“Milli təhsilimizin gələcəyi: əsas hədəflər və vəzifələr”

Dünən “Park İnn” otelinin “Ulduz” zalında Yeni Azərbaycan Partiyasının təşəbbüsü ilə dövlət başçısı İlham Əliyevin 29 noyabr 2011-ci il tarixli “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barədə Sərəncamına uyğun olaraq “Milli təhsilimizin gələcəyi: əsas hədəflər və vəzifələr” mövzusunda dəyirmi masa keçirildi.YAP İdarə Heyətinin və Siyasi Şurasının üzvlərinin, Milli Məclisin deputatlarının, ali təhsil müəssisələri rəhbərlərinin, ziyalıların, KİV təmsilçilərinin iştirakı ilə keçirilən tədbiri giriş sözü ilə açan Yeni Azərbaycan Partiyasının Sədr müavini, İcra katibi, Milli Məclisin deputatı Əli Əhmədov bildirdi ki, Azərbaycan sürətlə inkişaf edir: “Bu inkişafın çox vacib bir parametri bütövlükdə yüksəlişdə, tərəqqidə ifadə olunursa, digər əhəmiyyətli tərəfi Azərbaycanın iqtisadiyyatından tutmuş həyatımızın bütün sferalarını əhatə edən sürətli yeniləşmə və modernləşmə prosesidir.

Ölkədə islahatların yeniləşmə, modernləşmə prosesini Azərbaycanın bugünkü inkişafının fundamental əsası kimi qəbul edirik. Bu mənada, dövlət başçısı İlham Əliyevin Azərbaycanın 2020-ci ilə istiqamətlənmiş İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması ilə əlaqədar çox əhəmiyyətli bir Sərəncam imzalanmasını qeyd etmək istərdim. Bu Sərəncamla dövlət başçısı, əslində, inkişafımızın növbəti illər ərzində əsas istiqamətlərini və inkişaf nəticəsində qarşıya qoyulan hədəfləri konsepsiya şəklində müəyyənləşdirməyi nəzərdə tutub. Azərbaycanın 2020-ci ilə hədəflənmiş İnkişaf Konsepsiyasında əhəmiyyətli yer tutmalı olan sahələrdən biri, təbii ki, milli təhsilimizdir”.

Ə.Əhmədov onu da bildirdi ki, təhsilin inkişafı, yeniləşməsi, daha aydın hədəflərin müəyyənləşdirilməsi və onlara nail olmaq istiqamətində səylər göstərilməsi bütövlükdə Azərbaycanın inkişafının ən vacib istiqamətini, daha aydın ifadə etsək, bu inkişafın fundamentini təşkil edir: “Azərbaycanda təhsil sahəsində son illər çox böyük işlər görülüb. Bu işlərin ən ümumi ifadəsini tapmağa çalışsaq, demək lazımdır ki, təhsilin inkişafı, təhsilə qayğı Azərbaycan dövlətinin siyasətinin prioritetinə çevrilib. Ölkəmizdə təhsilin infrastrukturunun yeniləşməsi, təhsil sahəsində bir çox dövlət proqramlarının qəbul edilməsi və onların həyata keçirilməsi ilə əlaqədar görülən işlər, təhsilin yeniləşməsi, modernləşməsi sahəsində aparılan islahatlar, bütün bunların hamısı Azərbaycanın təhsilinə böyük qayğıdan xəbər verir. Azərbaycan cəmiyyətinin gözü qarşısında bütün bu işlərin görülməsi bir tərəfdən təhsil sahəsində çox əhəmiyyətli irəliləyişləri əldə etməyə imkan verib, digər tərəfdən isə ölkə ictimaiyyətinin bu sahə ilə bağlı baxışlarına öz müsbət təsirini göstərib. Təhsilə tələbat artıb. Bəzi hallarda bu tələbat təhsilə olan ciddi tənqidi fikirlərlə də ifadə olunur. Beləliklə də, təhsilimiz böyük bir inkişaf mərhələsini dəf edərək, yeni mərhələyə qədəm qoymağa hazırlaşır. Əslində, bu gün Azərbaycan təhsili ciddi axtarışlar mərhələsini yaşamaqdadır. Təbii ki, belə olan halda təhsilin hədəflərinin də aydın ifadə olunması, təhsil dəyərlərinin və modifikasiyasının yeniləşməsi, formalarının müasirləşməsi, modernləşməsi kimi çox ciddi vəzifələrin həyata keçirilməsinə böyük ehtiyac duyulur. Sovetlər dövründə təhsilin hədəfi və başlıca məqsədi dedikdə, hərtərəfli inkişaf etmiş şəxsiyyətin formalaşması nəzərdə tutulurdu. Bu gün milli təhsilimizin hədəfi nə olmalıdır? Ümumiyyətlə, hərtərəfli inkişaf etmiş şəxsiyyətmi formalaşdırmalıyıq? Bunun üçün cəmiyyətdə ciddi diskussiyaların aparılmasına böyük ehtiyac yaranır. Bugünkü tədbirdə Azərbaycan təhsilinin inkişafında böyük xidmətlər göstərmiş insanların iştirakı məhz bu maraqdan xəbər verir. Güman edirəm ki, dəyirmi masada aparılacaq müzakirələr zamanı bütün bu məsələlər ətrafında dəyərli fikirlər səsləndiriləcək.”

