Ermənilərin iddia etdiyi milli tarixlərinin elmi əsası yoxdur

Ermənistanda bəzi şəxslər bəyan edirlər ki, erməni xalqı 8 min il bundan əvvəl yaranıb. Buradan belə çıxır ki, onlar bu yerlərin əzəli sakinləridir. Belə bəyanatlar elmə nə dərəcədə uyğundur? Bu və ya digər suallara Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev “Bakinskiy raboçiy” qəzetinə geniş müsahibəsində tam aydınlıq gətirib, elmi-tarixi faktlara əsaslanan sanballı cavab verib.

“Bəzi yalançı erməni alimləri tarix elmini əyləncə mövzusuna çeviriblər”

Erməni tarixçilərinin uydurmalarına münasibət bildirən akademik onların tarix elmini saxtalaşdırmağa çalışdıqlarını vurğulayıb: “İnsan nə istəsə, uydura bilər. Lakin məsələ ondadır ki, bəzi yalançı erməni alimləri tarix elmini əyləncə mövzusuna çevirmişlər. Məsələn, ermənilərin qədimdə yarandıqları vaxtdan bəri tarixlərində heç bir fasilə olmayan yeganə millət olması barədə bəyanat nəyə desən dəyər. Əlbəttə, bu, absurddur. Belə bəyanatlar mövcud elmi sxemlərlə uzlaşmır, çünki onlar etnogenez prinsiplərinə ziddir.

Ermənilərin öz tarixləri ilə fəal manipulyasiya etmələri onların işidir. Lakin onlar bununla sakitləşmir, ona görə də qonşu xalqların, o cümlədən, guya XX əsrin əvvəlində süni şəkildə yaradılmış Azərbaycan xalqının tarixini hər vasitə ilə təhrif etməyə çalışırlar.

Biz Ermənistanın bəzi dairələri və rəhbərləri tərəfindən guya Azərbaycanda ayrı-ayrı etnik qrupların narazılığı, hətta separatçı əhval-ruhiyyəli şəxslər üçün məqsədi Azərbaycan cəmiyyətinin bütövlüyünü şübhə altına almaq olan “konfranslar” təşkil edilməsi barədə təhrikçi şayiələr yayılmasının tez-tez şahidi oluruq.

Məqsədi Azərbaycan xalqına ləkə yaxmaq olan belə iftiralar müəyyən xəstəliyin nəticəsidir. Onların düşmənçilik hərəkətləri Ermənistandakı bəzi qüvvələrin şüur və davranış pozğunluğu ilə bağlı olan xəstəlik əlamətlərinin vəhdətindən yaranan etnospesifik sindroma nə dərəcədə dərindən yoluxmasını göstərir. Böyüklük barədə müntəzəm sayıqlamalarla səciyyələnən parafren sindromu da nəzərə alınarsa, erməni cəmiyyətində bəzi dairələrin pozuculuq fəaliyyətinin nə ilə şərtləndiyini anlamaq çətin deyildir. Əlbəttə, müxtəlif etnik qrupların vahid dövlətdə dinc şəraitdə necə yaşaması, bir-birinin kədər və sevincini necə bölüşməsini başa düşmək onlar üçün çətindir”.

Ramiz Mehdiyev vurğulayıb ki, ermənilər özlərinin süni dövlətçiliyini tarixi Azərbaycan ərazilərində qurmuş, təkmillətli ölkə yaratmışlar: “Milli dövlətin qurulmasında etnikliyə arxaik bağlılıq ermənilərin hələ milli quruculuğun siyasi xarakterini dərk etmək yolunda olduqlarını göstərir. Milli dövlətçiliyin dərk edilməsində onlar hələ də XX əsrin əvvəllərindəki şəraitdə ilişib qalmışlar.

Erməni cəmiyyəti müstəqil inkişafı və qonşularla dinc yanaşı yaşamağı nəzərdə tutan keyfiyyətcə yeni formul işləyib hazırlamaq iqtidarında deyildir. Öz dövlətinin regiondakı roluna destruktiv yanaşma nəinki Ermənistanın inkişafını ləngidir, xalqları inkişafın keyfiyyətcə digər mərhələsinə adlamış Cənubi Qafqazın problemlərinin həllinə də mənfi təsir göstərir”.

