Rus ekspert: “Ermənistan xuliqan kimi davranır”

İqor Korotçenko: “ABŞ və Fransanın Azərbaycana qarşı qeyri-dost siyasət yeritdiyi göz qabağındadır”

Rusiyanın nüfuzlu politoloqu “Milli müdafiə” jurnalının baş redaktoru “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Fransanın Azərbaycanla Ermənistan arasında vasitəçiliyini, bunun Parisə nə üçün lazım olduğunu şərh edib, Moskvanın potensial reaksiyasından və İrəvanın siyasətdə özünü niyə qeyri-qanuni aparmasından danışıb və qeyd edib ki, Ermənistanın mövqeyi qətiyyən qəbuledilməz yoldur.

- Azərbaycan noyabrın 16-da sərhəddə təxribat zamanı əvvəllər saxlanılan daha 8 erməni hərbçisini Ermənistana təhvil verib. Bu, Fransa prezidenti Makron və Aİ-nin vasitəçiliyi ilə baş verib. Aİ, Fransa nümayəndələrinin bu transfer məhbusların qarşısında gülümsəyərək bayraqlarını dalğalandırması daha çox şouya bənzəyirdi. Mən başa düşdüyümə görə, Fransanın bu cür fəaliyyəti apreldə keçiriləcək prezident seçkiləri ilə bağlıdır.

-Makron üçün bu, həqiqətən də prezident seçkilərində iştirak baxımından mühüm addımdır, Fransanın erməni vətəndaşlarının səsləri uğrunda mübarizə özünü belə göstərir. Respublikaçılar partiyasından prezidentliyə digər namizəd Valeri Pekressin Fransadakı erməni diasporunun dəstəyini almaq üçün “arxa qapıdan” Qarabağ bölgəsinə necə getdiyini xatırlayırıq. Aydın məsələdir ki, Makron da elektoratın bu təbəqəsi uğrunda mübarizədə fəal olmalıdır. Ona görə də onun Azərbaycanla Ermənistan arasında vasitəçilikdə maraqlı olması Fransanın erməni lobbisinə öz “effektivliyini” göstərməklə bağlı idi. Bu bir tərəfdən.

Digər tərəfdən, Parisin Avropa İttifaqında əsas siyasi rollardan birini oynadığını və müəyyən nailiyyətlər əldə etdiyini, xüsusən də Azərbaycan və Ermənistan liderləri ilə keçirilən video sammitin nəticələrindən sonra göstərmək istəyirdi.

Bundan başqa, Fransa 2-ci Qarabağ müharibəsinin nəticələrindən sonra Rusiyanın Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasında aparıcı rol oynamağa başlaması faktını qəbul etmirdi.

Yeri gəlmişkən, Makronla Putinin Kremldəki görüşü və Rusiya üçün təhlükəsizlik təminatlarının müzakirəsi və Ukrayna məsələsi də Fransa liderinin siyasi məqamlar toplusudur, onun şəxsi piarıdır. Biz bilirik ki, “siyasi ağır çəkili” Merkelin dövründə Fransa Aİ-də həmişə kənarda olub. İndi Almaniyada yeni kansler vəzifəyə keçdikdən sonra Avropada siyasi qüvvələr nisbəti dəyişib. Və Makron həm özünü, həm də Fransanı Avropa İttifaqında ilk rollara çıxarmaq fürsəti gördü.

Putinlə görüş onun diplomatik təşəbbüsü idi, amma praktiki dildə desək, Makron 5 saatlıq danışıqlardan və gözəl sözlərdən başqa heç nə əldə edə bilmədi. Amma bütün bu nəticələri- həm Rusiya ilə, həm də Cənubi Qafqazla- indi o, şəxsi nailiyyətləri, Fransanın nailiyyətləri kimi təqdim etməyə, siyasi və PR baxımından mümkün qədər kapitallaşdırmağa çalışacaq.

