ANIM

Mir Cəlal Paşayevin XX əsr Azərbaycan elminin, ədəbiyyatının təhsilinin inkişafındakı xidmətləri misilsizdir. 1928-ci ildə ədəbiyyat aləminə gələn Mir Cəlal elə həmin ildə də ilk tədqiqat əsərini yazmışdır.

Onun müəllimlik fəaliyyəti də məhz həmin tarixdən başlayır. Yazıçı, alim və müəllim XX əsrin 20-30-cu illərində ədəbi aləmdə əvvəlcə şeir, sonra oçerk və hekayələri ilə görünən Mir Cəlal, az sonra istedadlı və orijinal yaradıcılıq üslubu olan yazıçı kimi tanınmışdır. Əlliillik yaradıcılıq fəaliyyəti dövründə o görkəmli şair kimi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində öz layiqli və şərəfli yerini tutmuşdur. 1928-ci ildə mətbuatda ilk şeirləri çap olunmuşdur. 1930-cü ildən etibarən hekayələr yazmışdır. O dövrün “Şərq qadını”, “Gənc işçi”, “İnqilab və mədəniyyət”, “Ədəbiyat qəzeti” kimi nüfuzlu nəşrlərində hekayələri çap edilmişdir. 1932-ci ildə “Sağlam yollarda”, 1935-ci ildə “Boy” adlı ilk oçerklər və novellalar kitabları çap olunmuşdur.

Mir Cəlalın ilk irihəcmli əsəri - “Dirilən adam” romanı 1935-ci ildə ayrıca kitab kimi nəşr olunmuşdur. Mir Cəlal Paşayevin altı romanı nəşr olunmuşdur. “Dirilən adam”, “Bir gəncin manifesti”, “Yolumuz hayanadır” romanlarında keçmiş “Yaşıdlarım”, “Təzə şəhər”, “Açıq kitab” romanlarında isə müasir həyat lövhələrinin bədii təsviri ustalıqla qələmə alınmışdır.

“İnsanlıq fəlsəfəsi” (1961) kitabında toplanmış hekayələr böyük tərbiyəvi-əxlaqi əhəmiyyətə malikdir. “İnsanlıq fəlsəfəsi”, “Subaylıq fəlsəfəsi”, “Təzə toyun nəzakət qaydaları”, “Vicdan mühakiməsi”, “Vicdan əzabı”, “Qocaların uşaq söhbətləri” və digər hekayələrində real həyat lövhələri, fəlsəfi düşüncələr olmuşdur.

Mir Cəlalın 73-dən çox kitabı nəşr olunmuşdur. Bu kitablarda 350-dən çox hekayələri öz yerini tutmuşdur. Elmi fəaliyyətini davam etdirən gənc Mir Cəlal 1940-cı ildə “Füzulinin poetik xüsusiyyətləri” adlı əsərinə görə filologiya elmlər namizədi, 1947-ci ildə isə “Azərbaycanda ədəbi məktəblər” adlı əsərinə görə filologiya elmlər doktoru alimlik dərəcələrini almışdır.

Mir Cəlalın tanınmış tədqiqatçı Firudin Hüseynovla birgə yazdığı “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı” əsəri 40 ilə yaxındır ki, ali məktəblərin dərs vəsaitidir. Bu dərslikdə XX əsrin böyük ədəbi şəxsiyyətləri, onların yaradıcılığı, ədəbi mühitə gətirdiyi yeniliklər haqqında əhatəli elmi fikirlər əks olunmuşdur.

Mir Cəlal XX əsr ədəbiyyat, ədəbiyyatşünaslıq tarixində elə bir iz salmışdır ki, əsrlər ötsə də ədəbi-elmin uca zirvəsində daimidir. Müdriklik, saflıq, vicdan, ləyaqət tarix boyu mənəviyyat zirvəsində parlamışdır. 1978-ci il sentyabrın 28-də əbədiyyətə qovuşan böyük şəxsiyyət kimi tarixiləşmiş, əziz müəllimim, görkəmli yazıçı, istedadlı ədəbiyyatşünas Mir Cəlalın xatirəsi daim qəlblərdə yaşayır və yaşaycaqdır.

YUNESKO-nun 2008-2009-cu illərdə görkəmli şəxsiyyətlərin və əlamətdar hadisələrin qeyd edilməsi proqramına Azərbaycanla bağlı daxil olmuş yubileylərin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Prezidentinin 2008-ci il 31 yanvar tarixli Sərəncamına əsasən Mir Cəlal Paşayevin yubiley mərasimi təntənə ilə qeyd edilmişdir.

2008-ci ilin noyabrında Parisdə YUNESKO-nun iqamətgahında XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, alim, pedaqoq Mir Cəlal Paşayevin 100 illiyinə həsr olunmuş mərasim keçirilmişdir. Bu mərasimin qeyd olunması, ilk növbədə, Azərbaycan elminə, mədəniyyətinə və ədəbiyyatına dünya miqyasında verilən önəm və dəyərin təzahürüdür.

Ofelya Mürsəlova,

ADPU-nun pedaqogika

kafedrasının baş müəllimi

Səs.- 2011.- 28 sentyabr.- S. 5.