Ermənilərin iddia etdiyi milli tarixlərinin elmi əsası yoxdur

Akademik ermənilərin belə davranışını erməni xalqının bu əraziyə genetik bağlılığının olmaması ilə izah edib: “Ermənilərin tarixinə aid arxeoloji məlumatların azlığı səbəbindən bu xalqın etnogenezinin öyrənilməsinin özəyini linqvistik və antropoloji məlumatlar təşkil edir. Əlbəttə, hər bir xalq kimi, ermənilərin də tarixi vardır. Lakin ermənilərin tarixi kimi qələmə verilənlər arxeoloji tədqiqatlara, yaxud qədim abidələrə əsaslanmır.

Tədqiqatçılara antik və ya daha erkən dövrlərin elə məxəzləri məlum deyildir ki, orada ermənilər öz tarixləri haqqında nə isə demiş olsunlar. Eramızın V əsrində erməni əlifbası yaranana qədər erməni yazısı haqqında mötəbər məlumat yoxdur. Alimlərə məlum olan ilk erməni mətnləri V əsrə aiddir. I əsrdən əvvəl erməni şəhər mədəniyyətinin və ya fundamental tikililərin arxeoloji izləri nə Şərqi Türkiyənin ərazisində, nə də axtarışların xüsusi diqqətlə aparıldığı müasir Ermənistanın ərazisində aşkar edilmişdir.

Arminlərin yaşadığı Arminiya ölkəsinin adına ilk dəfə İran şahı I Daranın (təxminən e.ə. 522-488-ci illər) kitabələrində rast gəlinir. Müasir İran şəhəri Həmədanın yaxınlığında paralel olaraq akkad, qədim fars və elam dillərində həkk edilmiş Nəqşi-Rüstəm və Bisütun kitabələrində qədim fars sözü Armina və elam sözü Har-mi-nu-ia qədim fars və elam mətnlərinin o yerlərində ortaya çıxır ki, akkad mətnində həmin yerdə U-ra-as-tu, yəni Urartu yazılmışdır. Şah I Dara təslim edilmiş 25 xalqın adını çəkir və onun tabeliyində olan torpaqların ölçülərini göstərir. Bu siyahıda haylar haqqında bir kəlmə də yoxdur, lakin bugünkü ermənilərə aidiyyəti olmayan Arminiya coğrafi vilayəti vardır”.

Ramiz Mehdiyev vurğulayıb ki, ermənilər antropoloji baxımdan avropoid irqinin armenoid (Ön Asiya) tipinə aiddirlər: “Bu tipin səciyyəvi cizgilərinə əsasən bütün Ön Asiya əhalisində rast gəlinir. Ön Asiya tipi neolit dövründə e.ə. IV minillikdən gec olmayaraq formalaşmışdır.

Eyni zamanda, müasir ermənilər antropoloji yekcinsliklə seçilmirlər. Bu da mürəkkəb etnogenez prosesi ilə bağlıdır (erməni etnosuna daxil olmuş etnik elementlərin müxtəlif miqrasiyaları nəticəsində).

Ermənistan ərazisində qədim qəbiristanlıqlardan tapılmış kəllələr baş göstəricilərinə görə müasir ermənilərin baş göstəricilərindən kəskin fərqlənir. Öz irsi fiziki əlamətlərinə görə isə ermənilərin 16 antropoloji tipə bölünməsi tədqiqatçılarda heyrət doğurur: bir xalqda bu qədər antropoloji fərq ola bilməz. Doğrudan da, bu, yalnız ermənilərin tərkibində assimilyasiyaya uğramış və mənşəyi ilə fərqlənən xeyli etnik qrupun mövcudluğu nəticəsində mümkün ola bilər.

Ermənilərin etnogenezini öyrənən tədqiqatçılar bilirlər ki, onların tərkibində assimilyasiyaya uğramış qaraçıların müəyyən təbəqəsi vardır. Ola bilsin, bu səbəbdən ermənilər daimi yaşayış yerinə bağlı deyillər. Bu gün onların nümayəndəsinə heç Amazonka cəngəlliklərində də rast gəlməzsən”.