Təbii ki, Fransa prezidentinə etibar etmək olmaz. Biz xatırlayırıq ki, 2-ci Qarabağ müharibəsi zamanı Fransa və şəxsən Makron Ermənistana qarşı açıq dəstək mövqeyi nümayiş etdirdilər. Müharibədən sonra da indiyə qədər.

- Amma müəyyən mənada Fransanın nailiyyətləri var... Sualım var ki, Fransa və Aİ niyə indi Azərbaycanla Ermənistan arasında humanitar vasitəçilikdə Rusiya ilə bir yerdə özünü tapmayıb?

- Diplomatiyadır. Mən xarici siyasətin planlaşdırılması və Rusiyanın Cənubi Qafqazda xarici siyasəti ilə bağlı hər hansı qərarın hazırlanması ilə məşğul deyiləm və ona görə də sizinlə eyni sualı verə bilərəm. Aydındır ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi hazırda ABŞ, NATO və Ukrayna ilə danışıqlara fokuslanıb. Bunun fonunda Fransa və Avropa İttifaqı Cənubi Qafqazda addım-addım təşəbbüs göstərir.

- Yəni, Rusiya Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasına sakit yanaşır, Moskvada belə bir hiss varmı ki, bu məsələdə hər şey normal gedir?

- Gündəlik işlər davam edir. Amma hər şeyin qaydasında olduğunu söyləmək, məncə, axmaqlıq və qərəzlilik olardı. Birmənalı şəkildə aydın olan odur ki, Azərbaycanın Ermənistana münasibətdə dəfələrlə atdığı xoşməramlı addımlar İrəvanın cavab addımları ilə müşayiət olunmur. Məncə, bu günün əsas problemidir. Birtərəfli hərəkət olduğu ortaya çıxır.

Azərbaycan ərazisində əllərində silah-sursatla saxlanılan nə qədər erməni hərbçisini Bakı son aylarda İrəvana köçürüb? Ən azı onlarla. Bəs Bakı Ermənistan XİN-in növbəti dəfə səsləndirdiyi biabırçı bəyanatlardan başqa cavab olaraq nə aldı? Heç nə. Bəs burada Avropa diplomatiyası hanı, Fransa hanı? Yaxşı, Azərbaycan öz ərazisində saxlanılan erməni əsgərlərini təhvil verir. Sual: 1-ci Qarabağ müharibəsi zamanı itkin düşmüş 4 minə yaxın azərbaycanlının taleyi nə vaxt bəlli olacaq? Buna cavab olaraq Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatları etik və diplomatik baxımdan qəbuledilməzdir. Yaxşı, bütün bunlar nə vaxta qədər davam edəcək? Deyəsən, Ermənistan XİN-də ancaq dəlilər oturub. Lakin ola bilsin ki, 2020-ci ildə parlamentin spikeri olarkən baş nazir Paşinyan tərəfindən Üçtərəfli Bəyanat imzaladıqdan sonra küylü izdiham tərəfindən başından döyülərək öldürülən Ermənistanın hazırkı xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan müəyyən qədər itki verib, onun zehni funksiyaları zəifləyib. Amma bu yuxu deyil.

Biz başa düşürük ki, İrəvanın 4000-ə yaxın itkin düşmüş azərbaycanlının taleyi barədə nə üçün heç nə demək istəmir, çünki onlar 1-ci Qarabağ müharibəsi zamanı ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə öldürülüblər. Əgər indi bu məxfi qəbirlər tapılarsa, insanların qalıqları eksqumasiya edilərsə, o zaman istənilən müstəqil məhkəmə-tibbi ekspertiza ölən azərbaycanlıların ölümünün zorakılıq xarakterini göstərəcək. Aydındır ki, başında güllə yaralarının izləri olacaq. İnsanlar güllələnib, vəhşicəsinə işgəncələrə məruz qalıb, qətlə yetirilib. Bütün bunlar istər-istəməz üzə çıxacaq və Ermənistan üçün bu, hər cəhətdən son dərəcə sərfəli deyil və həqiqətin üzə çıxarılması prosesini hər cür şəkildə dayandıracaq. Azərbaycan həbsdə olan bütün erməni əsgər və zabitlərini təhvil versə belə, buna cavab olaraq İrəvan tərəfindən eyni qeyri-konstruktiv siyasət olacaq.

