Erməni məkrinin iç üzü - Xocalı soyqırımı

“Bütövlükdə, Azərbaycan xalqına qarşı yönəldilmiş Xocalı soyqırımı öz ağlasığmaz qəddarlığı və qeyri-insani cəza üsulları ilə bəşər tarixində bir vəhşilik aktıdır. Bu soyqırımı, eyni zamanda, bütün bəşəriyyətə qarşı tarixi bir cinayətdir”.

Heydər Əliyev

Azərbaycan tarixinin ən dəhşətli və faciəli səhifələrdən biri olan Xocalı soyqırımı insanlıq tarixinə kütləvi terror aktlarından biri olaraq daxil oldu. 200 il ərzində erməni millətçi-şovinistlərinin davamlı olaraq həyata keçirdiyi etnik təmizləmə, soyqırım siyasətinə məruz qalan Azərbaycan xalqı zaman-zaman tarixi torpaqlarından qovularaq, qaçqına, məcburi köçkünə çevrilərək, acınacaqlı illəri yaşamaq məcburiyyətində qaldı.

Tarixin təkrarlanması nəticəsində erməni qəddarlığı son həddə çatdı. Reallıq üzərində yazılmış tarixdən bizə bəllidir ki, azərbaycanlıların tarixi-etnik torpaqlarından qovulması sovet imperiyası dövründə də baş vermişdir. Tarixi mənbələrdə göstərilir ki, 1948-1953-cü illərdə Ermənistandan 150 min azərbaycanlı deportasiya olunmuş, Azərbaycanın Kür-Araz düzənliyində yerləşdirilmişdir. 1988-ci ildə isə öz tarixi torpaqlarında yaşayan 250 min azərbaycanlı bu ərazidən qovulmuş, bununla da, Ermənistan monoetnik dövlətə çevrilmişdir.

Bütün beynəlxalq hüquq normalarını pozan və zidd mövqedən çıxış edən Ermənistanın Dağlıq Qarabağı özünə birləşdirmək cəhdi Azərbaycanın Xocalı kimi faciələrin yaşamasına gətirib çıxardı. XX əsrin faciəsinə çevrilən Xocalı soyqırımı aqressiv və cinayətkar erməni siyasətinin məntiqi nəticəsi olaraq tarixə həkk olundu. Bu faciə təkcə Azərbaycan xalqına deyil, bütün insanlığa, bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş ən ağır cinayətlərdən biridir. Xocalı soyqırımı əsrin Xatın, Xirosima, Naqasaki və Sonqmi kimi dəhşətli faciələrinin davamı oldu. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə erməni silahlı qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən soyqırım aktı zamanı Artsax Milli Azadlıq Ordusunun birləşmələri zirehli texnika - zirehli maşınlar və tanklardan istifadə edərək, Xocalıya hücum ediblər. Bu düşünülmüş planının həyata keçirilməsi Xocalıda dinc sakinlərin amansız qətli ilə başa çatıb, şəhər bombardman edilib. Bu qanlı aksiyada Müstəqil Dövlətlər Birliyinin qoşunlarının tərkibində olan 366-cı motoatıcı alayı da iştirak edib. Qeyd etmək lazımdır ki, Xocalı faciəsində iştirak edən 366-cı alay o zaman Xankəndində yerləşirdi. Bu alayın dəfələrlə Azərbaycan kəndlərinin, Şuşa və Xocalı şəhərlərinin atəşə tutulmasında rolu danılmazdır. 366-cı alayın Xankəndidən tələsik çıxması onun Xocalı hadisələrində iştirakını açıq-aydın sübuta yetirən fakt olaraq təsdiqini tapıb. “Xocalının işğalına dair istintaq materialları”nda göstərilir ki, hücumda mayor Oqanyan Seyran Muşeqoviçin komandanlığı altında 366-cı alayın 2-ci batalyonu, Yevgeni Nabokixinin komandası altında 3-cü batalyonun, 1 saylı batalyonun qərargah rəisi Çitçyan Valeriy İsayeviç və alayda xidmət edən 50-dən artıq erməni zabit və praporşik iştirak edib: “Ermənilər sağ qalmış insanlar üzərində tamamilə təhqiredici hərəkətlər həyata keçirmişdilər. Onların başının dərisini soymuş, başlarını və bədəninin digər orqanlarını kəsmiş, uşaqların gözlərini çıxarmış, hamilə qadınların qarnını yarmışdılar. Hücum zamanı Xocalıda istifadəsi qadağan olunmuş 5,45 kalibrli patronlardan və kimyəvi silahlardan istifadə edilmişdir. Bütün bunlar Ermənistanın Cenevrə Konvesiyasının protokollarını pozaraq, müharibə qaydalarına zidd olaraq dinc sakinlərə qarşı həyata keçirilən soyqırım olduğunu təsdiqləyir”.

