Rus jurnalist: Şuşada ermənilər müvəqqəti olduqlarını və gec-tez oradan getməli olduqlarını başa düşdülər

İqor Serebryanıy: “Şuşada və Füzulinin özündə bu xarabalıqlarda təcavüz hissi var idi ki, orada heç kim yoxdur, amma qəsdən dağıdıblar və bunu qəsdən etdikdə heç bir xoş hisslər yaratmır”

Rusiyanın nüfuzlu News.Ru xəbər saytının analitiki İqor Serebryanıy “Caliber” analitik mərkəzinə müsahibəsində Qarabağda gördükləri və Azərbaycan həqiqətləri mövzusunda maraqlı fikirlər səsləndirib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Bu yaxınlarda Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində oldunuz. Səyahət təəssüratlarınız necədir?

- Səfərimi iki hissəyə bölmək olar. Birincisi, Bakıdır. İkincisi, azad edilmiş ərazilərdir. Bakı, əlbəttə ki, zövq, qonaqpərvərlik, xoş niyyətdir. Sözün düzü, Bakıya gələndə ermənilərə qarşı bir növ pis niyyət və təcavüzkarlıq olacağını düşündüm, amma məlum oldu ki, azərbaycanlılar insanlar kimi çox mehriban və asan adamlardır. Azərbaycanlıların və ermənilərin normal münasibətləri bərpa etməsi üçün nə qədər vaxt keçməli olduğu ilə bağlı eyni sualı çoxlarına verdim və bütün insanlar mənə cavab verdilər: artıq normal münasibətlərimiz var. Gündəlik səviyyədə insanların qəzəblənmədiklərini, qisas almaq üçün susmadıqlarını eşitməkdən çox məmnun oldum. Azad edilmiş ərazilərə səfərə gəlincə, əlbəttə ki, emosional olaraq xoşagəlməz bir hiss idi, xüsusən də, Bakıdan Şuşaya gedən yolda gedərkən və işarələnmə müəyyən bir yerdə başa çatanda: demarkasiya xətti və sözün həqiqi mənasında, bir neçə kilometr uzaqda vurulmuş bir erməni tankı var idi, üzərində "Diqqət, minalar" yazılmış plakat asılıb. Gedib görürsən ki, evlər nə döyüşlərdən, nə də zaman keçdikcə dağılıb, ancaq hiss edirsən ki, qəsdən dağıdıblar və ya hansısa bir buldozer sürüb qəsdən söküblər. Hansı səbəbdən evləri dağıtmaq, yerində səhra qoymaq lazım idi, həqiqətən başa düşmədim. Bəlkə də hansısa hərbi məna var idi, amma başa düşmürəm, əgər bu torpaq işğal edilibsə, oradakı hər şeyi dağıtmaq üçün ələ keçirilməyib. Görünür, 30 ildə bir dənə də ağac əkilməyib, bir dənə də daş qoyulmayıb. Şuşada və Füzulinin özündə bu xarabalıqlarda təcavüz hissi var idi ki, orada heç kim yoxdur, amma qəsdən dağıdıblar və bunu qəsdən etdikdə heç bir xoş hisslər yaratmır. Məsələn, Bülbülün abidəsi. Abidəni niyə dağıtmaq lazımdır? Axı o, təkcə azərbaycanlı deyil, həm də tanınmış Sovet müğənnisidir- sanki ermənilər və azərbaycanlılar üçün ortaqdır. Aşkar vandalizmin əlamətləri gördüm. Bu, yüksək dərəcədə narahatedici idi.

- Hərbi Qənimətər Parkı sizə necə təəssürat bağışladı?

- Bəli, Hərbi Qənimətər Parkını da ziyarət etdik. Zədələnmiş hərbi texnikaya baxanda bunun bir növ qeyri-müəyyən mənası var. Uşaqlığımı Volqoqradda keçirdim və orada qəzaya uğramış nasist tankları da var. Yalnız Almaniya hərbi texnikası var, bir mənada parkınız buna bənzəyir və mənim üçün yeni bir şey deyildi. Buna görə də burada "bəyəndim" sözü səhvdir, çünki müharibə insanların bir-birini öldürməsidir. Bu park Azərbaycanın üzləşdiyi çətinliklərin sübutudur.

- Azərbaycanlıların və ermənilərin sülh içində yaşaması üçün nə qədər vaxt lazımdır?

- Burada bir il də keçə bilər və ya bir nəsil də dəyişə bilər, dəqiq tarix verilə bilməz. Doğrudan da, Bakıda danışdığım insanlarla ermənilərə qarşı heç bir düşmənçilik hiss etmədim; İnsanlar bunu bir bədbəxtlik, xəstəlik, fəlakət kimi qəbul edirlər və buna görə də biz jurnalistlər bu duyğuları soyutmaq üçün səy göstərmə imkanına sahibik. Ola bilsin ki, azad edilmiş ərazilər bərpa olunsun və onlar tam məskunlaşsın. Şuşaya gələn bir adamla danışdım. Bu adam 30 ildir evində yox idi və mənzilin sonrakı “sahibi” bu onilliklər ərzində divar kağızını belə dəyişməyən erməni həkim idi. Orada yaşayan ermənilər çox yaxşı başa düşürdülər ki, müvəqqəti olaraq ordadırlar və gec-tez oradan getməli olacaqlar və ora qayıdan azərbaycanlılar şəhəri yenidən qura, normal həyatı bərpa edə biləcəklər və sonra bu düşmənçilik tamamilə yox olacaq. İşğaldan əziyyət çəkənlər və separatçılar normal həyata qayıtmayana qədər bu düşmənçilik heç bir yerdə yox olmayacaq. Evinizə gələrək yerində xarabalıqlar görsəniz, təbii ki, bu, yaxşı hisslərə səbəb olmaz. Mən şəxsən inanıram ki, azad edilmiş ərazilərdə normal, rahat bir həyat qurulanda ermənilər və azərbaycanlılar yenidən dinc yaşaya biləcəklər.

- Bakıda ən çox bəyəndiyiniz nələr idi?

- Ən çox İçərişəhəri bəyəndim, turistləri cəlb edən yerdir, ilk dəfə yalnız şəkillərdə gördüyüm Qız Qalasını gördüm. Kiçik, lakin daha rahat olduğu ortaya çıxdı. Sidney Opera Evinə bənzəyən dəniz vağzalını çox bəyəndim.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Səs.- 2021.- 12 oktyabr.- S.15