- Ermənistan tərəfindən edilən bütün bunlar həqiqətən də kifayət qədər anlaşılmaz görünür. Çünki Azərbaycan da itkin düşmüş şəxslərlə yanaşı, ölənlərin dəfn yerləri ilə bağlı məsələnin müzakirə olunduğunu bəyan edib, Makron təsdiqləyib. İndi də Ermənistan XİN bəyan edir ki, bu məlumat birtərəfli qaydada Azərbaycana ötürülməyəcək. Bu həm dürüstlük, həm də sülhə doğru hərəkət baxımından yanlışdır...

- Mən həmişə demişəm ki, baş verənlərdən çıxış edərək Ermənistana qarşı məcburi tədbirlərə ehtiyac var. Bunlar siyasi təzyiq tədbirləri, iqtisadi sanksiyalar ola bilər. Belə olan halda mən İrəvanı, indiki Ermənistan hakimiyyətini özünə gətirmək üçün hərbi təsir metodunun deyil, siyasi, iqtisadi təsirin tərəfdarıyam.

Aydındır ki, Qarabağda qanunsuz erməni silahlı birləşmələri və ya dövlət sərhədində Ermənistan hərbi qulluqçuları tərəfindən hansısa silahlı təxribatlar törədildikdə, Azərbaycan özünümüdafiə məqsədilə buna cavab olaraq güc tətbiq etmək məcburiyyətində qalır. Azərbaycanın isə bu məsələdə mövqeyi qüsursuzdur. Biz yaxşı bilirik ki, Bakıda məsuliyyətli, başqa məsələlərlə yanaşı, ölkənin siyasi imicini də düşünən hakimiyyət var. Ona görə də Azərbaycanın qərarları aydındır, düşünülmüşdür və beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanır.

Ermənistan özünü son dərəcə məsuliyyətsiz aparır. Onu ya bağışlayırlar, bir az məzəmmət edirlər, ya da hətta erməni şıltaqlığına göz yumurlar. Silahlı təxribatlar və istənilən iyrəncliklər Ermənistandan çıxır- hər şey ördək kürəyindən tökülən su kimidir! Çünki Qərbdə himayədarlar var. Erməni diasporu var. Mən deyərdim ki, Ermənistan Cənubi Qafqazda o qədər xırda hərbi-siyasi qopnikdir ki, onu Fransa və ABŞ timsalında “böyüklər”in ört-basdır edəcəklərini əsas götürərək müxtəlif hiylələrə əl atırlar.

Azərbaycan isə ölkənin nüfuzunun xəritədə olduğunu anlayaraq, beynəlxalq hüquq normaları əsasında davranır. Dövlət rəhbərlərinin, xarici işlər nazirliklərinin bəyanatlarının tonuna nəzər salsaq, çox böyük fərq görərik: Azərbaycan təmsilçiləri vəziyyəti dərk edərək nə dərəcədə məsuliyyətlə bəyanatlar verirlər və erməni rəsmi natiqlər və siyasətçilər özlərini nə qədər qaba, riyakar aparırlar. İstənilən obyektiv insan bunu görməməzlikdən gələ bilməz. Bu, mənə 40-50-ci illəri təsvir edən filmləri xatırladır, kiçik, çılpaq pankların dişlərində siqaret və gözlərinin üstünə çəkmiş papaq, kimisə “göstərmək” cəhdi. Yaxşı, Ermənistan bu gün özünü belə aparır, bu, tamamilə qəbuledilməzdir. Onu cilovlamaq lazımdır, amma yox, onlar həvəsləndirilir. Bu, böyük heyrətə səbəb olur.

Amma gec-tez Ermənistan sivil davranmağa məcbur olacaq, necə ki, Azərbaycan səlahiyyətliləri edir, amma necə, hansı üsullarla- bunu vəziyyət və siyasi qərarlar diktə edəcək.

