Ermənilər bəşəri varlığa təhlükə mənbəyidir

Ermənilərin Cənubi Azərbaycana ayaq açmaları rus imperatoru I Pyotrun hakimiyyəti dövrünə təsadüf edilir. Belə ki, I Pyotr 1722-ci ilin noyabrında Gilanın mərkəzi şəhəri olan Rəştdə hərbi dəniz donanması və ordu yeridir. Həmin qəsbkar yürüşdə rus ordusundan savayı, erməni hərbi dəstələri də iştirak edirdi. 1723-cü ilin iyulun 26-da rus və erməni birləşmiş qüvvələri Rəşti işğal edir. Çar I Pyotr Qarabağ məliklərinə İrana qarşı üsyana qalxmağa və özlərini müstəqil idarə etməyə şərait yaradacağını bildirir, Gülüstan, Coraberd, Xaçın və Dizakın daxil olduğu dağlıq Qarabağ məlikləri beş tayfadan ibarət idi. Hər tayfa başçısı “məlik” (rəyis) ləqəbi ilə adlandırılırdı. 1730-cu ilə qədər həmin məliklərin varlığına son qoyulmuşdur.

Bundan sonra ermənilər Dağlıq Qarabağa yiyələnmək üçün Rusiyaya əl atmışdırlar. Çar Rusiyasının Qafqaz və İrana hücümları erməniləri öz məkirli planlarını həyata keçirməyə sövq edirdi. 1918-ci ildə rus qoşunu Cənubi Azərbaycanı işğal etməsindən sevinən ermənilər hərbi ordu hissələri yaradıb Maku, Xoy, Urmiyada qanlı qırğınlar törətdilər. Urmiya gölü ətrafında öldürülən azərbaycanlıların sayı olduqca çox idi. Ermənilər məşhutə hərəkatına qarşı xəyanət edib, rus döyüşçüləri ilə birlikdə azərbaycanlı əhalinin qırılmasında yaxından iştirak edirdilər.

Çar ordusunun Cənubi Azərbaycandan çıxdığını bilən ermənilər bərk qorxuya düşdülər. Ruslar ərazidən çıxarkən öz silahlarını təmənnasız olaraq ermənilərə verdilər. Setid Əhməd Kəsrəvi bu hadisələri belə qeyd etmişdir: “Biz dedik ki, ürək dağlayan Urmiya dastanını ayrıca yazacağıq. Dey ayının 11-i (dekabrın 31) idi ki, ruslar Urmiyanı tərk etməyə başladılar. Onların ordusunun bir hissəsi sərhədə doğru geri çəkildi, sabahısı – ayında 12-də qalan qoşunlar da oranı tərk etdilər. Son bir iki ay ərzində qan töküb talaçılıq edən ermənilər qorxub, Urmiyada qalmaq istəmirdilər. On minə yaxın kişi və qadın uşaqları ilə birlikdə əşyalarını yığıb tələsik şəhəri tərk etdilər. Onlar könüllü surətdə əcnəbilərdən aldıqları silahla yerli, günahsız əhalini qanını tökdülər. Lakin əsas sözümüz ermənilərin iranlılarla düşmənçilik mövqeyində durması idi. O adamlar ki, əsrlərlə İranda yaşayıb və oranın bütün nemətlərindən, rahatlıqlarından faydalanıb əcnəbilərin göstərişi ilə öz həmvətənlərinə düşmənçilik etdilər”.

