Tütünçülüyün inkişafında yeni mərhələ

“Mənə verilən məlumata görə, Azərbaycanda 10 milyard siqaret istehlak olunur. Onlardan isə cəmi 1 milyard 600 milyonu Azərbaycanda istehsal edilir. Yəni, 9 milyard siqaret Azərbaycana idxal edilir və bu məqsədlə Azərbaycandan hər il xaricə təxminən 150 milyon dollar valyuta gedir. Ona görə, biz daxili bazarı təmin etmək və xüsusilə xarici bazarlara çıxmaq üçün tezliklə Azərbaycanda siqaret istehsalını inkişaf etdirməliyik. İlk növbədə, daxili bazar idxaldan asılı olmamalıdır ki, valyuta ölkədən getməsin və ondan sonra biz ixrac məsələləri ilə də məşğul olacağıq.”Bu barədə Prezident İlham Əliyev barama, tütün və fındıq istehsalının inkişafı məsələlərinə dair respublika müşavirəsində bildirib. Dövlətimizin başçısı, həmçinin mövcud siqaret fabriklərinin gücü artırılmasının, eyni zamanda, yeni və ən müasir texnologiyalarla təchiz edilmiş siqaret fabrikləri də yaradılmasının vacibliyini də vurğulayıb: “Elə ölkələr var ki, orada tütün istehsalı yoxdur. Onların iqlim şəraiti buna imkan vermir. Ancaq orada bir neçə siqaret fabriki var. Onlar xam tütünü bizdən alır, siqaret istehsal edir və sonra bizə satırlar. Yəni, bu, onu göstərir ki, bu, çox gəlirli sahədir.”Qeyd etmək lazımdır ki, hazırda dünya ölkələrinin böyük əksəriyyətində tütün məmulatlarının istehlakına, reklamına və satışına qarşı sərt tədbirlərin görülməsinə, müxtəlif kampaniyaların aparılmasına baxmayaraq tütünçülük kənd təsərrüfatı sahələri arasında gəlirliyinə görə ilk yerdədir. Tütün əkilən sahələr dünya üzrə istifadə olan kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların bir faizini təşkil etsə də, tütün sənayesinin illik gəliri təqribən 1 trilyon dollar təşkil edir. Bu isə ölkəmizdə də tütünçülüyün inkişafını zəruri edir.Ölkəmizdə istehsalı ilə yanaşı, həm də idxalı həyata keçirilən tütün məhsulları dövlət başçısının da qeyd etdiyi kimi, xeyli miqdarda xarici valyuta axınına səbəb olur. Rəsmi rəqəmlərə görə, il ərzində tütün məmulatlarının idxalının həcmi təqribən 150 milyon dollar olsa da, bəzi amilləri nəzərə alaraq reallıqda bu rəqəmin daha böyük olduğunu demək mümkündür. Lakin təkcə rəsmi rəqəmlərə diqqət yetirəndə görmək olur ki, bu ilin birinci yarısında tütün və tütün məmulatlarının idxalına 72 454.65 min dollar yönəldilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrünün göstəricisi ilə müqayisədə 1,57 faiz çox olmaqla ölkəyə ümumi idxalın 2,12 faizini təşkil edib. Halbuki bu məhsulların Azərbaycana idxalını həyata keçirən şirkətlər tütün məhsullarının ölkə ərazisində istehsalını həyata keçirsələr müxtəlif xərclərə qənaət etməklə (gömrük, nəqliyyat, valyutalararası məzənnələrindən yaranan fərq və s.) maya dəyəri aşağı məhsul istehsal etməklə nəinki yerli bazarda möhkəmlənə, həmçinin onu xarici bazarlara da asanlıqla ixrac edə bilərlər. Məsələn, Belarusun iqlim şəraiti tütün əkininə imkan verməsə də, bu ölkə əsas xammalı idxal hesabına olan siqaret istehsalını həyata keçirir və dünyanın 25 ölkəsinə ixrac edir. Bu isə tütün məmulatları istehsalının hətta xarici xammala əsaslandığı təqdirdə belə böyük rentabelliyə malikliyini, xarici bazarlarda rəqabətə davam gətirmə imkanlarının olduğunu sübut edir. Azərbaycanda tütünçülüyün inkişafının pik dövrü 1978-ci ildə müşahidə edilib. Belə ki, hələ 1970-ci ildə cəmi 14 min hektarda tütün əkilirdisə, ulu öndər Heydər Əliyevin fəaliyyəti nəticəsində 1978-ci ildə bu rəqəm 18 min hektara çatmışdı. Əgər 1970-ci ildə 24 min ton tütün istehsal olunmuşdusa, 1980-ci ildə isə bu həcm 57 min ton olmuşdu. Lakin 1990-cı ildə isə tütün əkini sahələrinin miqdarı 14 minə enib və sonrakı illərdə bu rəqəm kəskin azalaraq 2014-cü ildə 1000 hektara düşmüşdü.Hazırda tütünçülük əvvəlki şöhrətini qaytarmaqdadır. Xüsusilə 2016-cı ildən başlayaraq bu sahədə əsaslı dönüş yaradılıb. Beləliklə də 2014-cü illə müqayisədə 2400 hektarda və 2017-ci ildə 3200 hektarda tütün əkilib. Həmçinin 2015-ci ildə cəmi üç rayon ərazisində tütün əkilirdisə, hazırda bu say 13-ə çatıb. Bunun əsas səbəblərindən biri isə Prezident İlham Əliyevin ötən il imzaladığı “Azərbaycan Respublikasında tütünçülüyün inkişaf etdirilməsinə dövlət dəstəyi haqqında” Sərəncamıdır. Sərəncama əsasən, istehsalçılara emal müəssisələrinə satdıqları quru tütünün hər bir kiloqramına, yaş tütünün isə hər on kiloqramına görə, 0,05 manat məbləğində subsidiyanın verilməsi müəyyənləşib.

