ULU ÖNDƏR HEYDƏR ƏLİYEV - DAHİ ŞƏXSİYYƏT, UNUDULMAZ LİDER

Dünən “Səs” qəzetinin redaksiyasında Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 89-cu ildönümünə həsr olunmuş dəyirmi masa keçirildi. Ənənəvi olaraq keçirilən dəyirmi masada Yeni Azərbaycan Partiyası İdarə Heyətinin üzvü Kərim Kərimov, Milli Məclisin Aqrar-Siyasət Komitəsinin sədri, YAP Siyasi Şurasının üzvü Eldar İbrahimov, YAP Siyasi Şurasının üzvü, YAP Qaradağ rayon təşkilatının sədri Aydın Hüseynov, YAP beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri, millət vəkili Asəf Hacıyev, YAP Siyasi Şurasının üzvü, “İki sahil” qəzetinin baş redaktoru Vüqar Rəhimzadə iştirak edirdilər. Dəyirmi masada Ulu Öndərin hakimiyyətə gəldiyi dövrlərdə Azərbaycanda baş verən sıçrayışlar diqqətə çəkilərək, Onun şəxsiyyəti ətrafında maraqlı fikirlər səsləndi.

Tədbiri giriş sözü ilə açan “Səs” qəzetinin baş redaktoru Bəhruz Quliyev qeyd etdi ki, “Səs” qəzeti cəmiyyətin maraq dairəsində olan ən aktual mövzular çərçivəsində dəyirmi masalar təşkil edir. O, Heydər Əliyevin istər sovet məkanında yaşadığımız illərdə - 1969-cu ildən başlayaraq Azərbaycanın birinci katibi vəzifəsində çalışdığı zamanda, istərsə də 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışından sonra ölkənin ictimai-siyasi, mədəni həyatında baş verən dönüşü, inkişafı, eləcə də, Azərbaycanın dünya məkanında özünəməxsus yer tutmasını Ulu Öndərin məqsədyönlü fəaliyyətinin məntiqi nəticəsi olduğunu vurğuladı. Müstəqillik dövrünün ilk illərində, eləcə də, 1980-ci illərin sonunda ölkənin yaşadığı ictimai-siyasi böhranın, ölkə daxilində baş verən hərc-mərcliyin Heydər Əliyevin qayıdışı ilə qarşısının alındığını qeyd edən B.Quliyev bugünkü tədbirdə məhz belə İNSANIN - Ulu Öndərin 10 may doğum gününə həsr olduğunu bildirdi: “Bugünkü dəyirmi masa iştirakçıları Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövründə yaşayan və ölkənin ictimai-siyasi və mədəni həyatında baş verən olayların şahidi olan nümayəndələrdir. Eldar müəllim, ilk olaraq, sualı sizə ünvanlamaq istərdim. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı, eləcə də, ondan əvvəlki illərdə Ümummilli Liderlə təmasda olan simalardansınız. Ulu Öndərin fəaliyyəti, ölkənin çətin anlarında Onun atdığı addımlar və qərarlar ətrafında fikirlərinizi bölüşməyi istərdik.

ÖLKƏMİZDƏKİ YÜKSƏLİŞ İLLƏRİ MƏHZ HEYDƏR ƏLİYEVİN ADI İLƏ BAĞLIDIR

Eldar İbrahimov:

- Ümummilli Lider Heydər Əliyev hələ sovet dönəmində Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifəsində çalışdığı illərdə mən gənc bir kadr kimi - mühəndis olaraq fəaliyyət göstərirdim. Gənc bir kadr kimi Heydər Əliyevin bütövlükdə hərəkətlərinə, onun davranışına və geyiminə belə pərəstişkar olaraq diqqət yetirərdim. Mən hər zaman fəxr etmişəm ki, Heydər Əliyev kimi böyük şəxsiyyət Azərbaycana rəhbərlik edib və ölkəmizdəki yüksəliş illəri məhz Onun adı ilə bağlıdır. Bildiyiniz kimi, 1969-cu ilə qədər Azərbaycan SSRİ-də ən geridə qalmış respublikalardan biri idi. O, Mərkəzi Komtənin birinci katibi seçildikdən sonra Azərbaycan 12 dəfə SSRİ Keçici Qırmızı Bayrağını almışdı. Bu nailiyyətlər Heydər Əliyevin məqsədyönlü fəaliyyətinin məntiqi nəticəsi idi. İstehsalı aşağı olan Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatının yüksəlişinə nail oldu və aqrar sənayedə, kənd təsərrüfatında böyük dönüş yarandı. Neft emalı zavodlarının yenidən qurulmasına nail oldu. Pambıqçılıq, üzümçülük sahəsində irəliləyişlər nəzərəçarpacaq dərəcədə özünü göstərdi. Bütün bu və ya digər nailiyyətlər Azərbaycan üçün böyük uğurlar idi.