Erməni quldur dəstəsinin başçısı Ağa Petrosun Urmiyada törətdiyi qanlı qırğınlar

Ermənilər Cənubi Azərbaycanın Urmiya, Xoy, Təbriz və Salmas şəhərlərində qanlı qırğınlar törətdilər... Erməni quldur dəstəsinin başçısı Ağa Petros Assurilərin rəhbəri Marsimon və digər şəxslər Salmasdan Urmiyaya gəldilər. Erməni dəstələri evə soxularaq talançılıq edir, evləri yandırırdılar. Toplarla şəhəri oda tuturdular. Seyid Əhməd Kəsrəvi yazır: “Onlar Urmiyada beş yüz evə od vurub yandırdılar, kişi, qadın və uşaqları öldürdülər. Belə zülm və vəhşilik heç bir əsrdə edilməmiş və heç bir qanunda görülməmişdir”. Urmiyada 15 000-ə qədər əhali yaşayırdı. Erməni quldurları təkcə bir gündə 1500 nəfər azərbaycanlını qətlə yetirdilər. Osmanlı qoşunu Urmiyaya gələnə qədər erməni qaniçənləri tərəfindən 10 mindən artıq soydaşmız öldürüldü. Bu qırğınlar haqda Seyid Əhməd Kəsrəvi yazır: “1918 – ci ilin martında ermənilər qapıları sındırıb, evlərə girib, azyaşlı qız uşaqlarını zorladılar. Sonra onlarla bərabər kişiləri də, qadınları da öldürdülər. Evlərindən qaçmağa müvəffəq olanları isə küçələrdə gülləliyirdilər... Analar uşaqlarını qana boyanmış vəziyyətdə görürdülər. Bu dəhşətli hadisələri, vəhşilikləri insan artıq şərh edə bilmir”. Ermənilərin törətdikləri kütləvi qırğında 10 min nəfərə yaxın azərbaycanlı öldürüldü. Əhalinin mülkü, əmlakı ələ keçirildi. 1918-ci il iyunun 24-də quldur dəstə başçısı Andronik Ozanyanın silahlı dəstələri Xoy şəhərini mühasirəyə aldılar. Topları işə salaraq bir neçə evi dağıtdılar, günahsız insanları qətlə yetirdilər. Xalqın köməyinə çatan Osmanlılar quldur Andronikin ordusunu geri çəkilməyə məcbur etdilər.

Ruslara sığınan daşnaklar və onun hərbi başçısı Pertos topxana və hərbi qrupları ilə Urmiyadan Salmasa hərəkət etdilər və burada çoxlu sayda insanın qanı axıdıldı. Andronik yenidən öz qüvvələrini qaydaya salaraq Xoya hücum etdi. Şəhərin müdafiəsinə qalxan xoylular ermənilərə ağır zərbə endirdilər. 1918-ci il iyunun 26-da Xalxaldan olan kiçik yaşlı kişi Mirməmməd Pişnamazın öz evində başını kəsib, bədənini tikə-tikə etdilər. Rus və ingilis havadarlarına arxalanan ermənilər quldur Andronik Ozanyanın başçılığı ilə Urmiyada, Xoyda, Salmasda və Təbrizdə görünməmiş qırğınlar törətdilər. Ermənilərin misli görünməmiş azğınlıqlarına dözməyən Salmas və Urmiyanın kəndlərində yaşayn sakinlər evlərini tərk etməyə məcbur oldular.

Ermənilərlə farsların dil, irq və qan qohumluğu olmasına dair sübutlar üzə çıxır

Ermənilərlə farsların dil, irq və qan qohumluğu olduğunu İran alimi Pərviz Vərcəvəndin 1999-cu ildə Tehranda fars dilində nəşr etdirdiyi “İran və Qafqaz” (Aran Şirvan) kitabında Andronik Hoyanın (erməni mədəniyyəti ilə İran mədəniyyətinin uzun surən həmişəlik bağlılıqları) yazısı (səh. 361-389) çap olunmuşdur. O, yazır: “ermənilərin dili hind-avropa dilin bir şaxəsidir ki, fars dili ilə yaxın qohumluq əlaqələri vardır. Parfiya çarlığı dövründə iranlılar və ermənilər bir-birinin dilini başa düşürdülər. Hazırda pəhləvi lüğətləri erməni dilində müşahidə edilməkdədir. Andronikin kitabına görə ermənilərin təqvimi ilə farsların təqvimi bağlıdır”. Bütün bunlar barədə amerikalı tarixli haqlı olaraq qeyd edir: “... bura gələn ilk ermənilər fırıldaqçı, macərə axtaran olmuşdurlar. Onlar avanturist olmasaydılar, digər ölkələrdən ərazi qoparmaq xəyalında olub “böyük hayastan” yaratmaq fikrinə düşməzdirlər”. Erməni millətçiləri bü gündə İranda Azərbaycan dövlətinə qarşı təxribatlarını davam etdirilər.