YAP İdarə Heyətinin üzvü, təhsil naziri Misir Mərdanov ölkə Prezidenti İlham Əliyevin “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barədə Sərəncamına uyğun olaraq keçirilən tədbirdə təhsil sahəsinin ilk olaraq seçilməsinə görə partiyanın rəhbərliyinə təşəkkürünü bildirdi. Vurğuladı ki, Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra, hətta 1970-80-ci illərdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrlərdə də təhsil ölkənin ən prioritet sahələrindən biri olub. Təhsil millətin gələcəyi olaraq daim diqqət mərkəzindədir: “Bir neçə il bundan əvvəl dünyanın aparıcı iqtisadçı alimləri sual edirdilər ki, necə olur dünya çox böyük maliyyə böhranı keçirir, amma Azərbaycan kimi 20 illik müstəqillik tarixinə malik olan ölkə bu böhrandan çıxaraq mühüm uğurlar qazandı. Birmənalı şəkildə ümumi nəticə bundan ibarət oldu ki, Azərbaycanda müxtəlif sahələri əhatə edən proqramlar qəbul olunur və yüksək səviyyədə icra edilirlər. Ölkəmizin son illərdəki uğurlarının əsası kimi dövlət başçısı İlham Əliyevin təsdiq etdiyi çoxsaylı proqramlar qeyd edilir.”

Nazir bir məqamı da diqqətə çatdırdı: “Hələ dünyada belə proqramlarla bağlı addımlar atılmazdan əvvəl 2002-ci il sentyabrın 1-də (o zaman dərslər sentyabrın 1-də başlayırdı) Ümummilli Lider Heydər Əliyev Suraxanı rayonunda yerləşən 275 saylı məktəbdə olduqdan sonra ciddi tapşırıq verdi ki, Azərbaycanda təhsil infrastrukturunun yaxşılaşdırılması ilə bağlı Dövlət Proqramı hazırlanmalıdır. Azərbaycanın proqramlarla idarə olunmasının ilk addımı elə o tapşırıqdan başladı. Tezliklə proqramlar hazırlandı və uğurlu icrasına başlanıldı. Bu illər ərzində bütövlükdə ölkənin ayrı-ayrı sahələrini əhatə edən 60-dan çox Dövlət Proqramı təsdiq olunub. Bu proqramların hər biri hazırlanarkən çoxsaylı ekspert rəyləri öyrənilir və proqramların idarə olunmasına ciddi dövlət nəzarəti var, bu sənədlərin icrasını həyata keçirən qurumlar ayrı-ayrı dövlət orqanlarına mütəmadi hesabatlar təqdim edirlər.” M.Mərdanov onu da bildirdi ki, təhsil sahəsində dövlət proqramlarının sayı 10-dan çoxdur. Bunların icrası ölkənin inkişafını sürətləndirir, qarşıya yeni vəzifələr qoyur.

