Dəmir yolunun tarixində yeni dönəm

“Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin sədri Arif Əsgərovun www.yap.org.az saytına müsahibəsi

- Arif müəllim, 1969-2003-cü illəri Azərbaycan Dəmir Yolunun texniki tərəqqi və hərtərəfli inkişaf dövrü adlandırırlar. Həmin illəri xarakterizə etdiyinizdə dəmir yolu nəqliyyatında hansı əsaslı və köklü dəyişikliklərin baş verdiyini söyləmək olar?

- Bir əsrdə ikinci dəfə müstəqilliyinə qovuşan Azərbaycan indi yeni inkişaf dönəmini yaşayır.

1969-2003-cü illəri Azərbaycan Dəmir Yolunun texniki tərəqqi və hərtərəfli inkişaf dövrü adlandırılması doğru bir dəyərləndirmədir. Məhz bu illərdə istehsalatda əsas fəaliyyətlə yanaşı 14300 texniki yeniləşmə metodları tətbiq edilmiş və bunlar dəmir yolunun bütün sahələrini əhatə etmişdir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin 1969-cu ildə respublika rəhbərliyinə gəlişi bütün ölkədə, ilk növbədə, sənaye kompleksinin sürətli inkişafının başlanğıcı oldu ki, bu da öz növbəsində respublika iqtisadiyyatında olduğu kimi, dəmir yolu nəqliyyatında da aparıcı rol oynayırdı. Onun dəmir yoluna verdiyi böyük əhəmiyyət, onun inkişafına göstərdiyi şəxsi himayə, qısa zamanda öz bəhrəsini göstərdi.

1998-ci il yanvarın 4-də Dübəndi terminalının və stansiyasının açılış mərasimində, 1998-ci il dekabrın 6-da çadır şəhərciklərində məskunlaşmış qaçqınlar və məcburi köçkünlər üçün konteynerlərdən hazırlanmış evlərə, səhiyyə, məişət xidməti obyektlərinə, sinif otaqlarına baxmaq üçün Keşlə stansiyasında olan ulu öndər dəmiryolçuların əməyini yüksək dəyərləndirmişdir.

Ölkəmizin beynəlxalq və regional nəqliyyat dəhlizlərinin reallaşması prosesinin təməl prinsipləri ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur.

Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə yaradılmış nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və modernləşdirilməsi prosesi hazırda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən daha intensiv şəkildə aparılır, ölkəmiz “Bakı-Tbilisi-Qars” və “Şimal-Cənub” beynəlxalq və regional nəqliyyat dəhlizlərinin reallaşması prosesində yaxından iştirak edir.

- Siz nəqliyyat infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və modernləşdirilməsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin də fəaliyyətinə toxundunuz.

- Son illər ərzində Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkəmizin nəqliyyat sektoru da sürətlə inkişaf etmiş və müasirləşmiş, bu sahənin iqtisadi göstəriciləri ildən-ilə yüksəlmiş, görülən işlərin keyfiyyəti və səmərəliliyi artmışdır. Bu istiqamətdə dəmir yolu nəqliyyatı sistemində görülən işlər də məqsədyönlü şəkildə davam etdirilmişdir. Hazırda icrasına başlanılan “Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı” ilə müəyyən olunmuş tədbirlərin ardıcıl olaraq uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində dəmir yollarımız daha da müasirləşəcək, özünün yeni və sürətli tərəqqi dövrünə qədəm qoyacaqdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi 10 il ərzində dəmir yolunda həyata keçirilən tədbirlərin xronologiyasına salsaq, bu zaman kəsiyində çox böyük uğurların, tərəqqinin qazanıldığını görmək mümkündür.

- Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun inşası istiqamətində hansı işlər aparılır?

- İşlər dörd mərhələdə aparılır. I mərhələ olan Marabda - Tetriskaro - sahəsinin uzunluğu 29,2 km-dir. Bu mərhələdə işlər başa çatdırılmaqdadır.

