Həyat yoluna salınan körpülərin izi ilə...

Yola saldığımız onilliklər yarım əsrdən artıq zamanı haqladıqdan sonra həyat fəlsəfəsinin rəngarəngliyi bu məsafədə təzahür olunur. Zamanın ixtiyarına buraxdığımız ömrə nəzarət edən ağıl və idrak bu fəlsəfənin mahiyyətini açıb göstərir, naxış salınan izlərin əlvanlığında kimliyini təsdiqləyir və varlıq olaraq mövcudluğunu dərk etdirir. Həyat yoluna salınan körpülər üzərindəki hərəkət, iz ruhi və maddi dünyanda varlığını tamamlayır. Ömrünü böyük işlərə həsr edib, daim tələsik istək və arzunu həyata keçirmək məqsədində olan insanlar Tanrının bəxş etdiyi ömür yolunda ülviləşir, paklanır bir ömrə neçə-neçə ömürləri daxil edərək cəmiyyət üçün gərəkli simaya çevrilir. İncə ruhlu, mübariz, axtarışlarla zəngin olan ömrün yaradıcısı, əməkdar mədəniyyət işçisi, jurnalist, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı, “Məhsəti”, “Vətən” kimi media mükafatlarını sahibi, oçerklərin, məqalələrin, neçə-neçə televiziya verilişlərinin və filmlərin ssenari müəllifi Rəfiqə Məsud kimi. Daxilindəki bacarıq və qabiliyyəti üzə çıxarıb, ağlın diqtəsi və məntiqlə hərəkət edərək cəmiyyətdə portretinin yaradıcısına çevrilib. Onunla söhbət zamanı yaşadığı zaman çərçivəsində ziyalı mövqeyini görürük. Təbii ki, bu mövqedə o, zamanın hökmünə qarşı hökmünü qoymaqda iqtidarlıdır. Elə bu həqiqətlərin içərisində neçə-neçə ömrü həyat yolunda birləşdirən Rəfiqə xanımın yola saldığı illərin məsafəsindən boylanan onillikləri zəngin təəssüratlarında qabarıq və aydın görünür:

- Yaradıcılıq yolumun ilk illərində “Azərbaycan qadını” jurnalı, “Azərbaycan gəncləri”, “Bakı” qəzetlərində Azərbaycanın ictimai-mədəni həyatının rəngarəngliyini əks etdirən müxtəlif məzmunda maraq doğuran məqalələrlə çıxış etmişəm. Axtarışlarda olan ömrümün sonrakı zamanın 30 ildən çoxu Azərbaycan Televiziyası və Radio Komitəsi ilə bağlı olub. Belə ki, “Sağlamlıq”, “Günün ekranı”, “Elmi-kütləvi populyar” redaksiyasında çalışmış və “İqtisadiyyatımız, rifahımız”, “Axtarışlar davam edir” adlı 35 dəqiqlik verilişlərini hazırlamışam. Mənim gəncliyim Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi ilk illərə düşüb. Bu illərdə Onun təşəbbüsü ilə tikilən obyektlərdən, nəhəng fabrik, zavod, elm, maarif, təhsil, incəsənət sahələrində gördüyü işlərdən jurnalist kimi məqalələr yazmaq, televiziya üçün verilişlər, reportajlar hazırlamaq mənim də qismətimə düşüb. 1988-ci ildə ölkədə cərəyan edən hadisələrə mən də biganə qala bilmirdim. Həmin illərdə xalq çaşqınlıq içərisində idi. Yeganə ümid yerimiz Ulu Öndər Heydər Əliyev idi. Və xalq üzünü Ona tutmaqda yanılmamışdı. Heydər Əliyev 1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilən vəhşiliklərə, axıdılan qanlara biganə qalmadı. M.Qorbaçovun göstərişi ilə SSRİ rəhbərliyindən uzaqlaşdırılan Heydər Əliyev nahaqdan əzilən Azərbaycan xalqının səsinə səs verdi, ona arxa durdu, heç nədən, heç kimdən qorxmadan, çəkinmədən sözünü dedi. Moskvanı tərk edib məlum səbəblərdən birbaşa Bakıya yox, Naxçıvana gəlişi, orada Ali Məclisin Sədri kimi fəaliyyəti xalqın diqqət mərkəzində oldu. Ali Məclisdə ona edilən təzyiqlər zamanı mən dözə bilməyib, haqq səsimi qaldırdım. “Heydər Əliyev hakimiyyətə gəlməsə, bu xalq xalqlığından çıxarılıb parçalanacaq, əzilib yerlə yeksan ediləcək”, - dedim.

