“Müstəqil Azərbaycan -20”

“Səs” qəzeti redaksiyasında Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin 20 illiyinə həsr olunmuş dəyirmi masa keçirildi. Dəyirmi masada millət vəkilləri Adil Əliyev və Fazil Mustafa, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Nazir Əsədov, Vəhdət Partiyasının sədri Tahir Kərimli, siyasi elmlər doktoru Cümşüd Nuriyev, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Geostrateji Araşdırmalar Mərkəzinin direktor müavini, dosent Elman Nəsirov, “Yeni Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru Hikmət Babaoğlu iştirak edirdilər.

(Əvvəli ötən saylarımızda)

Dəyirmi masanı giriş sözü ilə “Səs” qəzetinin baş redaktoru Bəhruz Quliyev açaraq, “Səs”qəzetinin hər zaman cəmiyyətin həyatında baş verən ən aktual məsələlər, proseslərlə bağlı mütəmadi olaraq dəyirmi masalar təşkil etdiyini bildirdi. “Bu gün ən aktual mövzulardan biri olaraq dövlət müstəqilliyinin 20 illiyi ərəfəsindəyik” - deyən B.Quliyev Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin müstəqilliyimizin 20 illiyi ilə bağlı imzaladığı Sərəncamı xatırladaraq ölkənin hər bir yerində müxtəlif qurumlar, ictimai-siyasi təşkilatlar tərəfindən bu əlamətdar hadisə ilə bağlı tədbirlər keçirildiyini diqqətə çatdırdı: “Bildiyimiz kimi, 18 oktyabr 1991-ci il tarixində Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin tarixi sessiyasında “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya aktı qəbul olunub. Məlum olduğu kimi, XX yüzilliyin sonlarında Sovetlər Birliyinin süquta uğraması ilə yaranan əlverişli tarixi şərait və taleyin bəxş etdiyi imkan nəticəsində Azərbaycan xalqı XX yüzillikdə ikinci dəfə müstəqillik bayrağını qaldırdı. Bu, xalqımızın siyasi tarixində bir əsrdə yaşadığı ikinci parlaq qələbə idi. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin xalqın təkidli tələbi ilə çağırılmış növbədənkənar sessiyasında 1991-ci il avqustun 30-da Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini bərpa etmək haqqında bəyannamə qəbul edildi. 1991-ci il oktyabrın 18-dən Azərbaycan istiqlal, suveren bir ölkədir və xalq bunu bir bayram kimi qeyd edir. Belə bir əlamətdar hadisə Azərbaycan tarixinin əsasını təşkil edir. Bu gün tanınmış siyasətçilərin, tarixçilərin və millət vəkillərinin iştirakı ilə dəyirmi masanı təşkil etməkdə əsas məqsəd məhz 20 illik bir dövr ərzində Azərbaycan tarixinə qısa bir şəkildə də olsa nəzər salmaqdır”.

“Səs” qəzetinin əməkdaşı:

- Müstəqillik dövründə Azərbaycanda demokratik bir dövlət olaraq çoxpartiyalı sistem yaradıldı. Sovet dövründən fərqli olaraq müstəqil dövlətimizin mövcudluğu məhz belə bir sistemin yaradılmasına imkan verdi. Bu məsələlər müxtəlif aspektlərdən müzakirə edilmişdir. Fazil müəllim, yaxşı olardı ki, çoxpartiyalı sistemin mövcudluğu çərçivəsində ictimai-siyasi prosesləri xarakterizə edəsiniz.

HEYDƏR ƏLİYEVİN ƏN BÖYÜK XİDMƏTLƏRİNDƏN BİRİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏTİNDƏ MÜSTƏQİLLİYİN TƏMƏLİNİN MÖHKƏMLƏNMƏSİ ÜÇÜN XARİCİ TƏZYİQİ NEYTRALLAŞDIRMASI OLDU

Fazil Mustafa:

- Bildiyiniz kimi, sovet dövründə yalnız bir partiya mövcud idi. Bu, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası idi. Onun da əsasında Sovet İttifaqının ideologiyası dayanırdı. Həmin illərdə digər bir partiyanın mövcudluğu isə tamamilə qəbulolunmaz idi. Yeni dövlətin yaranması çoxpartiyalılığın meydana gəlməsi ilə nəticələndi. Belə ki, Milli Qurtuluş Partiyası, Respublikaçılar Partiyası və digər ad altında partiyalar fəaliyyətə başladı. Bu, müstəqil dövlət üçün normal bir proses idi. Partiyalar formalaşarkən bir çox dünya ölkələrində olan partiyaların modelinə istinad olunurdu. Bu, normal qəbul edilirdi. Tarixdən bəllidir ki, çox vaxt xalq və milli azadlıq hərəkatının güclü olduğu məkanlarda müstəqillik əldə olunub. Bu ətrafda müzakirələr çox olur. Mən paralel olaraq iki istiqamətdə buna münasibətimi bildirmək istərdim. Bəzi ölkələr var ki, milli azadlıq hərəkatı orada baş qaldırıb və illərdir ki, müstəqillik uğrunda mübarizə aparırlar. Amma təəssüf ki, müstəqilliyə nail ola bilmirlər. Zamanın yetişdirdiyi zəruri şəraitdən lazımi şəkildə bəhrələnməyən xalqlar müstəqillik arzularına çata bilmədilər. Böyük bir xoşbəxtlikdir ki, Azərbaycan xalqına belə bir tarixi dövr yaşamaq nəsib oldu. Azərbaycan dövlət müstəqilliyinin 20 illik tarixi dövründə təhlillər tarixi istisnaya yönəldir. Biz bu zamanı bütöv şəkildə təhlil etməliyik. Təbiidir ki, ilk illərdə müəyyən təcrübəsizliklər, qabiliyyətsizliklər və s. kimi hallar müşahidə edilir. Amma sonrakı dövrlərdə Azərbaycan bir müstəqil dövlət olaraq inkişaf yoluna qədəm qoyur. Mən deyərdim ki, Azərbaycanın müstəqillik tarixi təhlil olunarkən əsas bir məqsəd özünü büruzə verir. Bu məqsədin əsasında xalqın bütövlükdə müstəqillik amalında yaşaması dayanır. Biz səmimi bir şəkildə etiraf etməliyik ki, Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının işğal olunmasında əsas vasitəçi Rusiya idi. Burada belə bir fikir meydana çıxır ki, müstəqilliyimizin ilk dövrlərində biz milli birlik əldə etmiş olsaydıq, o zaman torpaqlarımıza sahib çıxa bilərdik. O illərdə formalaşmış ordumuzun olmaması, Azərbaycanın iqtisadi cəhətdən böhran şəraitində yaşaması və s. faktorlar məhz belə bir şəraitin labüdlüyünü ortaya qoydu. Sözsüz ki, Ermənistan da güclü bir qüvvəyə malik dövlət deyildi. Hadisələrə bütöv bir şəkildə yanaşmış olsaq, Azərbaycanın ilk uğurunun 1993-cü ildən sonra əldə olunduğunu görərik. Bu uğurun təmin olunması məqsədi ilə birincisi Azərbaycan dövlətində müstəqilliyin təməlinin möhkəmlənməsi üçün xarici təzyiqi neytrallaşdırmaq lazım idi. Azərbaycanda müstəqillik dövründə Heydər Əliyevin ən böyük xidmətlərindən biri məhz bu xarici təzyiqi neytrallaşdırmaq oldu. Ulu Öndər Heydər Əliyev Rusiya, İran və Türkiyə ilə münasibətdə prioritet dövlət seçmədi. Hamısı ilə fərdi üslubda - hansı dövlətin daha çox təzyiqə malik olmasını nəzərə alıb, daha çox azaltma yolunu seçdi. Bu, gələcək üçün, müstəqilliyimizin möhkəmlənməsi üçün bir addım idi. Ölkədə sabitlik olmadan bizim kimi dövlətlər dünyada təşəbbüskar dövlətə çevrilə bilmirlər. İkinci bir cəhəti qeyd etmək istərdim ki, çoxpartiyalılığın ən böyük əhəmiyyəti Azərbaycan cəmiyyəti üçün qazandığı plüralizm oldu. Bütün insanlar cəmiyyətdə və siyasətdə eyni qaydada iştirak edə bilməzlər. Bunun üçün vasitəçiliyin mövcudluğu şərtdir. Vasitəçinin keyfiyyətli olması ölkənin demokratikləşdirilməsində daha böyük rol oynayır. Bu vasitəçilik Azərbaycanda kifayət qədər keyfiyyətli olmadı. Bunun real səbəbi onda idi ki, siyasətin alt bazasında iqtisadi münasibətlər, mülkiyyət münasibətləri, insanların müəyyən maraqları durmalıdır. Bu, Azərbaycanda iqtisadi sistemin inkişafı ilə bağlıdır.

Azərbaycanda müstəqillik dövündə böyük uğurlardan biri kimim üxtəlif dünyagörüşləri təmsil edən partiyaların meydana gəlməsi oldu. Onların təmsilçilik ruhu yoxdur. Bu da gerçək Azərbaycan bazarının inkişafı ilə bağlıdır.

Azərbaycanın 30 illik müstəqillik tarixini daha böyük uğurlarla qeyd etməliyik. Buna dövlətin potensialı və gücü var. Cəmiyyətdə münasibətlər hüquqi məcrada tənzimlənməlidir. İqtidar-müxalifət münasibətlərinin yeni bir forması ortaya qoyulmalıdır. Dövlətin dəstəyi ilə qeyri-hökumət təşkilatları xarici asılılıqdan qurtardılar. Partiyaları da belə bir asılılıqdan xilas etmək, ölkə daxilində canlı bir mexanizmə çevirmək lazımdır.