II mərhələ olan Tetriskaro-Salka sahəsinin uzunluğu - 49,7 km-dir. Bu sahənin 40 kilometrində yolun torpaq yatavında, 113 süni qurğunun 111-də işlər başa çatdırılmış, 33,5 km-də üst quruluşu elementləri (rels, şpal, və. s) dəyişdirilmişdir. Sahədə 64,7 km optik kabel qoyulmuş, rabitə, işarəvermə, mərkəzləşmə və bloklama qurğuları stansiyaya gətirilərək quraşdırılmışdır. Elektrik kontakt sahəsində və elektrik təchizatı xətlərində işlər davam edir. 2 dartı yarımstansiyasına yeni avadanlıq və qurğular gətirilmişdir, hazırda quraşdırma işləri aparılır. Vağzal, mülki və xidməti təyinatlı binalarda su və qaz təchizatı, istilik və çirkab sularının axıdılması xətlərində işlər davam edir.

III mərhələ olan Salka-Axalkalaki - 74,1 km-dir. Sahədə işlər bütün təsərrüfatlar üzrə aparılır. Axalkalaki stansiyasında vağzal binasının, süni qurğuların tikintisi və yolun torpaq yatağının hazırlanması işləri aparılır.

IV mərhələ olan Axalkalaki - Türkiyə sərhədi (Kartsaxi) - sahəsinin uzunluğu 28 km-dir. Sahədə torpaq yatağının hazırlanması, süni qurğuların tikintisi işləri, əsasən, başa çatdırılmış, 5,7 km-də üst quruluşu elementləri qoyulmuş, Kartsaxi stansiyasının vağzal binasının tikintisi başa çatdırılmaqdadır.

Ümumi uzunluğu 4,4 km olan və Gürcüstanla Türkiyə Respublikasını birləşdirəcək tunelin Türkiyə ərazisində olan hissəsinin tikintisi başa çatdırılmışdır. Gürcüstan ərazisində tunelin uzunluğu 2070 metrdir. Yaxın günlərdə tunelin Gürcüstan ərazisində olan hissəsinin tikintisinə start verilmişdir.

- Bu proqramdan irəli gələn vəzifələrin icrası istiqamətində nə kimi işlər görülüb?

- “Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı”nda nəzərdə tutulmuş Tədbirlər Planının yerinə yetirilməsi məqsədi ilə 1 noyabr 2010-cu ildə “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin sədrinin birinci müavin Əlirza Süleymanovun sədrliyi ilə komissiya yaradılmışdır.

5 avqust 2010-cu ildən etibarən Mərkəzi məlumat bazası yaradılmış, birbaşa və geriyə bilet satışı tətbiq edilmişdir. 13 oktyabr 2010-cu ildə Azərbaycan Dəmir Yolunun 130 illik yubiley tədbiri keçirildi.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsünə qoşulan ilə dəmiryolçular “Ekologiya İli” elan olunmuş 2010-cu il üçün dəmir yolunun təhkim zolağında 50 min ağac əkmişlər.

Dəmir yolunun inkişafına, idarəetmənin və infrastrukturun təkmilləşdirilməsinə yönəlmiş “Dəmir Yolu Ticarətinin və Nəqliyyatının Dəstəklənməsi Layihəsi”nin maliyyələşdirilməsi məqsədilə Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (Dünya Bankı) ilə Azərbaycan Hökuməti arasında 450 milyon ABŞ dolları, Çexiyanın “İxrac” Bankı ilə 215 milyon avro məbləğində Kredit Müqaviləsi imzalanmışdır. Dövlət Proqramı icrası ilə bağlı 10 iyun 2011-ci ildə Bakı-Böyük Kəsik istiqamətində 317 km yolun əsaslı təmirinə start verildi.

“Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ölkə daxilində sərnişin daşıma tariflərinin tənzimlənməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Tarif (qiymət) Şurasına müraciət etmişdir. Tarif (qiymət) Şurasının yanvarın 31-də keçirilən iclasında “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin müraciəti əsasında ölkədaxili sərnişin daşıma xidmətlərinə də baxılmış, marşrutlar üzrə biletlərin qiymətləri vaqonun tipindən asılı olaraq müəyyənləşdirilmişdir.

Yeni tariflər istiqamətlərdən və məsafədən asılı olaraq adi qatarlarda 3-19 manat, sürət firma qatarlarında 14-25 manat arasında dəyişir. Tariflərə yataq dəstinin, komissiyon yığımının və sığortanın dəyəri də daxil edilmişdir.

