“Paşinyan Zəngəzur dəhlizinə
Rusiyanın nəzarət
etməsini istəmir”
Tanınmış rusiyalı politoloq
Sergey Markov “Caliber” analitik mərkəzinə müsahibəsində
Soçi görüşü
və orada regional kommunikasiyalar və nəqliyyat dəhlizlərinin açılmasının
sürətləndirilməsi məsələləri müzakirə
olunarkən Ermənistanın
mövqeyinin səbəbləri
haqda maraqlı məqamlara toxunub. Müsahibəni oxucularımıza
təqdim edirik.
- Məlum olduğu
kimi, Soçidə Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli
görüşü keçirildi,
onun yekununda tərəflər 3 əsas
məsələ üzrə
razılığa gəliblər.
Birincisi, Azərbaycanla
Ermənistan arasında
sərhədin demarkasiyası
və delimitasiyası
mexanizmlərinin yaradılmasıdır.
İkincisi, humanitar məsələlər, üçüncüsü
isə nəqliyyat dəhlizlərinin açılmasıdır.
Rusiya prezidentinin dediyi kimi, bu,
həm dəmir yoluna, həm də avtomobil yoluna aiddir. Bundan əlavə, tərəflər regionun iqtisadi potensialının üzə çıxarılması
üçün konkret
layihələrin mümkün
qədər tez işə salınmasının
vacibliyini vurğulayıblar.
Soçi görüşündə
Zəngəzur dəhlizinin
açılmasına qarşı
çıxan Paşinyan
nəhayət ki, bu layihəyə yaşıl işıq yandırdı deyə bilərikmi?
- Hələ yox, bu haqda
hələ danışa
bilmərik. Görürük
ki, nəqliyyat dəhlizlərinin açılmasının
zəruriliyi elan edilib, amma bu,
əvvəllər də
açıqlanıb. Yalnız
normal işləyən
strukturlar yaradılanda
vəziyyətin irəli
getdiyini deyə bilərik. Üçtərəfli
bəyanat imzalanandan bəri kommunikasiyaların
bloklanmasında vəziyyət
dəyişməyib. Amma
bu məsələ ilə bağlı baş nazir müavinlərinin toplantısının
baş tutması çox yaxşı əlamətdir.
Amma ola
bilər ki, vəziyyət yenidən donacaq, Paşinyan onu qıcıqlandırmamaq
üçün Putinlə
razılaşıb, sonra
da danışıqlara
mane olmaq üçün baş nazirin müavininə siqnal verəcək.
Mən Azərbaycanın
danışıqlarda irəli
getdiyinə dair kifayət qədər şərhlər görürəm,
amma vicdanlı bir insan kimi
sizə açıq deyim: bu gün
biz bu barədə
dəqiq danışa
bilmərik. Bəli, müəyyən ümidlər
var, ancaq üç baş nazirin müavininin görüşündən sonra
dəqiq əminlik barədə danışmaq
mümkün olacaq.
Ona görə
də, hələlik,
nikbinliyimiz cilovlanmalıdır,
amma mən iki nikbinlik əlavə
edəcəyəm.
Birincisi, bir
çox insanlar adətən bu bəyannamənin haradan başladığına diqqət
yetirmirlər. Tərəflər
9-10 noyabr sazişinin tam icrasına sadiq olduqlarını təsdiqləyiblər. Əbəs
yerə liderlər bunu birinci məqam
kimi qoymurlar, çünki ictimaiyyət
əslində bunların
bir növ vəzifə sözləri
olduğunu düşünür.
Amma bu sözlər
ən mühüm və bəyannaməyə
sadiqlik ən mühüm nəticədir,
çünki Qarabağla
bağlı üçtərəfli
bəyanatdan sonra Ermənistanda çox ciddi tənqidlər və nümayişlər
olmuşdu. Bu, optimizmin ilk yaxşı nümunəsidir.
İkinci nöqtə. Düşünürdük
ki, Ermənistan-Azərbaycan
münaqişəsinə görə
Rusiya ilə Avropa İttifaqı arasında hansısa çəkişmə olacaq.
Üstəlik, Aİ-nin
yalnız Rusiyaya qarşı pis nəsə etmək üçün bu razılaşmanı pozmağa
çalışacağı qorxusu var idi.
Lakin prezident Vladimir Putin bu məsələ ilə bağlı Aİ rəhbərliyi ilə əlaqə saxladığını
və hər hansı bir çəkişmənin sülh
prosesinə xələl
gətirməyəcəyinə ümid olduğunu bildirib.