Mən Heydər Əliyevin fəaliyyətini daim izləyirdim. Tale elə gətirdi ki, 1990-cı ildə Heydər Əliyev məlum səbəblərdən Moskvadan Azərbaycana, oradan isə Naxçıvana üz tutdu. Bu məkanda Onu yüksək səviyyədə qarşıladılar və həmin zamandan mən Heydər Əliyevin ətrafında olub, Onun məqsədyönlü siyasətini ölkədə hökm sürən sərt iqlimdə izləmiş, potensialımı sərf etmişəm.

Bəhruz Quliyev:

- Məlum olduğu kimi, 1987-1990-cı illər arasında Ulu Öndərin həyatı təlatümlü, gərgin olub. Bu zaman daxilində baş verən olayların içində və Ulu Öndərlə yaxından təmasda olan simalar yaşanılanların şahidi olmuşdur. Kərim müəllim, yaxşı olardı ki, bizə həmin məqamları xatırladasınız.

TARİXİ ŞƏXSİYYƏTLƏR NƏ VAXT SİYASƏTDƏN ƏL ÇƏKİRLƏR, SİYASƏT ONLARDAN ƏL ÇƏKMİR

KƏRİM KƏRİMOV:

- Mənim üçün çox qürur gətirən məqamdır ki, Heydər Əliyevin çox sevdiyi və rəğbət bəslədiyi “Səs” qəzetinin redaksiyasında məhz Onun doğum günü ərəfəsində təşkil olunmuş diskussiyanın iştirakçısıyam. Mən ilk olaraq, vurğulamaq istərdim ki, Heydər Əliyevlə yaxın olmuş və Onun fəaliyyətində birmənalı olaraq iştirak etmiş insanlardan biri elə Eldar İbrahimovdur. O, həqiqətən də, Heydər Əliyevin silahdaşı olmuşdur. Heydər Əliyev 1991-ci ilin mart ayında Milli Məclisdə çıxış edərkən vurğuladı ki, Mən Azərbaycanın azadlıq uğrundakı hərəkatda iştirak etməyə gəlmişəm. O, hərəkatda məhz Heydər Əliyevin silahdaşlarından biri də Eldar İbrahimov idi. Eyni zamanda, mənim də Heydər Əliyevlə bağlı xatirələrim kifayət qədərdir. Heydər Əliyevin fəaliyyəti, obrazlı şəkildə desək, bir dəryadır. Bir çıxış və diskussiya çərçivəsində bunu tam təfsilatı ilə diqqətə çatdırmaq qeyri-mümkündür. Heydər Əliyev Yeni Azərbaycan Partiyasını yaratdığı ilk gündən başlayaraq, İdarə Heyətinin üzvü olmuşam. Partiyanın Sədri kimi, O, İdarə Heyətinin iclasında təkcə partiyanın məsələlərini deyil, eyni zamanda, ictimai-siyasi həyatla bağlı olan hadisələri gündəmə gətirirdi. Xalqın yaşadığı acınacaqlı vəziyyət, ölkədə hökm sürən ağır siyasi proseslər Onun diqqətindən kənarda qalmırdı. Bir sıra yazılı mənbələrdə, kitablarda müəlliflər, eləcə də, çıxışlarda Heydər Əliyevin fəaliyyətini yüksələn xətt kimi təsvir edirlər. Heydər Əliyev dünya səviyyəli siyasətçi idi. Onun həyat fəaliyyətində yüksələn xətlə inkişaf prosesi özünü göstərirdi. Sözsüz ki, bu, həyatın eniş-yoxuşu, acısı da belə müşhidə olunur. Sovet məkanında yaşadığımız illərdə Heydər Əliyev SSRİ-də hakim dairədə mövqe tutan insanlar sırasında üçüncü şəxs idi. Belə ki, O, həm siyasi büronun üzvü, həm də Nazirlər Kabineti sədrinin birinci müavini vəzifəsində çalışırdı. Qorbaçov və Rıjkovdan sonra üçüncü şəxs idi. Bu vəzifələrdə çalışdıqdan və təqaüdə çıxdıqdan sonra Heydər Əliyev maddi çətinliklər də yaşayıb. Onun belə acınacaqlı yaşadığı illər 1987-1993-cü illər çərçivəsində olmuşdur. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı çox çətin zamana təsadüf edilir. 1987-ci ilin may ayının 10-da Onun doğum günü bazar gününə təsadüf etmişdi. Həmin gün Heydər Əliyevi Siyasi Bürodan və Nazirlər Kabinetindən təbrik edən olmadı. Yalnız ikinci dərəcəli şəxslər Ona təbrik ünvanlamışdılar. Heydər Əliyevin Özünün danışdığı fikirləri diqqətə çatdırmaq istəyirəm. Səhəri gün O, işə gəlib səhər poçtunda Ona ünvanlanan təbriklərin olacağını zənn etmişdir. Əfsuslar olsun ki, Onun kurasiyasında olan Nazirlər Kabinetində 20 nəfər nazirdən və komitə sədrindən heç biri Ona təbrik göndərməmişlər. Həyat elə gətirdi ki, həmin gün ürəyində narahatçılıq yarandı və Onu Kremlin xəstəxanasına apardılar. Xəstəxanada olduğu müddətdə - üç ay ərzində belə Onunla nə Nazirlər Kabinetindən, nə də Siyasi Bürodan kimsə maraqlanmamışdı. Rıjkov və nəqliyyat naziri bir dəfə Ona baş çəkmişdi. Xəstəxanada olduğu müddətdə Özünün dediyinə görə, çox götür-qoy etmiş, Kommunist Partiyası və onun rəhbərliyi haqqında fikirləri