Təhsil naziri qeyd etdi ki, bu gün Dünya Bankı və Avropa Birliyi də artıq 2020-ci ilin hədəfləri barədə ayrı-ayrı proqramlar haqqında müəyyən məlumatlar yayırlar: “Avropa Birliyinin ayrı-ayrı ölkələr üçün təsdiq etdiyi strategiyada beş əsas məqsəddən üçü təhsillə bağlıdır. Yəni dünya özünün gələcəyini təhsildə və elmdə görür. Avropa Birliyinin hədəfləri bunlardır: ümumi daxili məhsulda tədqiqatlara və innovasiyalara ayırmaların 3 faizə çatdırılması; ümumi təhsil müddətini başa çatdırmadan məktəbi tərketmə göstəricisinin 10 faizdən çox olmaması. Bu, Azərbaycan üçün problem deyil. Avropa bu göstəriciyə çatmağa çalışır. Amma Azərbaycanda bu, çoxdan həllini tapmış məsələdir. Sonuncu hədəf müəllimlərin ali təhsilə cəlb olunma səviyyəsidir. Avropa Birliyi çalışır ki, orta məktəb məzunu olanların 40 faizi ali məktəblərə qəbul olunsun. Hazırda Azərbaycanda bu göstərici 30 faizdir. Avropa 2020-ci ildə bu göstəriciyə nail olmağa çalışırsa, ölkəmizin əldə etdiyi bu nəticə müsbət hal kimi dəyərləndirilməlidir.”

M.Mərdanov təhsilin cəmiyyətdə rolundan geniş bəhs etdi. Bildirdi ki, təhsil cəmiyyətdə tərəqqinin hərəkətverici qüvvəsidir. İnsan kapitalının, intellektual potensialın formalaşması birbaşa təhsilin inkişafı ilə bağlıdır. Yoxsulluğun azaldılmasında və əhalinin rifah halının yüksəlməsində də bu amilin rolu inkaredilməzdir. Bu sadalananların ümumi ifadəsi olaraq Ulu Öndər Heydər Əliyevin “Təhsil millətin gələcəyidir” tezisini xatırlatmaq kifayətdir.”

Tədbirdə, eyni zamanda, 2004-cü ildən 2011-ci ilə qədər dövlətin təhsilə ayırdığı büdcə vəsaiti barədə də məlumat verildi. Bildirildi ki, bu müddət ərzində artım beş dəfədən çoxdur. Təhsilə ayrılan investisiyaların həcminə gəldikcə isə 2011-ci ildə bu rəqəm 273,2 milyon manat olub. Təhsil naziri hər proqram üzrə görülən işlər və nəticələr barədə ətraflı məlumat verildi. Vurğuladı ki, hər proqram və sahə üzrə hədəflər müəyyənləşdirilir. Nazir söylədi ki, təhsil sahələri arasında ən ciddi problem olan məktəbəqədər tərbiyədir: “Diqqət yetirsək, görərik ki, bu gün Azərbaycanda uşaqların məktəbəqədər təhsilə cəlbi cəmi 16,7 faiz təşkil edir. 5 yaşlıların məktəbə hazırlığı 26 faizdir. Amma qanunda bütün uşaqların cəlbinin zəruriliyi qeyd edilir. Bu sahədə mövcud problemlər aradan qaldırılmalıdır.”

