Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişafına böyük diqqət var

Müsahibimiz Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin üzvü Vahid Əhmədovdur

- Vahid müəllim, ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafı haqqında nə deyə bilərsiniz? Bu inkişaf Azərbaycan iqtisadiyyatının tərəqqisinə nə kimi töhfələr verir?

- Ümumiyyətlə, qeyri-neft sektorunun inkşafı hökumətin diqqət mərkəzindədir. Ölkə Prezidenti İlham Əliyev bu sektorun inkişafı ilə əlaqədar müvafiq tövsiyə və tapşırıqlarını verir. Buna uyğun olaraq da hökumət qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə əlaqədar lazımi proqramlar, tədbirlər həyata keçirir. Dövlət başçısı çıxışlarında dəfələrlə qeyri-neft sektorunun inkişafını və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsini mühüm vəzifə olduğunu vurğulayıb.

Əlbəttə ki, Azərbaycan üçün indiki şəraitdə qeyri-neft sektorunun inkişafı çox önəmli məsələdir. Buraya əsasən, sənaye, kənd təsərrüfatı, turizm və digər sahələr daxildir. Qeyri-neft sektorunun aparıcı sahələrinə ciddi diqqət yetirilir. Bunun nəticəsidir ki, 2013-cü ildə qeyri-neft sektorunda 10 faiz artım baş verdi. Eyni zamanda, təhsilin inkişafına, insan kapitalına da xüsusi diqqət var, minlərlə gəncimiz dünyanın nüfuzlu ali təhsil məktəblərində oxumaq üçün xaricə təhsilə göndərilir. Ölkəmizdə təhsilin inkişafı ilə əlaqədar xüsusi proqramlar, strategiya qəbul olunub və icra olunur. Eləcə də, AMEA-da da böyük işlər görülür, struktur dəyişikləri aparılır və s. Yəni bütün bu sahələr diqqət mərkəzindədir.

Mühüm sahələrdən biri də kənd təsərrüfatıdır və bu sahənin inkişafı üçün ölkə rəhbəri lazımi tövsiyə və tapşırıqlarını verir. İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi yanında Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən bölgələrdə görüşlər keçirlir, iş adamlarına, fermerlərə güzəştli kreditlər verilir, soyuducu anbarlar tikilir, emal müəssilələri yaradılır. Məsələn, bu yaxınlarda Beyləqanda Fondun dəstəyi ilə taxılçılıqla əlaqədar iki böyük fermer təsərrüfatı yaradılıb. Gələcəkdə də belə təsərrüfatlar yaradılacaq ki, taxılla özümüzü tam təmin edə bilək. Kənd təsərrüfatı istehsalçıları torpaq vergisindən başqa digər vergilərdən də azaddırlar. Bu da bu sahənin inkişaf etdirilməsində vacib rol oynayır.

Sənaye sahəsində də irəliləyişlər mövcuddur. Bildiyiniz kimi 2014-cü il «Sənaye ili» elan olunub. Hələ ötən illər ərzində Sumqayıtda böyük sənaye texnoparkı yaradılıb, hazırda isə kimya texnoparkı yaradılır. Eyni zamanda, Balaxanıda, o cümlədən Qaradağ rayonunda, Mingəçevir şəhərində texnoparkların yaradılması istiqamətində işlər gedir. Nəzərə alsaq ki, ötən illərə nisbətən, ölkədə neft hasilatı aşağı düşür, ona görə də, qeyri-neft sektorunun inkişafı öz aktuallığını daha çox göstərir. Elə sahələri inkişaf etdirməliyik ki, onlardan həm ölkəmizdə səmərəli istifadə edək, həm də xaricə ixrac etmək üçün məhsullar istehsal istehsal olunsun. Hesab edirəm ki, ixracda qeyri-neft sektorunun payı artırılmalıdır. Hazırda isə bu prosesdə neft məhsulları üstünlük təşkil edir. Prezident İlham Əliyev tərəfindən təsdiq olunmuş proqramlar Azərbaycanın gələcək inkafında qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün münbit şərait yaradır.

- Sizcə, «Sənaye ili» çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər ölkəmizdə sənayenin inkişafına nə dərəcədə təsir göstərəcək?

