2009-2012-ci illərdə Azərbaycan-Böyük Britaniya əlaqələri

Son illər Azərbaycanın dünyaya, xüsusən, Avropaya inteqrasiyası daha da güclənmişdir. Ölkə Prezidenti İlham Əliyev Böyük Britaniyaya səfəri zamanı bu barədə belə demişdir: "Biz Avropaya inteqrasiya yolunu seçmişik. Mən bunu əvvəldə dedim - biz bu yola tamamilə sadiqik, bu siyasət davam etdirilir, bu yolumuzu sözdə yox, praktiki addımlarda göstəririk. Biz ölkəmizin gələcəyini inteqrasiyada görürük. Regionda da, dünyada da, vacib, əhəmiyyəti olan ölkə olmaq istəyirik. Ona görə də, əlimizdən gələni edəcəyik ki, Azərbaycanın standartlarını dünya standartlarına çatdıraq. Bütün sahələrdə inkişafa, iqtisadi inkişafa, sosial inkişafa, demokratik inkişafa nail olaq. Bizim siyasətimiz bundan ibarətdir, bizim siyasətimiz belədir. Əlbəttə ki, bizim seçdiyimiz yolun hər mərhələsində əldə edilən uğurlardan çox şey asılı olacaqdır. Azərbaycanın seçimi belədir. Azərbaycan rəhbərliyinin etdiyi seçim budur və ölkədə də, beynəlxalq aləmdə də apardığımız siyasətlə bağlı əhalimizin dəstəyini daim hiss edirik.

Çıxışımı bu nikbin notla bitirmək istəyirəm ki, Azərbaycan ildən-ilə dünyaya inteqrasiya olunacaq, inkişaf edəcəkdir. Ölkəmizin inkişafı Azərbaycana da, qonşularımıza da, xalqımıza da, qonşu xalqlara da, bütün dostlara da, daha çox təhlükəsizlik, rahatlıq, firavanlıq gətirəcəkdir."

Azərbaycan-Böyük Britaniya əlaqələrinin genişlənməsi ölkəmizin dünyaya, xüsusən, Avropaya inteqrasiyasında mühüm rol oynayır.

18 sentyabr 2009-cu il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzində "Müzakirələr üçün toplantılar" layihəsi çərçivəsində "Böyük Britaniya - Azərbaycan əlaqələri müasir regional geosiyasət kontekstində" tədbir keçirilmiş və burada Böyük Britaniyanın Azərbaycanda akkreditə olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Karolin Braun məruzəçi qismində çıxış etmişdir. Birinci növbədə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Nuriyev Azərbaycanla Böyük Britaniya arasındakı münasibətlər barəsində danışaraq qeyd edib ki, ölkələrimiz arasında əlaqələr sürətlə inkişaf edir və ikitərəfli münasibətlərin perspektivləri çox genişdir. Moderatoru Prezident yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Nuriyevin olduğu tədbirdə, qonaq Böyük Britaniya-Azərbaycan münasibətlərinə dair ətraflı məlumat vermiş və iştirakçıların çoxsaylı suallarını cavablandırmışdır.

Böyük Britaniyanın səfiri xanım Braun ölkəsi ilə Azərbaycanın münasibətlərinə toxunaraq qeyd etdi ki, ölkələrimiz arasında əlaqələr dərin keçmişə dayanır və hal-hazırda da sürətli templə inkişaf edir. Xanım Braun qeyd etdi ki, Azərbaycan Böyük Britaniyanın aparıcı tərəfdaşlarından biridir. 2005-ci ildə Azərbaycanın Böyük Britaniyaya ixracı 4,2 milyon funt sterlinq təşkil edib. Azərbaycan Böyük Britaniyadan idxalın həcminə görə ikinci yerdədir. İki ölkə arasındakı münasibətlər hökumətlər səviyyəsindəki əlaqələrdən daha geniş və dərindir. Bu, həm dil, həm də mədəni əlaqələrdir. Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyası barəsində danışan səfir qeyd etdi ki, Böyük Britaniya Azərbaycanın beynəlxalq cəmiyyətə getdikcə artan inteqrasiyasını görməyə şaddır və Azərbaycan hökumətinin Avropaya üz tutmasını onun vacib qərarlarından biri hesab edir. Böyük Britaniyanın xarici siyasət strategiyası haqqında danışan xanım Braun qeyd etdi ki, ölkəsinin əsas məqsədləri - terrorizmlə mübarizə və nüvə silahının yayılmasının qarşısının alınması, beynəlxalq və regional səviyyədə iqtisadiyyatın inkişafı, ərazi münaqişələrinin həlli və qarşısının alınmasıdır. Xanım Braun, ona ünvanlanmış, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, İranın "Nabucco" layihəsində iştirakı, Avropa Birliyi və Böyük Britaniya əlaqələri və digər mövzuları əhatə edən suallara ətraflı cavab verdi.