- Təbii ki, bu emosional çıxışınız birmənalı qarşılanmayıb. Sizə təzyiqlər göstərildimi?

- Əlbəttə ki, bir yaradıcı şəxs olaraq fəaliyyətimə təsiri oldu. Bu hərəkətimdən sonra Azərbaycan televiziyasında yayımlanan verilişlərim televiziyanın setkasından çıxarıldı və bu məkandan təcrid olundum. Buna heç də təəssüflənmədim, çünki bir məqsədim, bir istəyim vardı: Azərbaycan xalqının məhv edilməməsi üçün Heydər Əliyev hakimiyyətə gəlməli idi. Bir jurnalist kimi mən də əlimdən gələni etdim. Xalq arasında, kütlə içərisində Heydər Əliyevin təbliğatçısına çevrildim. Mənə qarşı edilən haqsızlıq uzun sürmədi. Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Səhmdar Cəmiyyətinə sədr təyin olunan, professor Nizami Xudiyev televiziyadan uzaqlaşdırıldığımın səbəbini bilib məni işə dəvət etdi. 1998-ci ildən başlayaraq, “Azərbaycantelefilm” Yaradıcılıq Birliyində baş redaktor müavini vəzifəsində çalışdım. Həmin zamandan başlayaraq bir sıra filmlərim istehsal olundu. Ssenari müəllifi olduğu filmlərdə Azərbaycana ömrünü sərf etmiş insanların bədii cizgiləri canlanır. Bu sırada Azərbaycanın əsil fədakar alimi Həsən Əliyevə həsr olunmuş “Torpağa bağlı ömür” filmi ekranda yaşanır. Müxtəlif peşə sahibi olan insanların əməyini yüksək qiymətləndirmək yaradıcılıq məqsədimdir. Onların potensialının diqqətə çəkməklə yanaşı, mənəvi keyfiyyətlərini də qabardaraq vəhdət şəkilində ifadə etməyə çalışmışam. Milli-mənəvi dəyərlərimizə olan münasibətin təzahürü olan Azərbaycan muğam sənətinin keşiyində duran müasir dövrümüzün ifaçıları Aygün Bayramova, Nəzakət Teymurova, Simarə İmanova, Zabit Nəbizadə haqqında tammetrajlı filmin ssenari müəllifiyəm. Əməkdar incəsənət xadimi Gülarə Əliyevanın bədii rəhbəri olduğu “Dan ulduzu” instrumental ansamblına həsr olunmuş “Dan ulduzu - tale ulduzu”, Xuraman və Fidan Hacıyevayalara həsr olunmuş “Ürəkdən ürəyə”, Nəriman Həsənzadəyə həsr edilmiş “El taleyi yaşayan ömür”, regionlarda milli ənənələrimizi qoruyan “Şəkidə toy”, xalq şairi Nəbi Xəzri yaradıcılığını əks etdirən “Şeirin xəzrisi”, eləcə də, “Sualtı sərvətimiz”, “Ömürdən qalan izlər”, “İlmələrdə yaşayan ömür”, “Vokal”, “Vurğun ocağı”, “Qara Qarayev” kimi filmlər yaradıcığılığımın axarında bədii həllini tapıb. Bunlarla yanaşı, icimai-siyasi xadimi, professor Əziz Əliyev, ədəbiyyatşünas, yazıçı-pedaqoq Mir Cəlal Paşayev haqqında radio verilişlərim də maraq doğurub. Belə insanlarla bağlı hazırladığım verilişlər mənim daxili dünyama rahatlıq gətirib. M.C.Paşayev mənim uşaqlıq illərimin xatirəsinə həkk olunub. Onun insani, şəxsi dəyərlərini heç vaxt unuda bilmirəm. Bir qədər haşiyəyə çıxsam da, böyüklüyünü ifadə edən bir məqamı nəzərinizə çatdırmaq istərdim. Onun 50 illik yubileyinin dövlət səviyyəsində keçirilməsi ilə bağlı ciddi hazırlıq işləri görülürdü. Onu əhatə edən insanların hər biri bu prosesdə iştirak edirdi. Bu münasibəti, məhəbbəti əməlləri, yüksək keyfiyyətləri ilə qazanmışdı. Onun yaxın dostu, yazıçı, alim, pedaqoq Əkbər İrəvanlı da ailəsi ilə bu yubileyə hazırlaşır və onlara gəlirlər. Bu ərəfədə Mir Cəlal evə gəlib, həyat yoldaşı Püstə xanıma deyir ki, əlini saxla, dostum Mikayıl Rəfili dünyasını dəyişib. Yubiley təxirə salınır. O, hadisələrə, ətrafa laqeyd qala bilmirdi. Belə insanla bağlı radio oçerk hazırladım. Hər zaman aktuallığı, tələbi nəzərə alıb, bu çərçivədə yaradıcılıq yolumu davam etdirmişəm. Bakıda keçirilən Dünya Din Liderlərini Bakı Sammitindən hazırladığım “Tarixin yaddaşı. Bakı sammiti” filmi yüksək səviyyədə bəyənildiyinə görə, rus, ingilis, və ərəb dillərində hazırlanıb bütün dünyaya yayıldı. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin ölkədə korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı imzaladığı Sərəncama əsasən, “Korrupsiyaya qarşı hamılıqla mübarizə” 36 dəqiqəlik film çox böyük rəğbətlə qarşılandı.