Bəli, 1992-ci il 26 fevral tarixində Ermənistan hərbi birləşmələri 7 min əhalisi olan Xocalı şəhərində genosid aktı həyata keçirib. Statistik rəqəmlərə əsaslanaraq, deyə bilərik ki, Xocalı soyqırımı zamanı 613 nəfər öldürülüb, 1000 nəfər müxtəlif yaşlı dinc sakin aldığı güllə yarasından əlil olub. 106 nəfər qadın, 63 azyaşlı uşaq, 70 qoca öldürülüb. 8 ailə tamamilə məhv edilib, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 nəfər valideynlərindən birini itirib. Faciə baş verən gecə 1275 nəfər dinc sakin girov götürülüb, onların 150-sinin taleyi indi də məlum deyil. Bu faktlar erməni vandalizminin kökünü ortaya qoyur, onların nədən qaynaqlandığı haqqında çox həqiqətləri üzə çıxarır. Bəşəriyyətin humanizm priniplərindən çıxış etdiyi bir zamanda ermənilər tərəfindən törədilən bu aktın məqsədi bütövlükdən humanizmə qarşı bir etirazdır. Qanında, iliyində hissi, milliyyətinin kimliyi bəlli olmayan “xalq” bunu yalnız törədə bilərdi ki, ermənilər də məhz bu işə imza atdılar. Bütün bunların erməni hərbçiləri tərəfindən xüsusi amansızlıqla və ağlasığmaz vəhşiliklə həyata keçirildiyini nəzərə alsaq, onda leksionumuzda qeyri-insani hissləri ifadə edə biləcək sözləri işlətsək də, bu, erməni ünvanının tam xarakterini aça bilməyəcək. Xocalı soyqırımının xüsusi amansızlıqla törədilməsi həmin dövrdə orada olan və Azərbaycanla bağlı olan məlumatları daim diqqətdə saxlayan dünyanın nüfuzlu mətbu orqanlarının əsas məqalələrində öz əksini tapırdı. Xocalı faciəsini dəhşətlərini dünyaya yayan mətbuat nümayəndələri erməni məkrinin iç üzünü ortaya qoyarkən reallıqlara söykənirdilər. Rus, gürcü, ingilis, fransız, alman, amerikalı və digər ölkələrin vətəndaşı olan jurnalist və publisistləri bu hadisədən dəhşətə gəlirdilər. 2 mart 1992-ci il tarixində “Tayms” qəzetində “Qarabağda cənazə təpələri” məqaləsində Anatol Liven yazır ki, biz Dağlıq Qarabağın qarla örtülmüş dağlarından aşağı düşərkən, səpələnmiş meyitləri gördük:”Görünür, qaçqınlar qaçarkən, onlara atəş açmışdılar. Bu hadisədən sonra jurnalistlər azərbaycanlı operator tərəfindən çəkilmiş kadrlara baxdılar. Kadrlarda bizim keçdiyimiz həmin dağların müxtəlif hissələrində onlarla insan cənazələri əks etdirilirdi. Mülki vertolyot dağlara enməli və kütləvi qırğınların törədildiyi yerlərdən meyitləri yığmalı idi. Mülki vertolyot 4 meyit yığdı. Həmin vaxt azərbaycanlı operatorun çəkdiyi filmdə isə həmin təpələrdə onlarla meyit göstərilirdi. Ağdama qayıdan zaman mülki vertolyotun yığdığı cənazələrə baxdıq. İki nəfər yaşlı kişi və kiçik bir qız qanına qəltan edilmiş, onların əlləri və ayaqları donmuşdu”.

