Azərbaycançılıq və Azərbaycanın dövlət rəmzləri

Hər hansı bir dövləti digərlərindən fərqləndirən simvol və rəmzlər - emblem, bayraq, gerb, orden, pul və s. mövcuddur. Bu mənada, azərbaycançılıq əsrlər boyu Azərbaycan dövlətinin özünəməxsusluğunu səciyyələndirən rəmzlərlə sıx bağlıdır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qədim diyarımızda milli hüquqi dövlətçiliyimizin əsasını qoymuşdur. Yaxın Şərqdə, islam aləmində və türk xalqları arasında ilk dəfə bəşəri və milli əsaslara istinad edən müstəqil demokratik dövlətin qurulması xalqımızın milli azadlıq, milli istiqlal naminə apardığı mübarizəsinin misilsiz qələbəsidir. Qısa dövr ərzində Azərbaycan hökuməti tərəfindən ali dövlət orqanları yaradılmış, türk (Azərbaycan) dili rəsmi dövlət dili elan edilmiş, siyasi, iqtisadi, hərbi və mədəni quruculuq sahəsində bir sıra islahatlar aparılmışdır.

Azərbaycan dövlətçiliyi bərpa olunan kimi onun yaradıcıları dövlətin milli əlamətlərini əks etdirəcək özünəməxsus rəmzlərin təxirəsalınmadan yaradılması işinə başladılar. Milli dövlətçiliyin istiqlaliyyətini, varlığını, xalqın ən ülvi arzularını lakonik, bədii obrazlı dildə ifadə edən mühüm amillər-rəmzlər, bayraq, gerb və himndir. Bundan başqa, dövlətin pulu, həmçinin, təsis etdiyi orden və medallar da onun atributları hesab olunur. Ulu Öndər Heydər Əliyev deyirdi: “Azərbaycan Respublikasının bayrağı, gerbi və himni Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini təcəssüm etdirən müqəddəs rəmzlərdir. Vətəndaşlarımıza, xüsusən, gənclərimizə dövlət atributlarına dərin ehtiram hisslərinin aşılanması cəmiyyətdə vətənpərvərlik ruhunun möhkəmləndirilməsi işinə bilavasitə xidmət edir. Dövlət atributlarının mahiyyətinin və əhəmiyyətinin əhali arasında geniş təbliğ olunması, gənc nəslin Azərbaycanın bayrağına, gerbinə və himninə hörmət ruhunda tərbiyə edilməsi vətəndaş cəmiyyətinin yaradılmasının mühüm amillərindən biridir”.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 80 illiyinin keçirilməsi haqqında” 30 yanvar 1998-ci il tarixli Sərəncamında deyildiyi kimi, “Azərbaycan Cümhuriyyəti ölkənin daxilində və xaricində yaranmış gərgin və mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə fəaliyyət göstərmişdir. Bu dövlətin qısa müddətdə həyata keçirdiyi tədbirlər xalqımızın tarixində böyük iz buraxmışdır. Milliyyətindən, siyasi və dini mənsubiyyətindən, cinsindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşlara bərabər hüquqlar verilməsi, dövlət sərhədlərinin müəyyən olunması, Azərbaycan dövlətçiliyi atributlarının qəbul edilməsi, ana dilinin dövlət dili elan olunması Azərbaycanın gələcək müstəqilliyi üçün möhkəm zəmin yaratmışdır. Demokratik dövlət quruculuğu, iqtisadiyyat, mədəniyyət, təhsil, hərbi quruculuq sahəsində atılmış addımlar Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 23 aylıq fəaliyyətini əks etdirən istiqamətlərdir”.

Həqiqətən, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə digər tarixi işlərlə yanaşı, milli dövlətçilik atributlarının (dövlət bayrağı, milli himn və dövlət gerbi) yaradılması yolunda da uğurlu addımlar atılmış, dövlət bayrağı qanunvericilik səviyyəsində qəbul edilmiş, himn və gerb yaradılsa da, qanunvericilik aktı ilə təsdiq olunması o zamankı siyasi-tarixi hadisələrlə bağlı mümkün olmamışdı...

Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi-dövlətçilik fəaliyyətinin Naxçıvan mərhələsindən danışarkən görkəmli tarixçi, AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudlu haqlı olaraq yazır “...milli dövlətçilik ənənələrimizin dirçəldilməsi, muxtar respublikanın adından “sovet” və “sosialist” sözlərinin çıxarılması, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağının Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət bayrağı kimi qəbul olunması, 19-20 Yanvar 1990-cı il faciəsinə siyasi qiymət verilməsi, Naxçıvan əhalisinin SSRİ-nin saxlanması barədə referendumda iştirakdan imtina etməsi, muxtar respublika ərazisində Kommunist Partiyası yerli orqanlarının fəaliyyətinin dayandırılması, 31 dekabr gününün Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü elan olunması, nəhayət, böyük Vətəndən -Azərbaycandan ayrı düşmüş Naxçıvanda amansız hərbi-iqtisadi blokada şəraitində Vətən torpağının düşməndən qorunub saxlanması, bax, bunlardır böyük şəxsiyyətimizin Naxçıvanda mühasirə şəraitində keçən ömrünün, göstərdiyi fəaliyyətin qısa yekunu!

Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri Misir Mərdanov və Əsgər Quliyev “Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri” kitabında göstərirlər ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycanda həyata keçirdiyi uğurlu milli dövlət quruculuğu siyasəti müstəqilliyimizin atributlarının, xüsusən, dövlət rəmzlərinin də tam formalaşmasına, onların bütün vətəndaşlar, xüsusən gənclər arasında təbliği və öyrənilməsi işində yeni keyfiyyət dəyişmələrinə keçməyə tarixi zəmin hazırladı. Belə ki, dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri ilə bağlı tarixi xidmətlərinin ikinci mərhələsi, hər şeydən əvvəl, Onun imzaladığı və rəhbərliyi ilə hazırlanan müxtəlif qanunvericilik aktlarında, eləcə də, bir sıra çıxış və nitqlərində irəli sürərək, əsaslandırdığı aşağıdakı prinsipial məsələlərin həlli və ya perspektivliyi ilə səciyyələnir:

dövlət müstəqilliyimizin müqəddəs rəmzlərinin (bayraq, gerb, himn) müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında (12 noyabr 1995-ci il) təsbit olunması;

ölkənin bütün təhsil-tərbiyə müəssisələrində Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin, milli azadlığının məna və məzmununun tədrisi ideyasının irəli sürülməsi və bu ideyanın gerçəkləşməsində dövlət rəmzlərinin dərindən öyrədilməsinin zəruriliyi;

Azərbaycan vətəndaşlarında, xüsusən, gənclərdə milli- vətənpərvərlik və azərbaycançılıq hisslərinin, Vətənə sədaqət və məhəbbət ruhunun tərbiyə olunmasında dövlət müstəqilliyi - atributlarının təbliğinin, öyrənilməsinin, tədrisinin rolu və əhəmiyyətinin əsaslandırılması;

Dövlət rəmzlərinin mahiyyəti və əhəmiyyətinin əhali arasında geniş təbliğ olunması, gənc nəslin Azərbaycanın bayrağına, gerbinə və himninə hörmət və ehtiram ruhunda tərbiyə edilməsi ölkəmizdə vətəndaş cəmiyyətinin, hüquqi-demokratik və vətəndaş həmrəyliyi cəmiyyətinin formalaşmasının mühüm amili, şərti olması ideyasının irəli sürülüb əsaslandırılması;