- Sözsüz ki, yaradıcılığınız bu fəaliyyət və mövqeyinizə görə mükafatsız qalmayıb?

-Mənim ən böyük mükafatlarım qəhrəmanlarımın, eləcə də, tamaşaçıların yaradıcılıq yolumu qiymətləndirməsidir. Ən səmimi fikirlərdə yaradıclıq qiymətimi almışam. Bu, mənim mənəvi dünyama rahatlıq çökdürüb. Filmlərimə verilən qiymət yaddaşımın silinməz səhifəsinə çöküb. A.Şaiq yadigarı Kamal Talıbzadə haqqında çəkdiyim “Bir ocağın nuru” filmdən sonra filmimin qəhrəmanı mənə bildirdi ki, həyatımda iki Rəfiqənin rolu olub. Birinci ömür yoldaşım Rəfiqə mənim həyatımı, ikinci Rəfiqə isə yazıçı mənim abidəmi qurub.

- Sizin mənəvi dəyərlər, vətənə bağlı olan hissləriniz xalq şairi Nəbi Xəzrinin diqqətindən kənarda qalmayıb.

- Bəli, N.Xəzrinin mənə həsr etdiyi şeiri yaradıcılığıma olan diqqətin təzahürüdür:

Sənətə yol açdın ekranlarda sən,

Sənə minnətdaram sənət adından

Bir də ki, bir də ki, millət adından

Bizə müqəddəsdir sənin paklığın,

Sən ki, memarısan xeyirxahlığın!

- Bildiyimiz kimi, Azərbaycanın dövlətçiliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan, şəhid olan vətən oğllarının da döyüşkən ruhu yaradıcılığınızdan yan ötməyib.

- Dövlət sifarişi ilə milli qəhrəmanlar silsiləsindən olan filmlər üzərində bu gün də çalışıram. Ssenari müəllifi olduğum Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı “Koroğlu Rəhimov” film ekran həyatı yaşayıb. Hazırda bu işin davamı olaraq 10 filmin ssenarisinin hazırlanması mənə həvalə edilib. “/Fred/ Asif Məhərrəmov”, “Yuri Kovalyov”, “Vəzir Orucov” kimi filmlər bu seriyadandır ki, üzərində ciddi çalışıram. Bədii ümumiləşdirmələr əsasında yaratdığım qəhrəmanlar xalqın iradəsini üzə çıxarır. Azərbaycan reallıqları, tarixin reallıqları sözün yaratdığı məntiq və güc ilə rəngində, boyasında özünü büruzə verir.

- Şaxəli yaradıcılıq yolunuz bizlərə bəllidir. Yaxşı olardı ki, sözlü-soraqlı dünyanızın çoxlarına bəlli olmayan səhifələrini də vərəqləyək. Sizin yaradıcılıq dünyanızın fövqündə mənəvi yüksəklik, ucalıq kimi məfhumları görürük. Ziyalı düşüncəsi, vətənin alovunda, istisində yanmaq, amal və məqsəd yolunda mübarizədə fədakarlıq göstərmək yol yoldaşınız, həyat meyarınızdır.

