Məşğulluq sahəsində inkişafın Azərbaycan modeli

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti və gərgin fəaliyyəti nəticəsində, 1993-cü ildən etibarən ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafı və dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası sahəsində çox böyük nailiyyətlər əldə olunub. Ən böyük nailiyyət isə ondan ibarətdir ki, bu dövrdə ölkəmizdə aparılan müstəqil dövlət quruculuğu prosesində iqtisadi islahatların və inkişafın mahiyyət etibarı ilə yeni bir modeli- Azərbaycan modeli yaranıb.

Azərbaycanda məşğulluq problemi nədən yarandı?

Davamlı və dinamik inkişaf məntiqinə əsaslanan bu modelin strateji istiqamətləri aşağıdakı kimi səciyyələndirilir: sərbəst bazar münasibətlərinə əsaslanan və özünüinkişaf qabiliyyətinə malik olan sosialyönümlü bütöv iqtisadi sistemin- müstəqil milli iqtisadiyyatın formalaşdırılması, ölkədə mövcud olan təbii-iqtisadi, texniki-istehsal və elmi-texniki potensialın fəal surətdə təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb olunması, milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfat sisteminə səmərəli şəkildə inteqrasiyasının təmin olunması.

Bu gün ölkəmiz özünün sosial-iqtisadi inkişafının yeni yüksəliş dövrünü yaşayır. İndi ölkə həyatının bütün sahələrində yüksək tərəqqi və sürətli inkişaf nəzərə çarpır. Bu da təsadüfi deyil. Çünki özünün daxili imkanlarına, zəngin təbii sərvətlərinə əsaslanan ölkəmiz artıq 20 ildir ki, müstəqil iqtisadi siyasət yürüdür, qlobal enerji layihələrinin təşəbbüskarı və əsas iştirakçısı kimi regionda və dünyada mühüm tərəfdaşa, başlıca nüfuz sahibinə çevrilir.

Hamımıza bəlli olduğu kimi, SSR-nin dağılmasından sonra yaranmış dərin iqtisadi böhran, keçid dövrünün ilkin mərhələsində bütün postsovet məkanında olduğu kimi, Azərbaycanda da təsərrüfat fəaliyyətinin iflic vəziyyətə düşməsinə, sosial sarsıntılara, geniş əhali təbəqələrinin maddi vəziyyətinin ağırlaşmasına, işçi qüvvəsinə tələbatın və sosial müdafiənin kəskin şəkildə azalmasına səbəb olmuşdu.

Bu vəziyyət erməni millətçilərinin ölkəyə təcavüzü nəticəsində daha da ağırlaşdı. Torpaqlarımızın 20 faizinin işğalı, 4 mindən artıq sənaye və kənd təsərrüfatı müəssisəsinin və 300 mindən artıq iş yerinin işğal olunmuş ərazilərdə qalması, 250 mindən çox soydaşlarımızın ağır işgəncələrlə Ermənistandan qovularaq respublikamıza gəlməsi və Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlardan məcburi köçkün vətəndaşlarımızın öz yerlərindən didərgin salınması iqtisadi və sosial duruma son dərəcə mənfi təsir göstərmiş, məşğulluq sahəsində vəziyyəti olduqca gərginləşdirmişdi. Bu isə respublikamızda 90-cı illərdə əmək bazarında işsizlik səviyyəsinin görünməmiş bir həddə çatmasına səbəb oldu.

Yeni məşğulluq strategiyası necə yarandı?

Məşğulluq xidməti orqanlarının fəaliyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə aktivləşmə dövrü Ulu Öndərimiz, dahi dövlət xadimi Heydər Əliyevin 1993-cü ilin iyun ayında xalqın təkidli çağrışı ilə respublika rəhbərliyinə qayıdışından sonra baş verdi. Ulu Öndərimiz Azərbaycanda bütün sahələrdə baş vermiş böhran və tənəzzülün qarşısının alınmasında mühüm işlər gördü.

Dövlət quruculuğu sahəsində mahiyyət etibarı ilə yeni bir model-Azərbaycan modeli yarandı. 2003-cü ilin may-iyun aylarında BMT-nin İnkişaf Proqramının maliyyə dəstəyi və Beynəlxalq Əmək Təşkilatının texniki yardımı ilə ölkənin bütün ərazisində əhalinin iqtisadi fəallıq məsələləri üzrə ilk dəfə keçirilmiş müşahidənin nəticələrinə görə əmək bazarında aparılan müayinələr göstərir ki, o dövrdə Beynəlxalq Əmək Təşkilatının metodologiyası ilə işsiz kimi təsnif edilən şəxslərin sayı 400 mindən artıqdır.