Sadə elektrik qatarlarında gediş haqqı 20 qəpiklə 2 manat arasında, sürətli elektrik qatarlarında isə 60 qəpiklə 6 manat arasında müəyyən olunmuşdur. Qərar qəbul edilərkən 1997-ci ildə təsdiq edilmiş mövcud ölkədaxili sərnişindaşıma tariflərinin bu xidmətlərə çəkilən xərclərdən dəfələrlə aşağı olması nəzərə alınmışdır.

2011-ci ilə “Bakı - Tbilisi - Qars” yeni dəmir yolu bağlantısı layihəsinin icrası ilə bağlı bağlantının həm Türkiyə, həm Gürcüstan hissəsində layihə üzrə nəzərdə tutulmuş işlər həyata keçirilmişdir.

Dövlət Proqramının tərkib hissələrindən biri olan gələcəkdə beynəlxalq maliyyə hesabatlılığı standartlarının (BMHS) tətbiqi ilə bağlı G&G consulting şirkətinin dəstəyi “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətində fevral və mart aylarında müvafiq mühasibat işçilərinin iştirakı ilə treninqlər keçirilmişdir. Dəmir yolu nəqliyyatının fəaliyyətinin iqtisadi, hüquqi və təşkilatı əsaslarını müəyyən edən “Dəmir yolu nəqliyyatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanun layihəsi, “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin təklifləri nəzərə alınmaqla, Nəqliyyat Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış və Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilmişdir.

Saloğlu-Poylu mənzilinin 73 km-də Kür çayı üzərində ikinci dəmir yolu körpüsünün tikintisi başlanmışdır.

Qatarların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, hərəkət sürətinin yüksəldilməsi məqsədilə Saatlı-Becar mənzilinin 98 km-də Araz çayı üzərində yerləşən metal körpünün rekonstruksiyası başa çatmışdır.

Dövlət Proqramı çərçivəsində dövlət investisiyaları hesabına həyata keçirilən layihələrin icrası istiqamətində “Pirallahı qəsəbəsini sahillə birləşdirən dambada sahilbərkitmə işlərinin görülməsi” tədbiri üzrə 2010-cu ildə dövlət büdcəsindən ayrılmış 2160,0 min manat vəsait hesabına 400 p/m uzunluğunda sahilbərkitmə işləri görülmüşdür.

2011-ci ilin sentyabr ayında Biləcəri lokomotiv deposunda lokomotiv təsərrüfatı üçün olduqca gərəkli hissələrindən sayılan çuqun tormoz qəliblərinin (kolodkaların) istehsalına başlanıldı.

Dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20-ci ildönümü ərəfəsində - 12 oktyabr 2011-ci ildə Xırdalan stansiyasının yeni inzibati binası istifadəyə verilmişdir.

21 noyabr 2011-ci ildən ölkə daxilində və ölkədən kənara hərəkət edən sərnişin qatarlarına gediş biletlərinin İnternet şəbəkəsi vasitəsilə Online rejimində bilet satışına start verilmişdir.

- “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-də son on ildə sərnişin və yük daşımalarında vəziyyət necədir?

- “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin 2003-2013-cü illərdə sərnişin və yük daşımalarının dinamikası 2003-cü ildə 4 milyon 736 min nəfər sərnişin, 20 milyon 345 min ton yük daşınmışdısa, 2012-ci ildə 2 milyon 668 min nəfər sərnişin, 23 milyon 116 min ton yük daşınıb. Cari ilin 6 ayı ərzində isə 1 milyon 207 min nəfər sərnişin, 11 milyon 190 min ton yük daşınmışdır.

Son olaraq, qeyd etmək istəyirəm ki, dəmiryolçular əldə olunan nailiyyətləri bundan sonra daha da artıracaq, dövlətimizin və hökumətimizin qarşımızda irəli sürdüyü vəzifələrin uğurla yerinə yetirilməsi üçün bütün potensial imkanlardan səmərəli istifadə edəcək, onlara göstərilən etimadı əməli işlərlə doğruldacaqlar. “Azərbaycan Respublikasında dəmir yolu nəqliyyat sisteminin 2010-2014-cü illərdə inkişafına dair Dövlət Proqramı dəmir yolunun inkişafı üçün geniş imkanlar açır. İnkişaf strategiyası nəticəsində “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin dəmir yolları arasında özünün layiqli yerini tutacaqdır.

Səs.- 2013.- 31 avqust.- S.10-11.