köklü olaraq dəyişmişdir. Onda belə bir sistemə, Kommunist Partiyasına yeni baxışlar yaranmışdır. Onu müalicə edən həkimlər belə Heydər Əliyevə səhhətinə görə artıq tutduğu vəzifələrdə çalışa bilməyəcəyini bildirirdilər. Sözsüz ki, həkimlərin söylədiyi bu fikirlər yuxarıların tapşırığı əsasında yerinə yetirilirdi. Həmin həkimlər də “KQB”-nin agentləri idilər. Eyni zamanda, bu tapşırıqların hər biri Mixail Qorbaçov tərəfindən verilirdi. Heydər Əliyev belə bir vəziyyətdə müdrik addımlar atırdı. Xəstəxanadan çıxdıqdan bir müddət sonra oktyabr ayında SSRİ Ali Sovetinin sessiyası keçirilirdi. Heydər Əliyev də bu sessiyada SSRİ Siyasi Bürosunun üzvləri ilə bir sırada əyləşmişdir. Heydər Əliyev deyirdi ki, Qorbaçov sessiyadan durub çıxarkən Liqaçova göz etdi. Bir neçə dəqiqədən sonra Liqaçov onun arxasınca getdi. Sonra bir nəfər gəlib Rıjkovu çağırdı. Həmin şəxs Məni də çağırdı ki, Sizi istirahət otağında gözləyirlər. Həmin otaqda Qorbaçov, Rıjkov və Liqaçov oturmuşdular. Qorbaçov söhbətə birbaşa keçərək, Heydər Əliyevə istefaya getməlisiniz, deyib. Ona müraciət olunub ki, ya səhhəti ilə bağlı, ya da təqaüdlə əlaqədar istefaya getməlidir. Onu da qeyd edim ki, həmin illərdə Siyasi Büronun üzvləri 90 yaşa qədər belə tutduqları vəzifələrdə çalışırdılar. Buradan çıxıb evə gedən Heydər Əliyev ailə üzvləri ilə məsləhətləşib. Qarşısına qoyulan şərti övladlarına bildirib və hər ikisi İlham Əliyev və Sevil Əliyeva sevincək şəkildə istefa verməyini Ona məsləhət veriblər. Artıq Heydər Əliyevin səhhəti ilə bağlı vəziyyətlə bir nəfər də olsa maraqlanmamışdı. Ona olan münasibət artıq hiss olunurdu. Heydər Əliyev təqaüdə çıxmaqla bağlı razılığını onlara bildirmişdi. İstefaya çıxdıqdan sonra bütün vəzifələrindən azad olundu. Bu və ya digər vəzifələrdə çalışan Heydər Əliyevin istefadan sonra işsiz qalmaması üçün Ona Nazirlər Kabinetində dövlət müşaviri vəzifəsi təklif olundu. Heydər Əliyev sonralar deyirdi ki, bir il həmin vəzifədə çalışdım, amma bu müddət ərzində bir nəfər də olsun Mənə müraciət etmədi. 1998-ci ilin noyabr ayında Onu dövlət müşaviri vəzifəsindən də azad etdilər. Düşünürdü ki, bir daha siyasi aləmə qayıtmayacaq. Belə bir kəlam var. Tarixi şəxsiyyətlər nə vaxt siyasətdən əl çəkirlər, siyasət onlardan əl çəkmir. Siyasət məcburi olaraq onları yenidən bu aləmə dəvət edir. Siyasətdən kənar bir ömür yaşadığı zamanda Moskvanın “Pravda”, eləcə də, respublikanın qəzetləri onunla bağlı şantaj xarakterli materiallar dərc etdirməyə başladılar. Bir növ Heydər Əliyev ev dustağına çevrildi. Həmin materiallar əsasında bir çox yoxlanışlar təşkil olunurdu. Heydər Əliyev bu və ya digər yoxlanışların sonunun yaxşı nəticə verməyəcəyini bilirdi. Qdlyan adlı erməni və İvanov Özbəkistanda Rəşidova qarşı nə qədər işlər görmüşdülər. Rəşidovun 11 Lenin ordeni var idi. SSRİ-də bu qədər sayda Lenin ordeni alan mənə elə gəlir ikinci bir şəxs yox idi. Heydər Əliyev isə 5 Lenin ordeni ilə təltif edilmişdi. Rəşidovun başına açılan oyunları Heydər Əliyevin də həyatında yaşatmaq istəyirdilər. Nəhayət, 1990-cı ildə 20 Yanvar hadisəsindən sonra Heydər Əliyev qərar verdi ki, mütləq Bakıya gəlməlidir. “Azərbaycan” nəşriyyatının keçmiş direktoru Əjdər Xanbabayev və Cəlal Əliyev Moskva ilə əlaqə yaratdılar. Çətinliklə də olsa, telefon bağlantısı yarandı və Heydər Əliyevə Azərbaycana gəlməyin vacibliyini söylədilər. Çünki Azərbaycanda çox ziddiyyətli bir vəziyyət yaranmışdı. Qarabağ torpaqları əldən getmişdi, 20 Yanvar hadisələri törədilmişdi, iqtisadi-siyasi böhran yaşanılırdı. Azərbaycan xanlıqları parçalanırdı. Heydər Əliyev bu təklifi qəbul etdi və həmin günün axşamı Əjdər Xanbabayevi maşınında güllələyib öldürdülər. Heydər Əliyev dərk edirdi ki, bu, artıq Ona bir mesajdır. Nəhayət, 1990-cı ilin iyul ayının 20-də Bakıya gəldi. O, Bakıda qalıb yaşamaq istəsə də, çox çətin şəraitlə üzləşdi.