- Yaxşı, bəs Azərbaycanın Aİ vasitəçiliyinə nə ehtiyacı var?

- Bakı və İrəvan arasında bütün əsas razılaşmalar Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 9 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanatında, 2021-ci il yanvarın 11-də Moskvada keçiriləcək sammitdə və noyabrın 26-da Soçidə keçiriləcək növbəti sammitlərdə təsbit olunub. Bundan sonra 2021-ci il dekabrın 14-də Avropa İttifaqı Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin sammiti keçirilib. İstənilən qarşılıqlı əlaqə formatı vəziyyəti irəlilətməyə yönəlib. Azərbaycan isə bundan istifadə edir. Bakının məqsədi və vəzifəsi sadədir- Ermənistanın yaratdığı başağrılarından yayınmadan bütün mövcud problemləri həll etmək, sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası məsələsini həll etmək, nəqliyyat kommunikasiyalarını açmaq və dinc yaşamaq.

İrəvanın tamam başqa məntiqi var. Erməni elitası başa düşür ki, əgər ölkə dəqiq müəyyən edilmiş sərhədlər daxilindədirsə, belə bir Ermənistan nəyə lazımdır, kimə lazımdır? "Şou göstərməlidir" başqa heç cür uğur qazana bilməz. Ermənistan da heç ermənilərin özünə lazım olmayacaq, onsuz da kütləvi şəkildə mühacirət edəcəklər. Ona görə də İrəvanın qondarma “DQR”in qalıqlarının statusu məsələsini və bir çox başqa məsələləri ortaya qoymaq istəyi başa düşüləndir. Ermənistan artıq bu cür davranmağa öyrəşib, bu ölkənin siyasi mədəniyyəti belədir, siyasi elitası belədir. Əks halda bacarmazlar. Mən buna hərbi-siyasi dələduzluq deyirəm. Təəssüf ki, bu, müasir Ermənistan siyasətinin xarakterik xüsusiyyətidir.

- Eyni köhnə sual: Qərb Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması ilə bağlı təşəbbüsü Rusiyadan almağa çalışır, yoxsa bu, onun qlobal strateji vəzifəsi deyil, situasiyadır - məsələləri burada və indi həll etməkdir?

- Rusiya ilə Qərb arasında geosiyasi rəqabət var. Bu rəqabətdə Xəzər regionu və Cənubi Qafqaz mühüm yer tutur- planetin əsas geosiyasi regionlarından biri kimi. Bundan əlavə, bu, böyük enerji ehtiyatlarının cəmləşdiyi bölgələrdir. Ona görə də burada dünya güc mərkəzləri arasında rəqabət ancaq böyüyür.

Eyni zamanda, deyərdim ki, Rusiyanın mövqeyi Azərbaycanın mövqeyi ilə demək olar ki, 100 faiz üst-üstə düşür: bizə regionda sülh və əmin-amanlıq, nəqliyyat kommunikasiyalarının qarşısının alınması, dövlətlərin iqtisadi qarşılıqlı əlaqəsi lazımdır. Cənubi Qafqazda nə qədər sakitlik olarsa, Rusiya üçün bir o qədər yaxşı olar, Şimali Qafqazda isə bir o qədər sabitlik olar.

ABŞ və Fransanın səsləndirdiyi bəyanatlara gəlincə, bu dövlətlərin Azərbaycana qarşı qeyri-dost siyasət yeritdiyi göz qabağındadır. Onlar Bakıya təzyiq göstərmək üçün separatçı “kötük”ü Qarabağda saxlamaq istərdilər. Bəli, Vaşinqton və Paris mühüm oyunçulardır, xüsusən də ABŞ. Qeyd etmək vacibdir ki, həm ABŞ-da, həm də Fransada son dərəcə nüfuzlu, maliyyə cəhətdən güclü, hakimiyyətin ən yüksək eşelonlarına nüfuz etmiş və bu və ya digər telləri fəal şəkildə dartmaqda olan nəhəng erməni diasporları var. Və bu baxımdan biz həm Fransa Senatında, həm də ABŞ Konqresində ört-basdır edilməmiş erməni lobbiçiləri görürük. Biz başa düşməliyik ki, Vaşinqton və Parisin bir sıra məsələlərdə siyasəti erməni maraqlarına tabedir.