Bu, ölkənin iqtisadi fəal əhalisinin 10 faizindən çoxunu təşkil edirdi. Həmin dövrdə aparılan müayinənin nəticələrinə görə gənclər arasında işsizliyin artması ölkənin əmək bazarında müşahidə olunan əsas problemlərdən biridir.

İşsizlərin ümumi sayında 35 yaşınadək olan vətəndaşların payı 69,1 faiz idi. 20-24 yaşlı iqtisadi fəal gənclər arasında işsizliyin ən yüksək səviyyəsi (23,8 faiz) qeydə alınmışdı. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, müayinənin nəticələrindən göründüyü kimi, ölkənin əmək bazarında işçi qüvvəsinin təklifi 1990-2005-ci illərdə kifayət qədər yüksək olaraq bir çox iqtisadi, demoqrafik, təhsil, miqrasiya və s. kimi amillərin təsiri altında müəyyənləşib.

Prezident İlham Əliyev vədini artıqlaması ilə yerinə yetirdi

Təkcə onu demək kifayətdir ki, son illər ərzində Prezident İlham Əliyevin 2003-cü il prezident seçkiləri ərəfəsi ölkədə 600 minə yaxın yeni iş yerlərinin yaradılacağı ilə bağlı verdiyi vədlər də artıq öz praktiki həllini tapıb, ötən müddətdə Azərbaycanda 1 milyona yaxın yeni iş yeri açılıb ki, bu da ölkədə məşğulluq strategiyasının uğurla reallaşmasına dəlalət edir.

Əlverişli geosiyasi mövqeyə malik olan Azərbaycan özünün müstəqil iqtisadi siyasəti sayəsində dünyanın ən sabit və davamlı inkişaf edən dövlətinə çevrilib. Azərbaycanın valyuta ehtiyatlarının artması isə, öz növbəsində, ölkəmizin iqtisadi cəhətdən xeyli güclənməsinə səbəb olub.

İndi ölkə iqtisadiyyatının elə bir sahəsi yoxdur ki, orada yüksək inkişaf tendensiyası müşahidə olunmasın. Bütün bunlarla yanaşı, ölkəmizdə son illər məqsədyönlü iqtisadi islahatların həyata keçirilməsinə xüsusi diqqət göstərilib ki, bu da son nəticədə əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması üçün əlavə imkanlar yaradıb.

Ölkənin maliyyə imkanlarının xeyli dərəcədə genişlənməsi nəzərdə tutulmuş bütün sosial proqramların reallaşdırılmasına, nəhəng investisiya layihələrinin uğurla həyata keçirilməsinə imkan yaradıb. Makroiqtisadi sabitləşmə və iqtisadiyyatın dinamik inkişafı ölkə vətəndaşlarının yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsini təmin etmiş, sosialyönümlü bazar iqtisadiyyatına üstünlük verilməsi ilə bağlı əhalinin bütün təbəqələrinin rifahının yaxşılaşdırılması məqsədilə mümkün zəruri tədbirlər həyata keçirilib.

2010-cu ilin yekunlarına əsasən də ölkəmizdə əhalinin pul gəlirləri əvvəlki ilə nisbətən 12,3%, bir işçiyə hesablanmış orta aylıq əməkhaqqı 9,1% artıb, yoxsulluğun səviyyəsi daha da aşağı düşərək 9,1% təşkil edib.

Artıq Azərbaycanda iqtisadiyyatın dayanıqlığı tam təmin edilib, regionların sürətli sosial-iqtisadi inkişafına nail olunub. Yeri gəlmişkən, “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı” bölgələrin sənaye potensialından daha səmərəli istifadəsinə, emal sahələrinin inkişafına səbəb olub. Bu da əhalinin məşğulluğunun təmin olunmasına ciddi təsir göstərib və ölkəmizdə həyata keçirilməkdə olan sənayeləşmə siyasətinin uğurla reallaşdırılmasına, “Məşğulluq Strategiyası”nın icrasının təmin olunmasına mühüm töhfələr verib.