- Bildiyiniz kimi ölkə Prezidenti «Sənaye ili» ilə əlaqədar Tədbirlər Planını təsdiq edib. Tədbirlər planında çox mühüm məsələlər əksini tapıb. Şəhərlərlə yanaşı rayon və kənd yerlərində də müəyyən müəssisələrin yaradılması nəzərdə tutulub. Bu sahəyə diqqət böyükdür və hesab edirəm ki, bu il sənayedə ciddi artıma nail ola bilərik.

2014-cü ilin “Sənaye ili” elan edilməsi ilk növbədə yeni iş yerlərini açılmasına səbəb olacaq. Digər tərəfdən, neft hasilatının getdikcə aşağı düşdüyünü nəzərə alsaq, iqtisadiyyatın diversifikasiyası baxımından, Azərbaycanda sənayeni inkişaf etdirmək vacibdir.

Hesab edirəm ki, yalnız iri şəhərlərdə deyil, bölgələrdə də sənaye müəssislərinin yaradılması işini davam etdirməyilik. Xüsusilə kənd yerlərində özümüzün xammal bazası əsasında sexlər yaratmalıyıq. Təbii ki, böyük sənaye sahələri yox, 100-200 nəfərin işləyə biləcəyi müəssisələr yaradılmalıdır ki, həm işsizlik problemi olmasın, həm də yerli xammaldan istifadə edilsin. Emal və digər sənaye obyektləri şəhərlərdə fəaliyyət göstərən müəssisələrin filialı da ola bilər. Hər bölgənin spesifikasına uyğun olaraq bunları etmək lazımdır. Hesab edirəm ki, bu, həm bölgələrin, həm də bütövlükdə sənayenin inkişafı baxımından faydalı ola bilər.

- Sənayenin inkişafı regionlarda özünün əksini necə tapır? Bu amilin regionların inkişafında əhəmiyyəti nədən ibarətdir?

- Regionların sosial-iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi baxımından olduqca əhəmiyyəti olub. 2004-2008 və 2009-2013-cü illəri əhatə edən iki proqram çərçivəsində böyük işlər görülüb. Qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olunub və bir sıra vacib məsələlər yerinə yetirilib. Artıq regionlarda nəzərdə tutulduğu kimi infrastuktur layihələr başa çatıb və növbəti sənayeləşmə dövrü başlayıb. Həyata keçirilən hər iki Dövlət Proqramı əsasən, elektrik enerjisi, qaz və su təchizatının yaxşılaşdırılması sahəsində infrastruktur layihələr ilə bağlı olub. Hesab edirəm ki, 2014-2018-ci illəri əhatə edən üçüncü Dövlət Proqramı daha çox qəsəbə və kəndlərin yollarının çəkilməsinə, yeni iş yerlərinin açılmasına, sahibkarlığın, emal sənayesinin və kənd təsərrüfatının inkişafına ayrılması nəzərdə tutulur. Bu Dövlət Proqramının reallaşdırılması nəticəsində əhalinin həyat səviyyəsi daha da yüksələcək və sosial rifah halı yaxşılaşdırılacaq. Hesab edirəm ki, 2014-2018-ci illəri əhatə edən üçüncü Dövlət Proqramı nəinki bölgələrin, eləcə də, ölkəmizin ümumi inkişafına böyük təsir göstərəcək.

- Ölkəmizdə sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı görülən işləri necə qiymətləndirirsiniz?

- Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı üçün vacib qanunlar qəbul edilib, bəzi qanunlara isə dəyişiklik edilib. Bunun nəticəsidir ki, iqtisadiyyatda özəl sektorun payı 80 faizdən çoxdur. İstənilən dövlət üçün kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı önəmli məsələlərdən biridir. İlk növbədə, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına şərait yaradılmalıdır. Azərbaycanda da bu istiqamətdə lazımi addımlar atılır.