- Rusiya yenidən fəallaşmalı və Aİ-nin vasitəçilik addımlarını əngəlləməlidir, çünki Ermənistanda Fransa və Aİ bayraqlarını dalğalandıran gülümsəyən diplomatlarla NATO təyyarələrinin şəkli Qərb üçün yaxşı piar mövzusudur. Amma bu, Rusiya üçün yaxşı deyil...

-Bu şəkil indi fransız ermənilərinə göstəriləcək- görün Makron nə qədər yaxşıdır! Xanım Pekress Qarabağa getdi, “danışdı”, lakin Makron konkret problemi həll etdi- o, erməni hərbçilərin geri qayıtmasına nail oldu. Əlbəttə, biz siyasətin necə aparıldığını başa düşürük- bu, olduqca prinsipial deyil.

- Ancaq bu, həm də anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsini təşviq etmək cəhdidir...

- Bəs bu gün harada anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsi yoxdur? Bu indi Ermənistanda da var. Yeri gəlmişkən, görün indi Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun bu yaxınlarda verdiyi müsahibəsində nə deyir: Ermənistan heç kimə lazım deyil və gec-tez o, İttifaq dövlətinə qoşulacaq. Biz rəsmi səviyyədə də daxil olmaqla, şər niyyətli erməni şərhlərinin çox olduğunu görürük. Amma Belarus prezidenti sadəcə olaraq Ermənistanın müasir dünyada rolunu və yerini göstərdi. Ermənistan bu gün siyasi, hərbi potensial, iqtisadi baxımdan heç nə deyil.

Eyni zamanda, erməni diasporu hakimiyyətin üzünə “erməni eynəyi” taxmaq istədiyi ölkələrdə son dərəcə dağıdıcı rol oynayır. Haradasa bu, işləyir. Məsələn, ABŞ və Fransada. Rusiyada ümid edirəm ki, bu cür cəhdlərin qarşısı qətiyyətlə alınacaq.

-Bu yaxınlarda Azərbaycanın Xocalı faciəsinin 30-cu ildönümü qeyd olunacaq...

- Bu, amansız, qeyri-insani cinayətdir. Təbii ki, bu, soyqırım aktıdır, dinc əhalinin, o cümlədən qadınların, uşaqların, qocaların qəsdən məhv edilməsidir. Belə cinayətləri bağışlamaq olmaz. Bilmirəm, Dövlət Duması ölkəmizdə necə reaksiya verəcək, Xocalı hadisələrinin soyqırım aktı kimi tanınması ilə bağlı Dövlət Dumasının qərar layihəsini təqdim edəcək deputatlar olacaq, yoxsa qarşılıqlı qisas alınmasını tşvuq etməmək üçün bundan çəkinəcəklər? Dövlət Dumasının üzvü olsaydım, belə bir təklif verərdim. Amma mən politoloq və ictimai xadiməm, qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış etmək hüququm yoxdur. İstənilən halda insanlığa qarşı törədilən bu cinayətin heç bir bəraəti yoxdur.

Rusiya ictimaiyyəti Xocalı hadisələrinin soyqırım kimi rəsmi tanınmasına çalışacaq. Hesab edirəm ki, Xocalı soyqırımında iştirak edən konkret şəxslərə qarşı məhkəmə qərarları və rəsmi ittihamlar lazımdır. Ermənistan bu problemi ört-basdır etmək, susdurmaq, təhrif etmək, yanlış təqdim etmək üçün hər şeyi edəcək. Buna heç bir şübhə yoxdur. Ancaq bu cür cinayətlər üçün məhdudiyyət müddəti yoxdur: günahkarlar müəyyən edilməli, adları çəkilməli və cəzalandırılmalıdır.

İqor Korotçenko

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Səs.- 2022.- 11 fevral.- S.15.