- Prezident İlham Əliyev bildirdi ki, Azərbaycan
Ermənistanla uzunmüddətli
qarşıdurmanın səhifələrini
vərəqləməmək və normal qarşılıqlı fəaliyyət
mərhələsinə başlamaq
əzmindədir. Öz
növbəsində Paşinyan
bildirib ki, o, Ermənistanın ölkə
və region üçün dinc inkişaf erası açmağa hazır olduğunu təsdiqləyir.
Sizcə, Soçi görüşündən sonra
Bakı və İrəvan sülh müqaviləsinin əldə
olunmasında irəli
gedə biləcəkmi?
Ermənistan tərəfi
bununla razılaşacaqmı?
- Sülh müqaviləsində
adətən sərhədlərin
qarşılıqlı tanınması
nəzərdə tutulur
ki, bu da
o deməkdir ki, əslində Ermənistan
Azərbaycanın Qarabağ
da daxil olmaqla sərhədlərini
tanımalıdır. Amma
hesab edirəm ki, bu gün
bu, hələ reallıq deyil.
Ermənistan ümid edir ki, Qarabağın həmin hissəsi- Laçın dəhlizi və Xankəndi Ermənistanda qalacaq. Üstəlik, bunu necə edəcəyinə
dair bir plan hazırlamaq istəyirlər. Bu bölgəni yavaş-yavaş
beynəlxalq protektorata
təqdim etmək istəyirlər ki, onu Ermənistan yox, hansısa başqa xalqın əsgərləri, məsələn,
ATƏT bayrağı altında
Rusiya və ya Fransa sülhməramlıları
qorusun. Ona görə də hələlik nə erməni ictimaiyyəti, nə də Ermənistan rəhbərliyi
Azərbaycanın bütün
Qarabağı əhatə
edəcək sərhədlərini
tanımağa hazır
deyil.
Ümumiyyətlə, bütün müqavilələr
konkretlik tələb edir. Bu, Zəngəzur
dəhlizinin açılmasına
da aiddir. Ermənistan nəzəri olaraq bunun əleyhinə deyil, lakin qorxur
ki, Azərbaycanın xeyli gücləndiyi şəraitdə gələcəkdə
bu dəhliz ekstraterritorial olacaq və hansısa böhran zamanı ondan Zəngəzuru Azərbaycanın, xüsusən
də Azərbaycanın
bir hissəsi etmək üçün istifadə etmək olar. Çünki ora çox qədim Azərbaycan torpağıdır. Bu əsasla da Zəngəzur dəhlizinin
qarşısını kəsir.
Ermənistan İrandan dəstək alır və o, ekstraterritorial nəqliyyat dəhlizlərinin olmasını
istəmədiyini açıq
şəkildə bildirir.
Və əgər bu nəqliyyat dəhlizləri ekstraterritorial
deyilsə, o zaman azərbaycanlılar və
türklər bu dəhlizlərdən necə
istifadə edə biləcəklər? Belə
olan halda onlar daim bu
yolla qisas alacaq erməni diversiya və terror qruplarının hücumu təhlükəsi
altında olacaqlar. Ona görə də konkret məsələlər var
ki, onları həll etmək lazımdır.
- Amma Zəngəzur
dəhlizinə nəzarəti
Rusiya FTX-nin Sərhəd Xidmətinin həyata keçirəcəyi
deyilir. Bəs Ermənistanda qorxular nədən ibarətdir?
- Razıyam ki, belə bir
qərar var və doğru, düzgün qərar idi, amma ola
bilsin ki, qərbyönlü siyasətçi
olan Paşinyan Rusiyanın bu dəhlizə nəzarət
etməsinin əleyhinədir
və yəqin ki, ona Fransadan
deyirlər ki, bunu etməməlisən, Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti
Rusiyaya verməyə ehtiyac yoxdur. Üstəlik, bu halda Zəngəzur dəhlizi həm də Rusiya ilə Türkiyə arasında çox güclü bir əlaqə rolunu oynayacaq və belə yaxınlaşma
ABŞ və Avropa İttifaqını da çox narahat edir. Ona görə
də, dəhlizin açılması qərarını
Ermənistan da təsdiqləməlidir.
Tərcümə - Elçin Bayramlı
Səs.- 2021.- 1 dekabr.- S.15.