Eyni zamanda, dediyim kimi Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu çox yaxşı işləyir. Fondun nümayəndələri yerlərə gedib iş adamları ilə işləyirlər, vəziyyəti öyrənirlər və lazımi sahələrə güzəştli kreditlər verirlər. Bu da ölkədə kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına müsbət təsir edir. Bununla belə hesab edirəm ki, görüləsi işlər də var. Məsələn, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ölkədə artıb, amma onun satışında problemlər var. Yəni kəndlərdəki iş adamları bu baxımdan çətinliklər çəkirlər. Ona görə də, bu məsələ ilə bağlı araşdırmalar aparıb, müəyyən addımlar atılmalıdır. Ümumilikdə, Azərbaycan dövləti sahibkarlığın inkişafı üçün münbit şərait yaradıb. «Sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların tənzimlənməsi və sahibkarların maraqlarının müdafiəsi haqqında» qanun qəbul var ki, iş adamlarının hüquqları müdafiə edir. Qanun ölkəmizdə sahibkarlıq sahəsində aparılan yoxlamaların təşkili və həyata keçirilməsi qaydalarını tənzimləyir.

- Vahid müəllim, Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsi hazırda hansı qanun layihələri üzərində işləyir?

- Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsi adından da göründüyü kimi iqtisadi qanunvericiliklə məşğuldur. Və bu istiqamətdə çox mühüm vəzifələri yerinə yetirir. Son illər iqtisadi məsələlərlə əlaqədar bir çox vacib qanunlar qəbul olunub. Hazırda isə əsas vəzifəmiz Azərbaycanda gedən inkişafla əlaqədar olaraq müəyyən qanunlara lazımi dəyişikliklər etməkdir. Bu istiqamətdə də böyük işlər görülüb, qanunlar təkmilləşdirilib və indi həmin qanunlar müasir tələblərə cavab verir.

Amma elə qanunlar da var ki, onlar bu gün qəbul olunmalıdır. Misal üçün bunlardan biri Rəqabət Məcəlləsidir. Rəqabət Məcəlləsi Milli Məclisə 2007-ci ildə təqdim edilib və artıq bu sənəd iki oxunuşda qəbul olunub. Hal hazırda qanun layihəsi üzərində İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi işləyir, sənəd təkmilləşdirilir. Bu məcəllənin qəbulu iqtisadiyyatın inkişafı üçün, rəqabət qabiliyyətli məhsulların inkişafı üçün, azad rəqabətin təmin olunması üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məcəllə qəbul olunandan sonra iqtisadiyyatda daha geniş inkişaf müşahidə olunacaq.

Hesab edirəm ki, reklamla bağlı qanunvericiliyə də dəyişikliklər edilməlidir. Ölkəmizin inkişafı fonunda mövcud qanunvericilik günün tələblərinə cavab vermir. İndi artıq internet, elektron reklamlar var ki, bütün bunlar qanunvericilikdə əksini tapmalıdır. Artıq bu yöndə yeni layihə hazırdır və düşünürəm ki, sənəd bu ilin yaz, yaxud da payız sessiyasında qəbul oluna bilər.

Ölkədə gəmiçiliyin inkişafını nəzərə alaraq bu sahə ilə bağlı da qanunun qəbul olunması gündəmə gəldi. Bilirsiniz ki, indiyə qədər bir dəniz limanı var idi. Hazırda yeni bir dəniz limanı da tikilir.

Dəniz limanları haqqında qanun layihəsinin qəbulu Azərbaycanın Xəzər dənizində digər ölkələrlə liman əlaqələrinin genişlənməsinə və inkişafına olduqca böyük töhfə verəcək. Qanun ölkənin dəniz limanlarında ticarət gəmiçiliyində yaranan münasibətləri tənzimləyəcək və Azərbaycanın Xəzər dənizindəki statusunu daha da möhkəmləndirəcək. Yeni qanun limanların inşası, açılması, bağlanılması, onlarda fəaliyyətin həyata keçirilməsi, habelə dəniz limanlarında fəaliyyətin dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin əsaslarını müəyyən edir. Bu qanun xüsusi ərazidə və akvatoriyada yerləşən və ticarət gəmiçiliyi məqsədi ilə istifadə olunan gəmilərə və sərnişinlərə xidmət göstərilməsi, yüklərlə əməliyyatların aparılması və dəniz limanlarında həyata keçirilən digər xidmətlərin göstərilməsi üçün nəzərdə tutulub. Artıq bu sənəd növbəti oxunuş üçün hazırlanır.

Səs.- 2014.- 3 aprel.- S.8-9.