31 mart soyqırımından 104 il keçir

Qafqaz cəbhəsindən Rusiyaya dönən rus döyüşçüləri bolşeviklərin fitnəkarlığı sayəsində öz yollarını Bakı istiqamətinə saldılar. Daxil olduqları bölgələrdən Azərbaycan kəndlərinəhücum edir, talançılıqlar törədirdilər. Rus əsgərləri aclıq və təcrid içərisində olduqlarından Bakı Sovetinin qulluğunda olmağı əsas tuturdular. Başqa bir səbəbdən isə Qafqaz cəbhəsindən qayıdan rus qoşunları öz silah və hərbi sursatını erməni və gürcülərə, eləcə də Bakı bolşeviklərinə verməklə azərbaycanlılar düşmən qarşısında əliyalın qalmışdı. Belə vəziyyətdə Cənubi Qafqaz Komissarlığındakı Azərbaycan fraksiyası tam şəkildə silahlanmaq tələbini irəli sürdü. Bakı Soveti geri qayıdan rus polklarından birinin tərksilah edilib, onların silahlarını azərbaycanlılara verilməsinə razılıq verdi. Bunun əsasında 1918-ci ilin yanvarından Şamxor stansiyasından keçən rus polku tərksilah edildi. Döyüş zamanı hər iki tərəfdən ölən və yaralanan olsa da bu şərait Azərbaycan əhalisi üçün zəruri idi. S.Şaumyan başda olmaqla bolşeviklər bundan milli qırğın törətmək və xalqımıza güc tətbiq etmək üçün səy göstərdilər. Lakin onların bu təxribatı baş tutmadı.Bolşeviklər və erməni əsgərləri Bakıda özlərini hərbi cəhətdən möhkəmləndirmək üçün yeni bir addım atmağı qərara aldılar. 1917-ci ilin dekabrında Qafqaz ordusunun II diyar qurultayında Q.Korqanovun başçılığı altında yaradılmış Hərbi İnqilabi Komitə Tiflisdən çıxarılaraq Bakıya köçürüldü. Bundan əlavə 1918-ci ilin yanvarın sonunda Qırmızı Qvardiya və donanmanın Balı sovetinə tabe edilməsi haqqında qərar verildi. Ter-Stepanov, Mirzoyan,Afanasev və Trexovdan ibarət Qırmızı Qvardiya qərargahı yaradıldı. 1918-ci il martın ilk günündə milis dəstələri Bakı Sovetinin nəzarətinə keçdi. Ter-Qabraelyan şəhər idarəsinin rəisi təyin oldu.Martın 3-də S.Şaumyan İ.Stalinə məktub yazaraq Bakı şəhərini tezliklə hərbiləşdirmək üçün vəsait göndərilməsi, eləcə də hərbi donanmanın yenidən təşkilinin zəruriliyini bildirdi. Bakıda mart hadisələri zamanı I Dünya müharibəsi bölgələrindən geri qayıdan 8 min silahlı erməni daşnak birləşmələri yerləşdirildi. Daşnak partiyası cəbhədən fərarilik edən rus döyüşçülərindən çoxlu sayda silah və döyüş susatı ələ keçirmişdi.

Eləcə də Qafqaz döyüşlərindən və İrandan qayıdan rus əsgərlərininmüəyyən hissəsi başqa aldatma yolu ilə Bakıda saxlanılmışdı.

Mart hadisələri zamanı erməni daşnakları 20 minlik silahlı qüvvə ilə yerləşmişdilər. Martın son günü Azərbaycan tarixində ən qanlı hadisələrdən biri kimi xalqın yaddaşına əbədi həkk olunub. 1918-ci ilin martında baş verən bu qırğınlar nəticəsində on minlərlə dinc sakin daşnak-quldur dəstələrinin əli ilə amansızcasına qətlə yetirilib. Azərbaycanda 1918-ci il 31 mart qırğını xalqımıza qarşı soyqırımı günü kimi qeyd olunur. Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin 26 mart 1988-ci il taixli fərmanı ilə 1918-ci il hadisələrinə siyasi qiymət verilib və bu qırğınla bağlı elmi araşdırmaların aparılması tövsiyyə edilib. Onilliklər ərzində erməni-daşnak millətçiləri və onlara havadar olan ideoloqları erməni millətinə qarşı qondarma genosid hadisələrini hər zaman yad edir. Əvəzində isə Qərbi Azərbaycanda tarix boyu yaşamış əhalini təzyiqə məruz qoymaları və onlara qarşı bilərəkdən törədilən cinayətləri hər zaman ört-basdır edib və onu gizli saxlayıblar. XIX-XX əsrlər arasında çox hissəsi Qərbi Azərbaycan ( indiki Ermənistan adlanan ) yalnız İrəvan quberniyasının ərazisində 407.4 min nəfər əhali yaşayırdı ki, bunun da 250 min nəfərdən çoxu azərbaycanlılardan ibarət idi. 1918-ci ildə azərbaycanlıların sayı 575 min nəfər təşkil edirdi.