Dağlıq Qarabağla bağlı sualı cavablandıraraq, xanım səfir qeyd etdi ki, Dağlıq Qarabağ dondurulmuş münaqişə deyil. Səfir bildirdi ki, avqust ayında Qafqazda baş verən hadisələrdən sonra Dağlıq Qarabağ münaqişəsini dondurulmuş münaqişə kimi görmək düzgün olmaz. Səfirin sözlərinə görə, Böyük Britaniya münaqişənin tez müddətdə və sülh yolu ilə həllində maraqlıdır. Xanım Braun qeyd etdi ki, Britaniyanın əsas hədəfi münaqişələrin qarşısının alınması və onların sülh yollu ilə həllidir. Xanım Braunun sözlərinə görə, ölkəsinin bu sahədə əsas prioritetləri Əfqanıstan və Pakistandakı vəziyyət, İsrail-Fələstin münaqişəsi və müsəlman-xristian-yəhudi münasibətləridir.

İranın "Nabucco" layihəsində iştirakı barədə sualı cavablandıran səfir qeyd etdi ki, "Britaniya Cənub enerji dəhlizinin reallaşmasında maraqlıdır. İrana gəldikdə isə, səfir qeyd etdi ki, bu ölkənin siyasətində müəyyən aydınlıq yaranmadan və dünya ictimaiyyəti buna əmin olmadan İranın layihədə iştirakı çətin ki, mümkün olsun. Bundan başqa, İranın nüvə proqramı da dünya ictimaiyyətini narahat edir. Xanım Braun bildirdi ki, Böyük Britaniya İranın nüvə proqramı ilə bağlı mövqeyini dəstəkləmir və əmindir ki, bu problemin həlli diplomatik yolla tapılmalıdır. Tədbirin sonunda xanım Braun görüş barəsində məmnuniyyətini bildirərək, mərkəzin rəhbəri cənab Elxan Nuriyevə öz dərin təşəkkürünü bildirdi.

Azərbaycan-Böyük Britaniyanın rəsmiləri qarşılıqlı səfərlər etmişlər. Yüksək rütbəli dövlət rəsmilərinin qarşılıqlı səfərləri iki dövlət arasında əməkdaşlığın inkişafına təkan vermişdir.

Britaniya parlamentinin üzvü, Sənaye və Energetika məsələləri üzrə dövlət naziri Malkolm Viks 2007-ci ilin sentyabrında Azərbaycana səfər etmişdir. Avropa məsələləri üzrə nazir Cim Mörfı isə Azərbaycanda 2008-ci ilin may ayında olmuşdur. Britaniyanın ticarət məsələləri üzrə naziri Lord Diqbi Cons Azərbaycana ən son səfər etmiş Britaniya rəsmisidir. O, Bakıya 2008-ci ilin iyun ayında gəlmişdir.

2004-cü ilin 13-14 dekabr tarixində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Böyük Britaniyada rəsmi səfərdə olmuşdur. O, Britaniyanın baş naziri, xarici işlər və müdafiə üzrə dövlət katibləri ilə görüşmüşdür. Baş nazir və Prezident 1998-ci ildə iki ölkə arasında imzalanmış Dostluq və Əməkdaşlığa dair Birgə Bəyannaməni bir daha təsdiqləmişlər. Onlar insan haqları, azadlıqlar və qanunun aliliyinə söykənən demokratiyanın və bazar iqtisadiyyatının hərtərəfli inkişaf etməsi üçün ikitərəfli münasibətlərin inkişafına bir daha dəstək ifadə etmişlər. Səfər zamanı Azərbaycan Prezidenti və Britaniya baş naziri tərəfindən ikitərəfli münasibətlərin ilkin və gələcək inkişaf perspektivləri istiqamətində Birgə Kommunike qəbul edilmişdir. Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun Prezidenti Samir Şərifov (2006- ci ildən maliyyə naziri vəzifəsində çalışır) 2005-ci ilin 17 mart tarixində Londonda keçirilən mineral ehtiyatların hasilati ilə məşğul olan sənaye sahələrində Şəffaflıq Təşəbbüsü (MHŞT) üzrə 2-ci beynəlxalq konfransda iştirak etmişdir. Fövqəladə hallar naziri Kəmaləddin Heydərov 2007-ci ilin oktyabr ayında Londona rəsmi səfər etmişdir. Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin Londona səfəri 2008-ci ilin fevral ayında baş tutmuşdur.