- Azərbaycan və onun torağına olan isti münasibət nəzm nümunələrimdə misralara köçüb. Qəlb dünyamın həssas, bakirə duyğularından süzülən hisslər poeziyamın əsas mövzusuna çevrilib. Vətənpərpərlik, Azərbaycana sevgi belə misraların yazılmasında mənə hökmünü verib. “Azərbaycan”, “Qarabağ”, “Yurdum” kimi vətənlə bağlı şeirlərimdə bu ali hissləri təcəssüm etməyə çalışmışam. “Azərbaycan” şeirində vətəni salamlayaraq, onun hüsnünə olan heyranlıq hissimi, məhəbbətimi qələm alıb, məğrur, ulu yurdun dağını, daşını, hər bir məkanını salamlayıram:

Təmizdir niyyəti, adı xalqımın

Şöhrəti, sevgisi haqqdan yaranan.

Adı tək nur saçan bütün dünyaya

Salam, salam

Azərbaycan.

“Qarabağ” şeirimdə isə illərdir düşmən əlində olan yurdun gözəlliyi vəsf olunub. Seyidin, Cabbarın, Xanın, Bülbülün bu torpaqda fəryadı, səsi var. Belə bir məkanı unutmaq, onun tarixindən uzaq düşmək qeyri-mümkündür.

- Yaradıcılığınızla bahəm ictimai fəaliyyətiniz də bizə bəllidir. Bu fərqli yolları birləşdirən nədir?

- Bəli, mən ictimai fəaliyyətimi diqqətdə saxlamışam. YAP Binəqədi təşkilatının idarə heyətinin və şuranın üzvü olmuşam. Hazırda təşkilatın şura üzvüyəm. Fəaliyyətimdə hər zaman partiyanın bütün tapşırıqlarını yerinə yetirməyə çalışmışam. Azərbaycançılıq ideyasını hər şeydən yüksək tutaraq bütövlüdə həyatımı, fəaliyyətimi məhz bu ali məfhum üzərində kökləmişəm.

Həyat yoluna salınan körpülərin izi ilə...

- Təbii ki, bu emosional çıxışınız birmənalı qarşılanmayıb. Sizə təzyiqlər göstərildimi?

- Sözsüz ki, yaradıcılığınız bu fəaliyyət və mövqeyinizə görə mükafatsız qalmayıb?

- Mənim ən böyük mükafatlarım qəhrəmanlarımın, eləcə də, tamaşaçıların yaradıcılıq yolumu qiymətləndirməsidir. Ən səmimi fikirlərdə yaradıclıq qiymətimi almışam. Bu, mənim mənəvi dünyama rahatlıq çökdürüb. Filmlərimə verilən qiymət yaddaşımın silinməz səhifəsinə çöküb. A.Şaiq yadigarı Kamal Talıbzadə haqqında çəkdiyim “Bir ocağın nuru” filmdən sonra filmimin qəhrəmanı mənə bildirdi ki, həyatımda iki Rəfiqənin rolu olub. Birinci ömür yoldaşım Rəfiqə mənim həyatımı, ikinci Rəfiqə isə yazıçı mənim abidəmi qurub.

- Sizin mənəvi dəyərlər, vətənə bağlı olan hissləriniz xalq şairi Nəbi Xəzrinin diqqətindən kənarda qalmayıb.

- Bəli, N.Xəzrinin mənə həsr etdiyi şeiri yaradıcılığıma olan diqqətin təzahürüdür:

Sənətə yol açdın ekranlarda sən,

Sənə minnətdaram sənət adından

Bir də ki, bir də ki, millət adından

Bizə müqəddəsdir sənin paklığın,

Sən ki, memarısan xeyirxahlığın!

- Bildiyimiz kimi, Azərbaycanın dövlətçiliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan, şəhid olan vətən oğllarının da döyüşkən ruhu yaradıcılığınızdan yan ötməyib.

Təmizdir niyyəti, adı xalqımın

Şöhrəti, sevgisi haqqdan yaranan.

Adı tək nur saçan bütün dünyaya

Salam, salam

Azərbaycan.

- Yaradıcılığınızla bahəm ictimai fəaliyyətiniz də bizə bəllidir. Bu fərqli yolları birləşdirən nədir?

Zümrüd

Səs.- 2012.- 19 yanvar.- S. 12.