“Vaşinqton Post”un 2 mart 1992-ci il tarixində “Erməni basqınları azərilərin ölümü və qaçqın düşməsi ilə nəticələnir” məqaləsində Xocalının 10.000 əhalisindən təxminən 1000 nəfəri erməni ordusunun çərşənbə axşamı həyata keçirdiyi hücum zamanı qətlə yetirildiyi göstərilir. “Nyu-York Tayms” da “Ermənilərin törətdiyi qırğın” məqaləsində isə Azərbaycanın ermənilərin üstünlük təşkil etdiyi Dağlıq Qarabağ bölgəsində erməni hərbçilərinin mülkü vətəndaşlara qarşı törətdiyi soyqırım haqqında bu gün yeni bir sübut əldə olunduğu öz əksini tapıb. Qəzet yazır: “Vertolyotla bölgəyə gedən Azərbaycan jurnalistləri və rəsmiləri qayıdan zaman özləri ilə üç uşaq meyiti gətirmişlər. Onların başlarının arxa hissəsi tamamilə dağıdılmışdı. Onlar dedi ki, ermənilərin atəş açması onlara meyitləri yığmağa imkan vermədi”. 3 mart 1992-ci il tarixində canlı yayımda olan BBS müxbiri xəbər vermişdir ki, o, 100-dən çox azərbaycanlı kişi, qadın, uşaq, hətta körpənin çox qısa məsafədən başlarından güllə ilə vurulduğunu görüb. Hadisə yerində çəkilmiş şəkil dağlardan çoxlu sayda insan meyitlərinin yığılmasını təsdiq edir. Müxbir xəbər verir ki, operator və Qərbdən olan jurnalistlər ermənilərin qırdığı yüzdən çox kişi, qadın və uşaq meyitlərini görüblər. Onlar 1 metrdən də az məsafədən başlarından vurulmuşdu. Şəkildə, həmçinin, təxminən 10 nəfərin, bunlar əsasən qadınlar və uşaqlar idi, başından güllə ilə öldürüldüyü göstərilir. Azərbaycan iddia edir ki, erməni qüvvələri mindən çox mülki insanı qətlə yetiriblər.

Beləliklə, Xocalı şəhərində ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilmiş etnik təmizlənmə siyasəti beynəlxalq hüquqi sənədlərə uyğun olaraq soyqırım kimi təqdim olunur. Bu soyqırımı beynəlxalq hüququn prinsiplərinə uyğun olaraq bəşəriyyətə qarşı cinayətdir. “Xocalı faciəsi beynəlxalq cinayət olaraq Ermənistan Respublikasının Azərbaycan xalqına qarşı məqsədyönlü siyasətinin tərkib hissəsidir” başlıqlı sənəd dünyanın bir sıra ölkələrinə, eləcə də, beynəlxalq təşkilatlara təqdim olunub. Türkiyə, Gürcüstan, Rusiya və digər dövlətlərin parlamentlərinə, BMT İnsan Haqları üzrə Ali Komissarlığı, Avropa Şurasının Parlament Assambleyasına, ATƏT-in Parlament Assambleyasına, ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosu kimi beynəlxalq təşkilatlarına, eləcə də, insan haqları üzrə milli və beynəlxalq təşkilatlara, xarici ölkələrdəki Azərbaycan diasporu mərkəzlərinə göndərilib. Ermənistan dövləti beynəlxalq təşkilatların onlara ünvanladıqları qətnamələrə məhəl qoymayıb, öz siyasətində çirkin niyyətlərini həyata keçirir. BMT Təhlükəsizlik Şurasının Azərbaycan ərazilərinin Ermənistan ordusu tərəfindən işğalı ilə bağlı bir neçə qətnamələrinə əməl etməyib.