“Ermənilər xalqların konqlomeratıdır, bu xalqın dili isə kombinasiyadır”

Akademik Mehdiyev qeyd edib ki, ermənilərin etnogenezinin tədqiqi deməyə ciddi əsas verir ki, ermənilər- xalqların konqlomeratıdır, onların dili isə kombinasiyadır, kimmerlər tərəfindən Balkanlardan Kiçik Asiya ərazilərinə, Dəclə və Fərat çaylarının (yunanlar buranı Mesopotamiya adlandırırlar) yuxarılarına sıxışdırılmış muşk tayfalarının dili ilə yerli xalqların- akkadların, hettlərin, luviyalıların, urartların, aysorların, midiyalıların, farsların, parfiyalıların, türklərin və s. dillərinin birləşməsidir.

Eramızdan əvvəl IX-VII əsrlərdə Mesopotamiya Assuriyanın tərkibinə, e.ə. VII-VI əsrlərdə Yeni Babilistan şahlığının, e.ə. VI-IV əsrlərdə Əhəmənilər dövlətinin, e.ə. IV əsrdə Makedoniyalı İsgəndərin imperiyasının, e.ə. IV-II əsrlərdə Selevkilər dövlətinin tərkibinə daxil idi. Bundan sonra Parfiya dövləti, ərəb xilafəti, Səfəvilər dövləti, Osmanlı imperiyası gəlir, nəhayət, Birinci Dünya müharibəsindən sonra Mesopotamiya qismən İraqın, Suriyanın və Türkiyənin tərkibinə daxil olur. Beləliklə, hayların əcdadlarının- adətən, adlandırıldıqları kimi ermənilərin yox, muşkların bu regionda heç vaxt öz dövləti olmamışdır.

Bütün bunlar deməyə əsas verir ki, bu xalqın tarixində heç bir unikallıq yoxdur. Ermənilərin etnogenezi bu və ya digər xalqın mənşəyini elmi cəhətdən izah edən ümumi qanunauyğunluqlara tabedir. O başqa məsələdir ki, uzun əsrlər boyu erməni-qriqorian kilsəsi tərəfindən ermənilərin tarixinə o qədər süni, uydurma, əfsanəvi, qondarma məqamlar gətirilib ki, hətta mütəxəssislər də nəyin həqiqət, nəyin yalan olmasını çox zaman dəqiq seçə bilmirlər. Əgər ermənilər barədə müxtəlif ensiklopedik məqalələri tutuşdursaq, bütün bunları üzə çıxarmaq çətin deyildir.

Məsələn, erməni alimləri sübut etməyə çalışırlar ki, onların mənşəyi Türkiyə və Cənubi Qafqazdır. Onlar iddia edirlər ki, Urartu qədim erməni dövlətidir. Əfsus ki, bəzi Qərb tədqiqatçıları da real tarixi faktlara müraciət etməyə ərinib, bu mifə uyurlar.

Ancaq elmə məlumdur ki, Urartu e.ə IX-VI əsrlərə aid qədim dövlətdir. O, Ermənistan yaylasının coğrafi ərazisində yerləşirdi və Cənubi Qafqazın XX əsrin əvvəlində süni surətdə yaradılmış Ermənistan dövlətinə ayrılan zonasını qismən əhatə edirdi. Urartu dövləti Assuriya ilə uzunmüddətli müharibələr aparmış, lakin e.ə. VI əsrdə azərbaycanlıların qədim əcdadlarından biri- midiyalılar tərəfindən istila edilmişdi. Urartların və Urartu dövlətinin dili hald və biayn dilləri idi, onlar hurrit dili ilə birlikdə hurri-urart dilləri ailəsinə mənsubdur. Onların dili e.ə IX-VI əsrlərə aid mixi yazılarından məlumdur. Gördüyümüz kimi, onun erməni dilinə heç bir aidiyyəti yoxdur”.