“Səs” qəzetinin əməkdaşı:

- Bildiyiniz kimi, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə QHT-lər və KİV-lərlə bağlı dövlət dəstəyi fondları yaradıldı. Bunun müqabilində möhtəşəm işlər görülür...

Fazil Mustafa:

- Bu, ardıcıl bir şəkildə davam edərsə, hesab edirəm ki, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin 30 illik yubileyində daha anlayışlı təhlillər olar.

MÜSTƏQİL AZƏRBAYCANDA YEGANƏ PARTİYA YENİ AZƏRBAYCAN PARTİYASIDIR Kİ, ONUN İDEOLOGİYASI, PROQRAMI VƏ NİZAMNAMƏSİ BƏLLİDİR

Hikmət Babaoğlu:

- Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin 20 illik yubileyi həmrəyliyə çevrilməlidir. İstərdik ki, bu yubiley ölkədə bayram əhval-ruhiyyəsi yaratmaqla bərabər, ümummilli həmrəylik axtarışlarını da intensivləşdirsin. Bu tarixi dövrdə Azərbaycan rəngarəng ictimai palitra qazana bilib. Azərbaycanda, sözün həqiqi mənasında, demokratiya bərqərar olub. Ölkədə söz və mətbuat azadlığı təmin edilib. Müasir dövrümüzdə ölkəmizdə xeyli sayda siyasi partiyalar fəaliyyətdədir. Məni narahat edən bir məsələ, dünyada olan siyasi partiyalardan fərqli olaraq, Azərbaycanda mövcud olan siyasi partiyaların heç biri daşıdığı ada və elan etdiyi siyasi tezislərə əməl etmir. Azərbaycanda sözün əsl mənasında, nə sosial-demokrat var, nə mühafizəkar, nə də liberal və s. var. Sözsüz ki, partiyaların adları qeyd edilərkən onların siyasi dünyagörüşləri, konsepsiyaları özündə ehtiva olunur. Təəssüflər olsun ki, mən Azərbaycanda bu və ya digər adlar altında fəaliyyətdə olan partiyaları daşıdıqları adlara uyğunlaşdıra bilmirəm. Məncə, Azərbaycanın siyasi partiya liderlərinin və təmsilçilərinin üzərinə böyük yük düşür. Hər bir məqamda müqayisə üçün beynəlxalq standartlara istinad edirik. O zaman siyasi partiyaları da bu prizmadan beynəlxalq standartlara uyğun xarakterizə edək. Sual yaranır ki, o zaman niyə heç kəs bu haqda danışmır, beynəlxalq standartlara istinad etmir? Müstəqil Azərbaycanda yeganə partiya Yeni Azərbaycan Partiyasıdır ki, onun ideologiyası, Proqramı və Nizamnaməsi bəllidir. Bu partiyanın faliyyətində məqsəd və ideoloji prinsiplər izlənilir. Digər partiyalarda isə bu hal mövcud deyil. Fazil müəllim, bəlkə, elə bu aspektdən siyasi partiyaların maliyyələşməsinə və onların cəmiyyətdəki roluna diqqət yetirməliyik. Müxalifət partiyalarının uğur qazanmamasının, bəlkə də bir az nüfuz qazanmasının bir səbəbi də bundadır. Tarixi təftiş etmək məsələsinə gəldikdə isə, deyərdim ki, bunu edərkən tarixdən ibrət dərsləri çıxarmağı bacarmalıyıq.

AZƏRBAYCANDA DÖVLƏTƏ, ONUN PERSPEKTİVİNƏ, CƏMİYYƏTİN PROBLEMLƏRİNƏ MÜNASİBƏTDƏ ƏN DÜZGÜN İDEOLOGİYA AZƏRBAYCANÇILIQDIR

Tahir Kərimli:

- Azərbaycanda mövcud olan partiyaları bir neçə qrupa bölmək mümkündür. Belə ki, milli, dini, liberal, sosialist partiyalar və s. Azərbaycanda partiyalar vahid bir ideologiyanı götürüb inkişaf edə bilərlər. Azərbaycanda dövlətə münasibətdə, onun perspektivinə münasibətdə, cəmiyyətin böyük problemlərinə münasibətdə, hesab edirəm ki, ən düzgünü elə Azərbaycançılıq ideologiyasıdır. Bayrağımız zəminində olan ideologiyadır.

ZÜMRÜD BAYRAMOVA

NƏZAKƏT ƏLƏDDİNQIZI

Səs.- 2011.- 1 oktyabr.- S. 8-9.