Baş ravvin: "Azərbaycanda xristian mədəniyyətinə qarşı hücumun heç bir əsası yoxdur"

Bombalar nəhayət Qarabağa düşməyəcək, silahlar susdu, döyüşlər dayandı. Ancaq müharibə dayansa da, digər cəbhədə hələ də davam edir. Artıq media diqqətini silahlı qarşıdurmadan mədəni qarşıdurmaya yönəldib. Konkret olaraq bu günə qədər erməni qüvvələrinin nəzarəti altında olan ərazilərə səpələnmiş kilsələr, monastır, qəbiristanlıq və digər xristian əsərlərinin taleyi bəzi dairələri narahat etməkdədir". DİASPOR.İNFO -nun verdiyi məlumata görə, bunu açıqlamasında Azərbaycandakı Aşkenazi yəhudilərinin Baş ravvini Şneor Seqal deyib.

Baş ravvin qeyd edib ki, söhbət bu torpaqların Azərbaycana qaytarılmasından gedirsə, çoxları bu abidələrin, tikililərin, əsərlərin məhv olacağından qorxur: "Prezident Makron bu qorxunu bir az da alovlandırdı. Fransanı UNESCO-nun himayəsi altında Dağlıq Qarabağın mədəni irsinin müdafiəçisi kimi çıxış etməyə çağırdı. Bu bölgədə yaşayan ermənilərin bir çoxu "müsəlman istilası"ndan qorxaraq kilsələrdən xaçı götürüb və öz evlərini yandırmağa məcbur oldular. Bloomberqin hazırladığı reportajda bir erməni sakin kameraya belə deyib: "Sonda müsəlmanların əlinə bir şey buraxmaqdansa, evlərimizi partlatmağa və ya yandırmağa üstünlük veririk". Bu adamı bürümüş qorxu məni düşündürdü. Bir müsəlman ölkəsi olan Azərbaycanda bir yəhudi və dini lider olaraq və şəxsi təcrübəmə əsaslanaraq bu hissi anlamaqda çətinlik çəkirəm. Bu adamın indiyə qədər bir azərbaycanlı ilə görüşüb-görmədiyini düşünməyə qədər saf-çürük edirəm. Mənim üçün Azərbaycan mədəniyyətlərin və dinlərin qovşağında olan, zəngin bir ölkədir. Dünyanın etnik ayrı-seçkiliklər və dini zorakılıqlarla dolu olduğunu nəzərə alsaq, Azərbaycan bütün dinlərin, mədəniyyətlərin qorunduğu vadidir".

Şneor Seqal bildirib ki, yəhudi təcrübəsini və daha konkret olaraq bir vaxtlar bütün Qafqazda geniş yayılmış olan dağ yəhudilərinin təcrübəsini götürün: "Bir çoxları son onilliklərdəki müharibələr zamanı köçmək məcburiyyətində qaldılar, hücumların, sui-qəsdlərin hədəfinə çevrildilər. 1970-ci illərin ortalarında Dağıstan Muxtar Respublikasında təxminən 50.000 dağ yəhudisi var idi. Bu gün Dağıstan və Çeçenistan ərazilərində cəmi bir neçə min var. Azərbaycanda onlar inkişaf edən bir cəmiyyət olaraq qalırlar. Təxminən 15.000 əhalisi olan dağ yəhudiləri, ümumilikdə 25.000 nəfərlə Azərbaycanın ən böyük İsrail icmasıdır. Azərbaycanda həqiqətən üç fərqli Yəhudi qrupu var: Baş Rabbi olduğum dağ yəhudiləri, gürcü yəhudiləri və Aşkenazi yəhudiləri. Ancaq Azərbaycan tarixən hər yerdə pis qarşılanan yəhudilər üçün yalnız sığınacaq deyil. Azərbaycan əhalisi eyni zamanda kiçik bir katolik icması da daxil olmaqla sünni və şiə müsəlmanlarla yanaşı xristianlığın müxtəlif qollarından ibarətdir. 30.000 erməni Azərbaycanı özlərinin vətəni hesab edir".