Sosial yönümlü iqtiadiyyatın yaradılması

Hazırda dövlətimizin iqtisadi siyasətinin başlıca istiqamətləri, məhz iqtisadi sahədə sənayeləşmə prosesinin sürətləndirilməsi, kənd təsərrüfatının dayanıqlı inkişafının təmin olunması, həmçinin, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi nəticəsində qeyri-neft sektorunun inkişafına nail olmaqdan ibarətdir.

Ölkəmiz artıq bazar iqtisadiyyatına keçid mərhələsini arxada qoyub və bazar iqtisadiyyatı şəraitində yaşayır. Təsadüfi deyil ki, indi ölkə iqtisadiyyatının 85 faizi özəl sektorda formalaşır. Bu da, Azərbaycanda azad sahibkarlığa, təşəbbüskarlığa geniş dövlət dəstəyinin bariz nümunəsidir.

Azərbaycan Respublikasının sosial yönümlü siyasəti son nəticədə insan amilini nəzərdə tutan liberal bazar iqtisadiyyatı xəttini əsas götürür. Minimum əmək haqqının, büdcə təşkilatlarında çalışan ayrı-ayrı vətəndaş kateqoriyalarının məvaciblərinin, pensiya və müavinətlərin artırılması, sosial müdafiə sisteminin getdikcə təkmilləşdirilməsi dövlətin vətəndaşlarına olan diqqət və qayğısının əyani təcəssümüdür.

2011-ci ilin 9 ayı üzrə məşğulluq xidməti orqanlarına cəmi 41091 nəfər müraciət edib, onlardan da 20904 nəfər münasib işlə təmin edilib, 1225 nəfər isə haqqı ödənilən ictimai işlərə, 3058 nəfər isə peşə hazırlığı kurslarına cəlb olunub.

2011-ci ilin 9 ayının yekunlarına əsasən 110 minə yaxın vətəndaşa, əsasən də, orta ümumtəhsil məktəblərinin yuxarı sinif şagirdlərinə peşəyönümü məsləhətləri, əmək bazarında işəgötürənlərin bugünkü tələbləri haqqında onlara geniş və ətraflı məlumatlar verilib, məşğulluqla əlaqədar gəncləri maraqlandıran mövzular və problemlər ətrafında müzakirələr aparılıb. Hazırda peşəyönümü işinin aparılması respublikanın bütün regionlarını əhatə edir və bu işin daha da təkmiləşdirilməsi istiqamətində işlər aparılır.

2011-ci ilin 9 ayı ərzində Naxçıvan MR-də daxil olmaqla respublikanın 51 şəhər və rayonlarında “Əmək yarmarkaları” təşkil olunaraq keçirilib. Cari ilin əvvəlindən respublikanın müxtəlif regionlarında keçirilmiş yarmarkalarda 1351 müəssisə tərəfindən boş iş yerləri təqdim olunub, 10675 boş (vakant) iş yerlərinin hesabına 3860 nəfər işsiz vətəndaş münasib işlə təmin olunub, 466 nəfər peşə hazırlığı kurslarına, 224 nəfər haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb olunub.

Ünvanlı dövlət sosial yardımı sisteminin tətbiqi ilə əlaqədar 2011-ci ilin 9 ayı ərzində məşğulluq xidməti orqanlarına 9430 nəfər vətəndaş müraciət edib ki, onlardan da 3034 nəfəri işlə təmin olunub, 944 nəfərə işsiz statusu verilərək, işsizlik müavinəti təyin olunub, 258 nəfər müxtəlif peşələr üzrə hazırlıq kurslarına, 162 nəfər isə haqqı ödənilən ictimai işlərə cəlb olunub.

Göründüyü kimi, Azərbaycanın son illər yürütdüyü sosial-iqtisadi siyasəti onu dünyada və regionda yüksək nüfuz sahibinə çevirmişdir. Artıq iqtisadiyyatın dayanıqlı inkişafı təmin edilmiş, əhalinin məşğulluq imkanları genişlənmiş, sosial rifahı təmin olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası hazırda bir sıra dünya ölkələrinin mühüm strateji tərəfdaşına çevrilmişdir. Son illər həyata keçirilən məqsədyönlü islahatlar nəticəsində “İnkişafın Azərbaycan modeli”nə nail olunmuşdur. Hazırda ölkəmiz yüksək tərəqqi yolu ilə inamla irəliləyir və sosial-iqtisadi inkişaf sahəsində yeni-yeni uğurlara imza atır.

Elçin Bayramlı

Səs.- 2011.- 21 oktyabr.- S. 8.