M.Mərdanov təhsilin inkişafında məktəblərin rolunu önə çəkərək, bu istiqamətdə görülən işlərdən danışdı. Bildirdi ki, son illərdə dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə təhsildə ən yüksək nəticə məktəb infrastrukturunun yeniləşməsi sahəsində əldə olunub. “Bu sahədə bir neçə Dövlət Proqramı qəbul olunub. Proqramların əsas məqsədi ümumtəhsil müəssisələrinin maddi-texniki və tədris bazasını gücləndirmək və müasirləşdirməkdir: “Proqramların uğurlu icrasının və Heydər Əliyev Fondunun bu sahəyə diqqət və qayğısının nəticəsi olaraq son illərdə 550 min şagird yerli 2200 yeni məktəb binası tikilmiş və ya əsaslı təmir olunmuşdur. 708 məktəb müasir avadanlıqlarla, 400 məktəb tədris laboratoriyaları ilə təchiz edilmiş, 700 məktəbin istilik sistemi yenidən qurulmuşdur. Aparılan işlərin nəticəsində iki növbəli məktəblər 73 faizdən 44 faizə, ikinci növbədə təhsil alan şagirdlər 34,5 faizdən 21 faizə enmiş və bununla da bir milyondan artıq şagirdin təlim şəraiti yaxşılaşdırılmışdır. Əsas hədəf ondan ibarətdir ki, bu proses davam etməli, nəticədə, bütün ümumtəhsil müəssisələrinin beşgünlük iş həftəsinə və birnövbəli iş rejiminə keçməsi təmin edilsin. Dövlət başçısı İlham Əliyev bu vəzifəni qarşıya qoyub.” M.Mərdanov məktəblərin kompyuterləşdirilməsindən də bəhs etdi. Bildirdi ki, 2004-cü ildə 1063 uşağa bir kompyuter düşürdüsə, bu gün 20 şagirdə bir kompyuter düşür: “Bu məsələnin kompleks şəkildə həlli üçün bu günə qədər 75 min nəfər müəllim və texniki işçi İKT üzrə təlim kurslarını keçib və müvafiq sertifikat alıb. Azərbaycanda sayı 4500-dən çox olan məktəbdən 1200-nün internetə qoşulması təmin edilib.”

Tədbirdə müəllim seçimindən, dərsliklərin hazırlanmasından, əlavə dərs vəsaiti problemlərinin həllindən, şagirdlərin biliyinin qiymətləndirilməsi, ali məktəbə qəbul mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsindən, gənclərin xarici ölkələrdə təhsilindən, xüsusi istedada malik olan uşaqların yaradıcılıq potensialının inkişaf etdirilməsindən, dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi və alternativ qayğı Dövlət Proqramından da bəhs olundu. Ümumi qənaət bundan ibarət oldu ki, atılan bu addımların əsasında təhsilin inkişafını sürətləndirmək, qarşıya qoyulan hədəflərə çatmaq dayanır.

Tədbirdə Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, Milli Məclisin deputatı Abel Məhərrəmov, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin rektoru Yusif Məmmədov, Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin rektoru, Milli Məclisin deputatı Gülçöhrə Məmmədova, Milli Məclisin deputatı Asəf Hacıyev, professor Səlahəddin Xəlilov, Zərifə Əliyeva adına Məktəbin direktoru Məhəbbət Vəliyeva çıxış edərək, təhsilin və elmin bugünkü inkişafında və perspektivlərdən bəhs etdilər. Qeyd olundu ki, XXI əsr elm və təhsil əsridir. YAP İdarə Heyətinin üzvü, Milli Məclisin Sədr müavini Bahar Muradova bildirdi ki, bütün sahələr Azərbaycanın inkişaf modelinin tərkib hissələridir. Ümumi inkişaf modelini hazırlayarkən və gələcək hədəfləri müəyyənləşdirirkən öncə bu sahələrin hər birinə ayrılıqda nəzər salmaq və sonra bunu bir tamın hissələri kimi ümumiləşdirmək, bütöv bir inkişafın hədəflərini müəyyənləşdirmək lazımdır. Bu vəzifəni də dövlət başçısı İlham Əliyevin Sərəncamında qeyd olunan müvafiq qurum həyata keçirəcək. B.Muradova çıxışında bir daha qeyd etdi ki, bu gün də, gələcəkdə də prioritet sahə təhsil olacaq. Təhsil inkişafın ümumi əsaslarını yaradır, şəxsiyyəti formalaşdırır.

Ümumiyyətlə, çıxışlarda ümumi fikir bu oldu ki, uğurların təməlində ideya, fikir, innovasiya, elmi-texniki tərəqqi dayanır. Azərbaycan dövləti müxtəlif istiqamətlərdə islahatlar apararkən, müasirləşməyə, yeniləşməyə üstünlük veririk. Müasir dövlətin qurulması isə təhsilin və elmin inkişafı olmadan mümkün deyil.

RƏFİQƏ KAMALQIZI

Səs.- 2012.- 17 fevral.- S.8-9.