Bütün bunların fonunda isə Prezident İlham Əliyev növbəti illərdə əkin sahələrinin genişləndirilməsinin vacibliyini vurğulayıb: “Bu məqsədlə dövlət və bələdiyyə mülkiyyətindəki əkinəyararlı və davamlı su təminatı olan torpaq sahələri ayrılmalıdır. Tütün istehsalçılarına güzəştli şərtlərlə kreditlər verilməlidir. Bu, lazımi səviyyədə deyil. Ona görə, bu sahəyə xüsusi diqqət göstərilməlidir.”Eyni zamanda tütün qəbulu məntəqələri və qurutma kameraları ilə bağlı problemlərə toxunan ölkə başçısı əkin artdıqca hər bir rayonda qəbul məntəqəsinin və qurutma kameralarının mövcud olmasının əhəmiyyətini bildirib, bu istiqamətdə müvafiq qurumlara tapşırıqlarını verib: “Dünən bir qəbul məntəqəsində olarkən mənə məlumat verildi ki, hətta biz bu kameraları Azərbaycanda da istehsal edə bilərik. Hesab edirəm ki, bu, mümkündür, burada heç bir çətin məsələ yoxdur. Əgər mümkündürsə, bunun yəqin ki, texnoloji xüsusiyyətləri var. Tezliklə bu istehsal sahələri yaradılmalıdır. Çünki mənə dünən verilən məlumata görə, tütünün xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onu uzaq məsafəyə daşımaq çətindir və keyfiyyət itir. Ona görə, tütünçülüklə məşğul olan hər bir rayonda qəbul məntəqələri, qurutma kameraları tezliklə təmin edilməlidir.”2021-ci ilə qədər tütün əkini sahələrinin iki dəfə genişləndirilməli olduğunu diqqətə çatdıran dövlətimizn başçısı tütünçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqramının qəbul ediləcəyini bildirib: “Proqram demək olar ki, hazırdır. Bu gün səslənən fikirlər və mənim səfərim nəticəsində apardığım müşahidələr də o proqrama əlavə olunaraq tezliklə qəbul ediləcək. Bu proqramın qəbulu bir daha onu göstərir ki, dövlət bu sahəyə çox ciddi fikir verir.”

Ceyhun Piriyev

İki sahil.- 2017.- 9 avqust.- S.12.