Erməni silahlı qüvvələrinin Xocalı şəhərinə hücum zamanı dinc sakinlərə qarşı etdikləri hərəkətlər Cenevrə konvensiyalarını, həmçinin, BMT-nin Baş Məclisinin qəbul etdiyi İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin maddələrini kobud şəkildə pozur.

Azərbaycan dövlətinin həyata keçirdiyi ardıcıl, prinsipial və qətiyyətli siyasi xətt, konstruktiv mövqeyi mövcud problemin sülh və danışıqlar yolu ilə həllini istiqamətinə yönəlib. Bu məqsədlə ardıcıl işlər görülməkdədir. Azərbaycan parlamenti Milli Məclis fevralın 26-nı “Xocalı Soyqırımı Günü” elan etdi. Hər il fevralın 26-sı axşam saat 5-də Azərbaycan Xocalı qurbanlarının xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad edir. Qaçqına çevrilmiş və Azərbaycanın 48 rayonunda müvəqqəti sığınacaq tapan Xocalı sakinləri Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həllini, Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünə son qoyulmasını, respublikamızın ərazi bütövlüyünün bərpa olunmasını səbirsizliklə gözləyir, dövlətləri və beynəlxalq təşkilatları haqq və ədaləti qorumağa çağırırlar. Xocalı faciəsi haqqında həqiqətin, bu barədə obyektiv informasiyanın dünya ictimaiyyətinə çatdırılması və təqsirkarların məsuliyyətə cəlb edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər görülür. Xocalı faciəsi və törədilən cinayət davamlı olaraq dünya ictimaiyyətinə çatdırılır. Heydər Əliyev Fondunun Rusiyadakı nümayəndəliyi, Ümumrusiya Azərbaycanlılar Konqresi, Rusiya Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatı İslam Konfransı Təşkilatının Gənclər Forumu ilə birlikdə “Xocalıya ədalət” beynəlxalq informasiya kampaniyası çərçivəsində ermənilərin Azərbaycanın Xocalı şəhərində törətdikləri faciənin ildönümünə həsr edilmiş silsilə tədbirlər keçirilir. “Xocalıya ədalət” beynəlxalq kampaniyasının məqsədi təkcə Xocalı faciəsinin deyil, başqa etnik təmizləmələrin də qurbanları üçün ədalətə nail olmaqdır. Heydər Əliyev Fondu tərəfindən dünyanın 70 ölkəsində Xocalı faciəsinə həsr edilmiş tədbirlər keçirilir. Fond konfranslar, xatirə gecələri təşkil edir, kitablar, bukletlər dərc edir, DVD-disklər buraxır, filmlər çəkir. Avropa Birliyinin üzvü olan dövlətlərin, demək olar ki, hamısında, MDB, Asiya, Cənubi və Şimali Amerika ölkələrində konfranslar, seminarlar, piketlər keçirilir. Bu kampaniya sayəsində bir sıra beynəlxalq forumlar Xocalı faciəsini tanımışlar. Bununla bərabər, kampaniyanın dövlət və hökumət başçılarına, ATƏT-in Minsk Qrupuna, AŞPA-ya, BMT Baş Katibliyinə, dünya parlamentlərinə və beynəlxalq təşkilatlara ünvanlanmış, bu faciəni soyqırımı aktı və insanlığa qarşı cinayət kimi tanımaq tələbi irəli sürülən petisiya və müraciətlər yayılır.

Bu dəhşətli cinayətə heç cür haqq qazandırmaq olmaz. Xocalı faciəsinin təşkilatçıları və icraçıları layiq olduqları cəzanı almalıdırlar. Xocalının dinc sakinlərinə qarşı törədilmiş, günahsız insanların, o cümlədən, uşaqların, qadınların və qocaların həyatına son qoymuş soyqırımı aktı tarixdə ən dəhşətli və qanlı faciə kimi yer alıb. Bu faciəyə kimsə biganə qala bilməz.

ZÜMRÜD BAYRAMOVA

Səs.- 2012.- 16 fevral.- S. 7.