Qanlı cinayətə V.İ.Leninin silahdaşı S.Şaumyan başçılıq edib

Daşnak partiyası “böyük Ermənistan” yaradılması məqsədilə Azərbaycan və Gürcüstana qarşı müharibə aparmağa başlamışdı.XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq ardıcıl şəkildə tarixi Qərbi Azərbaycan ərazisində ermənilər xarici ölkədən kütləvi şəkildə köçürülüb. Qafqazın cənubunda indiki Ermənistan dövlətinin yaradılması üçün Qəbi Azərbaycanın ən qədim ərazilərindən ata-baba yurdlarından qovulması,onların deportasiya prosesi məqsədyönlü şəkildə əyata keçirilib. 1905-1907-ci illərdə çar Rusiyasının hakim dairələri tərəfindən mdafiə olunan və hərəkətə gtirilən erməni millətçiləri azərbaycanlılara qarşı geniş miqyaslı qətllər və vəhşiliklər törətdilər. Yüzlərlə yaşayış məntəqələri dağıdıldı, minlərlə azərbaycanlı erməni terrorunun qurbanı oldu. Tarixi Azərbaycan torpaqları olan Zəngəzur, Göyçə, Sisyan və digər torpaqlar Sovet rəhbərliyinin əli ilə Ermənistana verildi. Dağlıq Qarabağa xaricdən köcürülmüş ermənilərə muxtariyyət verildi və gələcəkdə qanunsuz ərazi iddiaları üçün zəmin hazırlandı. 1948-1953-cü illərdə ermənilər yenə də SSRİ rəhbərliyinin qərarı ilə dövlət səviyyəsində azərbaycanlıların öz tarixi əraziləri olan Qərbi Azərbaycandan bütöv şəkildə deportasiyasina nail oldular. Bu gün həmin hadisələrdən 94 il keçir.Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti 1920-ci il bolşevik qüvvələri və XI Qırmızı Ordunun köməyi ilə hakimiyyətdən salınıb, ərazini işğal etdilər. Bu, 1915-ci il mart mart hadisələrində özünü göstərmişdir. Qanlı cinayətə V.İ.Leninin silahdaşı S.Şaumyan başçılıq edirdi. Azərbaycanda hökmranlığa can atan V.İ.Lenin daşnak qüvvələrin həyata keçirdiyi vəhşiliklərdən xəbərsiz deyildi. Bakıda baş verən mart qırğınları daha aydın başa düşmək üçün o dövrün ictimai-siyasi hadisələrinə nəzər salmaq lazımdır. 1917-ci il Oktyabr çevrilişindən sonra Rusiya imperiyasının tərkibində olan milli ucqarlarda da xaos başlandı. Bu işi Qafqazda ermənilər yerinə yetirdi. Həmin vaxt Şaumyan və Əmirov (Əmiyan) rəhbərlik etdiyi erməni daşnak qrupu yerli rus bolşevikləri və digər anti-azərbaycan qrupları ilə birləşərək hakimiyyətin milli qüvvələrinin əlinə keçməsinə nail olmağa çalışırdı. Millətçi daşnak Şaumyan bunu gizlətmir və açıqca bəyan edirdi ki, Bakını Azərbaycanın paytaxtına çevirmək olmaz. Onların bu hərəkəti rusların işğalçılıq siyasəti ilə həmişə üst-üstə düşür. 1918-ci ilin mart qırğınında bu amil özünü göstərdi. Erməni quldur birləşmələri qırğına lazımi səviyyədə hazırlıq işləri görürdülər. Onlar həmin dövrdə Qafqaz cəbhəsindən geri çəkilən əsgərlərdən çoxlu sayda hərbi sursat, texnika ələ keçirmişdilər.

Bununla kifayətlənməyən daşnak Şaumyan və onun işğalçı dəstəsi rus dəniz qüvvələrinin Xəzər donanmasındakı dənizçilərini də qırğına cəlb edə bilmişdi. 1918-ci ildə Azərbaycan milli ordusunun yaranması çətinliklə başa gəlirdi.Əvvəla azərbaycanlılardan ibarət milli hissə yox idi. Çünki I Dünya müharibəsində türk-müsəlman xalqları, o cümlədən azərbaycanlılar səfərbərliyə alınlışdı. Bu dövrdə müsəlmanlardan ibarət yeganə silahlı dəstə Lənkəranda yerləşən “Dikaya diviziya” nın (Vəhşi diviziya) süvari polku idi ki, onlar az olmaqla bərabər həm də pis silahlanmışdılar.

İ.ƏLİYEV

Səs.- 2022.- 12 fevral.- S.8-9