun ötən ilin may ayından fəaliyyət göstərdiyini deyən tarixçi qeyd edib ki, araşdırmanın məqsədi Azərbaycan torpağından bizə qarşı soyqırımların başladığı gündən - XIX əsrin əvvəllərindən Xocalı soyqırımına və Sumqayıt hadisələrinin hamısının elmi əsasda hazırlamaq, istintaq araşdırmalarını aparıb hüquqi sənəd şəklində bütün dünyaya yaymaq, Beynəlxalq Haaqa Məhkəməsinə göndərmək və dünyada erməni faşizmini ifşa etməkdən ibarətdir: "Mart soyqırımı zamanı təkcə Bakıda 12 mindən çox adam qətlə yetirilib. Bolşevik-daşnak dəstələrinin bu vəhşilikləri ancaq Bakı ilə bitmir. Onlar Quba, Şamaxı, Kürdəmir, Salyan və Lənkəran qəzalarında soyqırımını davam etdiriblər. Ermənilər bütün Azərbaycanı işğal etməyə cəhd göstəriblər. Onlar Qarabağda yaşayan ermənilərlə birləşib Gəncəyə hücuma hazırlaşırdılar. Lakin 1918-ci ilin mayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılması, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda ölüm-dirim mübarizəsinin başlanması işğalçıların bütün planlarını pozdu. Mart hadisələri, əslində, bolşeviklərin daşnaklarla birlikdə həyata keçirdikləri milli qırğın idi. Bu qırğının əsas təşkilatçısı olan S.Şaumyan özü də 1918-ci il aprelin 13-də RSFSR XKS-ə yazdığı məktubunda etiraf edib. Ermənistan dövləti 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı, Şamaxı, Quba, Lənkəran və digər ərazilərdə erməni faşistləri 50 min azərbaycanlını qətlə yetirib, 10 minlərlə insanı öz torpaqlarından qovublar. Həmin hadisə Azərbaycan xalqının tarixinə qara hərflərlə yazılıb". Elmi-praktiki konfransda respublika baş prokurorunun müavini Rüstəm Usubov çıxışı zamanı Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1920-ci illər soyqırımının istintaq araşdırmalarına dair geniş məlumat verib. R.Usubov erməni işğalçılarının bu gün də Azərbaycan torpaqlarını işğal etməkdə davam etdirdiklərini söyləyib. Onun sözlərinə görə, erməni cinayətkarları hələ 1918-1920-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı müxtəlif vəhşiliklər törədərək onları qırıblar: "Ermənilər 1918-ci ildə S.Şaumyanın rəhbərliyi ilə Bakıda, həmçinin, müxtəlif regionlarda qırğınlar törədib, minlərlə insanı qətlə yetiriblər. Eyni zamanda, həmin ildə qatı millətçi olan Amazaspın rəhbərlik etdiyi erməni cinayətkar dəstəsi Quba şəhərində cinayətlər törədib. Orada da 2 minə yaxın əhali məhv edilib. Şamaxıda Amazaspın Lalayan adlı silahdaşı müxtəlif qırğınlar törədərək, burada da təxminən 7 minə yaxın insan qırıblar. Bu qatı cinayətkarların əməlləridir və istintaq yolu və tarixçilərin əməyi ilə bu faktları üzə çıxarıb, ifşa edəcəyik". Baş Prokurorun Ağır Cinayətlərə dair İstintaq İdarəsinin rəisi Eldar Əhmədov isə 1918-1920-ci illər soyqırımının şahid ifadələri barədə məlumat verib. O bildirib ki, Ermənistanın Azərbaycana qarşı törətdiyi soyqırımlar nəticəsində əhali öz ərazilərindən didərgin düşüb, minlərlə soydaşımız məhv edilib. Onun sözlərinə görə, cinayət işlərinin istintaqı zamanı mühüm faktlar və sənədlər aşkar olunub. Tədbirdə, həmçinin, ziyalılar, alimlər bu soyqırımın tarixi və nəticələri barədə ətraflı məlumatlar veriblər.

R.KAMALQIZI

Səs.- 2011.- 31 mart.- S. 11.