Azərbaycanın dövlət rəmzlərinin məna, funksiya və mahiyyətinin Azərbaycan gəncliyinə dərindən öyrədilməsi milli ideologiyamızın əsas təməl prinsiplərinin (milli ənənələrə və soykökünə bağlılıq, islami və ümumbəşəri dəyərlərə hörmət, Vətənçilik - azərbaycançılıq, istiqlalçılıq və azadlıq ideallarına, eləcə də, müasirlik - dünyəvilik prinsiplərinə sədaqət və s.) təbliğinin və tədrisinin mühüm şərtlərindən biri olması;

bütün Azərbaycan vətəndaşlarında, xüsusən, gənclərdə milli dövlətçilik rəmzlərinə olan hörmət, ehtiram və məhəbbətin, eyni zamanda, Vətənə, xalqa, millətə, dövlətə olan məhəbbətə bərabərliyi ideyasının irəli sürülüb əsaslandırılması; hər bir Azərbaycan vətəndaşında dövlət rəmzlərinə - bayrağa, gerbə və himnə hörmət etməyin onun konstitusiya ilə müəyyənləşən vətəndaş vəzifəsi olduğunu şüurlu olaraq dərk etməsinə nail olunması və s.

Milli-dövlətçilik rəmzlərinin Prezident Heydər Əliyevin memarı olduğu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının iki maddəsində (23-cü və 75-ci maddə) təsbit olunması ilə onların qanunvericilik səviyyəsində təsdiqi və tam formalaşması prosesi başa çatmış oldu. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının “Azərbaycan dövlətinin rəmzləri” adlanan 23-cü maddəsində həmin atributların tərkibi və onları müəyyənləşdirən qanunvericilik aktları təsbit edilmişdir:

I. Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri - Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnidir.

II. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı bərabər enli üç üfiqi zolaqdan ibarətdir. Yuxarı zolaq mavi, orta zolaq qırmızı, aşağı zolaq yaşıl rəngdədir və qırmızı zolağın ortasında bayrağın hər iki üzündə ağ rəngli aypara ilə səkkizguşəli ulduz təsvir edilmişdir. Bayrağın eninin uzunluğuna nisbəti 1:2 -dir.

III. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağının və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbinin təsviri, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin musiqisi və mətni Konstitusiya Qanunu ilə müəyyən edilir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının “Dövlət rəmzlərinə hörmət” adlanan 75-ci maddəsində isə deyilir: “Hər bir vətəndaş Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzlərinə - bayrağına, gerbinə və himninə hörmət etməlidir”.

Deməli, Azərbaycan Konstitusiyası vətəndaşlarımızın hüquq və azadlıqlarına geniş təminat verdiyi kimi, onların qarşısında həm də dövləti əhəmiyyətli ciddi vəzifələr və məsuliyyət də qoyur. Bu mənada, dövlət rəmzlərinə - bayrağa, gerbə və himnə dərk olunmuş şüurlu ehtiram və hörmət hissinin formalaşması Vətənimizdə vətəndaş cəmiyyətinin yaranmasının mühüm şərtlərindən biri kimi çıxış edir.

Ulu Öndər Heydər Əliyev dövlət rəmzlərinin konstitusiyada təsbitinə nail olduqdan sonra qarşıda daha ciddi, aktual, milli dövlətçiliyimizin inkişafı baxımından perspektivli məsələnin - dövlət atributlarının təbliği və öyrənilməsinə yeni münasibətin formalaşması üçün əməli iş görməyin vacibliyini dərindən duyaraq, bu sahədə ilk olaraq, konstruktiv addımlar atmağa üstünlük verdi, bu məsələdə əsas diqqəti təhsil müəssisələrinə yönəltdi. Ulu Öndərin layiqli siyasi varisi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin dövlət rəmzlərinə yeni baxış, onların təbliği və öyrənilməsinin milli-dövlətçilik, milli təhsil və tərbiyə, mədəniyyət, tarix, milli ideologiya baxımından rolu ilə bağlı ictimai-siyasi, mədəni-ideoloji, strateji, konseptual fikirlərinin böyük bir hissəsi - gənclər, şagirdlər və tələbələrlə görüşlərindəki çıxış və nitqlərində irəli sürülmüşdür.

Vahid Ömərov,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru

Səs.- 2012.- 17 fevral.- S. 10.