Baş ravvin əlavə edir: "Burada sinaqoqlar, kilsələr və məscidlər küçələrdə yan-yana düzülür və təmiz vəziyyətdə saxlanılır. Başqa dinlərə aid abidə və dini əsərlərin qorunması Azərbaycan xalqı üçün vacibdir. Axı bir xalq yalnız qanla təyin olunmur. Xalq eyni zamanda bir mədəniyyət və tarixdir. Bir dini lider olaraq ölkəmizi bərabər şəkildə təşkil edən digər dinlərdən olan həmkarlarımla mütəmadi görüşmək və onlarla əməkdaşlıq etmək normaldır. Heç bir din, nə qədər kiçik olsa da, cəmiyyətdən kənarda qalmır. 2002-ci ildə Papa II John Paulun ziyarətindən sonra Azərbaycan dövləti ölkənin müsəlman və Yəhudi icmalarının da maliyyə dəstəyi ilə katoliklər üçün bir kilsənin inşasına torpaq sahəsi ayırdı. 2016-cı ildə Papa Francis eyni kilsədəki kütləvi ritual yerinə yetirmək üçün bura gəldi və Azərbaycandakı xristianlar, müsəlmanlar və yəhudilər arasındakı möhkəm əlaqələrə heyran qaldığını bildirdi. "Bu yaxşı münasibətlər dinc yanaşı yaşamaq və dünya sülhü üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu, fərqli inanclı inanclıların səmimi münasibətlərini davam etdirmələrinin və ümumi xeyir üçün hörmət və əməkdaşlıqla davranmalarının mümkün olduğunu göstərir" dedi. Dini irsləri qorumaq Azərbaycanda bir ənənədir. Amma bu yalnız ənənələr sərhədi ilə məhdudlaşmır. Missiyası Azərbaycan mədəniyyətini beynəlxalq miqyasda təbliğ etmək olan bir xeyriyyə təşkilatı olan Heydər Əliyev Fondu vasitəslə dünya miqyasında xristian abidələrinin və əsərlərinin bərpasına vəsaitlər ayrılır. Vatikandakı Müqəddəs Pyotr Bazilikası, Romadakı Müqəddəs Sebastianın katakombaları və ya Strasburq Katedralinin XIV əsrə aid vitrajları buna yaxşı nümunədir.

Həmin fond Yəhudi təşkilatları ilə birlikdə Azərbaycanda Yəhudi məktəblərinin inşasında və inkişafında da iştirak edir. Buna baxmayaraq Azərbaycanın işğaldan azad etdiyi ərazilərdəki xristian abidələrinin guya məhv ediləcəyi ilə bağlı aparılan təbliğat davam edir. Düzdür, bu qorxular tamamilə haqsız deyil. Hər müharibənin bütün döyüşənlər tərəfindən törədilmiş bir hallar olur və Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dünyada ən uzun və həll olunmayan müharibələrdən biri idi.

On illərdir davam edən müharibələr zamanı bir çox xristian abidələri və digər dinlər təəssüf ki, məhv edildi. Müsəlman evlərinin və qəbiristanlıqlarının erməni işğalı altında dağıdıldığını oxuyanda şəxsən kədərləndim. Bəzi təxminlərə görə, 100.000-dən çox əsər, ev muzeyləri eksponatları ilə birgə məhv edildi. Müsəlman dünyasını qəzəbləndirən bir məscidin təhqir olunması ilə bağlı xüsusilə dəhşətli bir hadisəni xatırlayıram.

Bu elementlər hələ də yaddaşlarda təzədir, Dağlıq Qarabağ ermənilərinin mədəni fərqliliklərə əsaslanan “repressiyalara” məruz qalmaqdan qorxduqlarını başa düşmək olar. Etməməlidirlər. Dünya bizi yaxından izləyir. Azərbaycan Prezidenti artıq rusiyalı həmkarı Vladimir Putini bölgədəki xristian müqəddəs yerləri qorumağa sadiq qaldığına əmin edib. Bir yəhudi və bir azərbaycanlı olaraq düşünürəm ki, bu məsələdə ölkəmin tarixi öz sözünü deyir.

Səs.- 2021.- 2 dekabr.- S.8.