Azərbaycan Respublikasının Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Fəxrəddin Qurbanov 2012-ci ildə Britaniya Kraliçası ilə görüşür. Azərbaycan və Böyük Britaniya arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasının 20 illiyinə həsr edilmiş məqalədə səfir yazır: "Böyük Britaniya Sovet İttifaqının süqutunun ardınca öz müstəqilliyini elan etmiş Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri olmuşdur. Bu ölkə Azərbaycanın müstəqilliyini 1991-ci ilin dekabr ayında tanımışdır. Həmin vaxtdan başlayaraq ölkələrimiz arasındakı əməkdaşlıq durmadan genişlənməkdədir. Siyasi baxımdan Azərbaycan Böyük Britaniya üçün Qafqaz və Xəzər regionunda etibarlı tərəfdaşıdır. Digər tərəfdən, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Böyük Britaniya tərəfinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə verdiyi dəyişməz dəstək Azərbaycan tərəfindən hər zaman yüksək qiymətləndirilir. Böyük Britaniya, həmçinin, Azərbaycanın Avropa məkanına və strukturlarına inteqrasiyaya öz dəstəyini verməkdədir. Ölkələr arasındakı iqtisadi münasibətlərə gəldikdə isə Böyük Britaniya Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırılan xarici sərmayələrin həcminə görə birinci yerdə olmuş və bu mövqeyini bu gün də qoruyub saxlayır. Enerji sektoru iki ölkə arasındakı aparıcı əməkdaşlıq sahəsi hesab olunur. Azərbaycana yatırılan xarici sərmayənin 51%-i Böyük Britaniya tərəfindən yatırılır. 1994-cü ildən başlayaraq, Azərbaycan və Böyük Britaniya enerji sahəsində uğurlu əməkdaşlıq modeli yaratmışlar. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, "Şahdəniz" qaz layihəsi və "Azəri-Çıraq-Günəşli" neft yataqları, bütövlükdə, "British Petroleum" şirkətinin ən böyük xarici layihəsi hesab olunur.

Hazırda Azərbaycanda təxminən 170-ə qədər böyük, orta və kiçik Britaniya şirkətləri fəaliyyət göstərir. Bu şirkətlərin əksər hissəsi neft və qaz sahəsində fəaliyyət göstərsə də, bu əməkdaşlıq son illərdə pərakəndə satış, informasiya texnologiyaları, layihələrin idarə olunması, maliyyə-bank xidmətləri və kənd təsərrüfatı kimi sahələrə doğru genişlənir. Bu gün Azərbaycanın modernləşməsində Britaniya təcrübəsi və sənayesinin imkanlarından istifadə olunur və heç də təsadüfi deyildir ki, paytaxt Bakıda aparılan əsas tikinti layihələri məhz Britaniyanın məsləhətçi və layihə-idarəetmə şirkətləri tərəfindən idarə olunur.

Ölkələrimiz arasındakı ikitərəfli münasibətlərin digər mühüm istiqamətini təhsil, mədəni mübadilə və xalqlar arasındakı təmaslar təşkil edir. Hər il yüzlərlə azərbaycanlı gənc Britaniya universitetlərinə təhsil almağa gəlir. Böyük Britaniya gənc azərbaycanlıların təhsil almaq üçün ən çox tərcih etdikləri üçüncü ölkədir. Təbii ki, mədəni mübadilə və insanlar arasındakı təmaslar qarşılıqlı xarakter daşıyır. Qürurverici haldır ki, ötən illərdə bir çox Azərbaycan təşkilatları Böyük Britaniyada öz fəaliyyətlərini genişləndirməyə müvəffəq olmuşlar. Bu təşkilatlar Böyük Britaniyada Azərbaycanın tanıdılmasında və xalqlarımız arasında təmasların artırılmasında mühüm rol oynamış və oynamaqdadırlar. Azərbaycan və Böyük Britaniya iki ölkə arasında formalaşmış mühüm əməkdaşlığı və tərəfdaşlığı gələcəkdə daha da genişləndirmək əzmindədirlər."

VAHİD ÖMƏROV,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru

Səs.- 2013.- 1 mart.- S.14.