Akademik tarixi mənbələrə və faktlara əsaslanaraq, qeyd edir ki, hayların əcdadları muşk tayfaları kimmerlər tərəfindən Balkanlardan qovulduqdan sonra Mesopotamiyaya gəlib çıxmış və az sonra o dövrdə tənəzzülə uğramış Urartu dövlətinin ərazisində peyda olmuşlar: “Muşklar burada yurd saldıqdan sonra yerli əhaliyə qatışmışlar. E.ə VII əsrdən başlayaraq min il ərzində yerli xalqların və bura gələn yeni etnik qrupların qatışması, habelə, assimilyasiya prosesləri nəticəsində Kiçik Asiyanın lokal ərazisində e.ə. III əsrdə özünə “hay” etnonimi götürmüş yeni etnos formalaşmağa başladı. Lakin yunanlar onlara yerləşdikləri Arminiya coğrafi ərazisinə uyğun ad verdilər- “ermənilər”. Beləcə xalqın özü-özünə verdiyi ikinci ad- “ermənilər” yarandı”.

Bu gün Ermənistan Cənubi Qafqazda “forpost” rolunu oynayır

Akademik ermənilərin etnogenezinə aid elmi-təqdqiqat apardığını bildirərək deyib: “Mənim yeni tədqiqatımda ermənilərin etnogenezinə böyük yer ayrılmışdır, çünki bu məsələ bu xalqın davranış məntiqinin dərk edilməsində başlıca məsələdir. Tarixən ermənilər güclü dövlətlərin əlində alət olmağa və ya iri dünya dövlətlərinin mübarizəsində istifadə olunmağa asanlıqla razılaşmışlar.

Bu, Parfiya və Roma imperiyalarının hökmranlığı dövründə belə olmuş, Qafqaz Albaniyasının mövcudluğu və ərəb istilaçılarına qarşı mübarizəsi vaxtı, orta əsrlərdə ərəb-Bizans müharibələri və ya türk-Bizans qarşıdurmaları zamanı, həmçinin XX əsrin əvvəllərində- Birinci Dünya müharibəsi dövründə ermənilər onlara sığınacaq vermiş Osmanlı Türkiyəsinin tərkibində “beşinci dəstə” qismində çıxış etdikləri zaman davam etmişdir”.

Alim qeyd edib ki, erməni xalqının etnopsixoloji xəritəsində opportunizm prioritet təşkil edir. Ermənilər bütün imkanlardan istifadə edərək, hətta bütün insani və humanist prinsipləri ayaqlayaraq öz məqsədlərinə nail olmağa çalışırlar: “Lakin məqsədlərinə çatdıqdan sonra nə edəcəklərini bilmirlər, hərəkətlərinin ardıcıllığını təmin etməyi bacarmırlar. İki min ildən çox əvvəl- Tiqranın vaxtında belə olmuşdur. Tiqranın dövləti 40 ildən bir qədər çox- Roma ilə Parfiya özünə gələnə qədər mövcud olmuşdur. Bu gün də belədir, SSRİ dağılandan sonra yaradılmış müstəqil Ermənistan pozuculuq yolu seçdiyinə görə əhalisi onu tərk edir, o, humanitar fəlakətin astanasında olan, ələbaxım dövlətə çevrilir.

Erməni cəmiyyətini birləşdirən təbəqələr yalnız Türkiyənin qondarma “1915-ci il soyqırımı”nı tanımasının zəruriliyi barədə tarixi iftiralara və xülya olan “miasum” ideyasına əsaslanır. Fikir verin, təcavüzə əsaslanan bu ideyaların heç birinin obyektiv tarixi səbəbi, gələcəklə, perspektivlə heç bir ümumi cəhəti yoxdur. Ermənistanda hakim rejimin əsas ideoloji konseptinə- faşizm və nasizmə yaxın olan etnodin və etnikliyin üstün tutulması konseptlərini əsas götürən ermənilərin bu siyasi-ideoloji konseptlə sivil cəmiyyətdən təcrid olunmaqdan savayı heç nə əldə edə bilməyəcəklərini başa düşmək üçün kifayətdir.

Ümumiyyətlə, qeyd etmək lazımdır ki, akademik Ramiz Mehdiyev son müsahibəsində erməni tarixinə, etnogenezinə, dilinə aid elə sanballı tarixi-elmi arqumentlər əsaslandırıb ki, erməni alimlərinin bu tutarlı faktlar qarşısında cavab verə bilməyəcəkləri əvvəlcədən aydındır.

Elçin Bayramlı

Səs.- 2011.- 24 noyabr.- S. 5.