Bəhruz Quliyev:

- Burada vurğulandı ki, 1990-cı ildə SSRİ rəhbərliyi tərəfindən Ulu Öndərə qarşı təzyiqlər göstərilir, müxtəlif planlar cızılırdı. Həmin illərdə Azərbaycan rəhbərliyi tərəfindən də bu və ya digər proseslər həyata keçirilirdi. Məlumdur ki, 1991-ci ildə yaş senzinin ortadan götürülməsi ilə bağlı müxtəlif müzakirələr, mitinqlər keçirilirdi. O illərdəki Azərbaycan rəhbərliyi Ulu Öndərin hakimiyyətə gəlməsinə qarşı kampaniyalar aparırdı. Zamanın tələbindən çıxış edən ziyalılar Ulu Öndər Heydər Əliyevə müraciət etdilər. Bu ziyalıların sırasında Vüqar Rəhimzadənin də imzası var idi. Yaxşı olardı ki, Vüqar müəllim, bu reallıqları, ictimai-siyasi həyatda cərəyan edən olayları xarakterizə edəsiniz.

HEYDƏR ƏLİYEV AZƏRBAYCAN ÜÇÜN HƏMİŞƏ YAŞAYAN ƏBƏDİ LİDERDİR

VÜQAR RƏHİMZADƏ:

- Bu gün Azərbaycan üçün çox əhəmiyyətli və aktual olan bir mövzu ətrafında “Səs” qəzeti dəyirmi masa təşkil edib. 10 may tarixi Ulu Öndərin doğum günü olduğundan, Azərbaycanda, eləcə də, azərbaycanlıların yaşadıqları dünya ölkələrində bayram əhval-ruhiyyəsi yaşanılır. Mən həmişə vurğulamışam ki, Ulu Öndərin doğum tarixi mövcuddur, Onun ölüm tarixi yoxdur. Heydər Əliyev Azərbaycan üçün həmişə yaşayan əbədi Liderdir. Onun ideyaları hər bir azərbaycanlı üçün dəyərlidir. Heydər Əliyevin fəaliyyəti ətrafında Yeni Azərbaycan Partiyasının qurucularından olan nümayəndələr Ümummilli Liderin həyat və fəaliyyətindən ətraflı söz açdılar. Heydər Əliyev hakimiyyətdə olduğu illərdə ölkənin sənaye ölkəsinə çevrilməsində, hərbi potensialın güclənməsində, kadr potensialının hazırlanmasında və s. proseslərdə uğurlar əldə olundu.

Etiraf edək ki, 1990-cı illərdə Azərbaycanda ictimai-siyasi vəziyyət elə bir hal almışdı ki, ölkədə məhvolma təhlükəsi yaranmışdı. Heydər Əliyevin qurub-yaratdığı Azərbaycan böhran vəziyyətini yaşayırdı.

(Ardı var)

Zümrüd BAYRAMOVA,

Nəzakət ƏLƏDDİNQIZI

Səs.- 2012.- 3 may.- S.8-9.