Cəlil Məmmədquluzadənin yubileyinə həsr edilmiş elmi sessiya keçirildi

Dünən AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda görkəmli Azərbaycan yazıçısı və dramaturqu, publisisti və ictimai xadimi Cəlil Məmmədquluzadənin anadan olmasının 140 illiyinə həsr edilmiş elmi sessiya keçirildi. Tədbiri giriş sözü ilə institutun direktoru akademik Bəkir Nəbiyev açaraq görkəmli dramaturqun çoxşaxəli yaradıcılıq fəaliyyətindən ətraflı söz açdı.

Cəlil Hüseynqulu oğlu Məmmədquluzadə 1866-cı ildə Naxçıvanda anadan olmuşdur. O, ilk təhsilini əvvəlcə mollaxanada, sonra isə üçsinifli Naxçıvan şəhər məktəbində almışdır. 1887-ci ildə Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirmiş, İrəvan quberniyasının Uluxanlı, Naxçıvan mahalının Baş Noraşen, Nehrəm kəndlərində müəllimlik etmişdir. Kəndlərdə müəllim işlədiyi illər ədibin gələcək yaradıcılığı üçün zəngin materiallar toplanmışdır. 1889-cu ildə yazdığı “Çay dəstgahı” alleqorik mənzum dramı onun ilk əsərlərindəndir. O, bir sıra kiçik hekayələrini, “Kişmiş oyunu” komediyasını və “Danabaş kəndinin əhvalatları” povestini də bu dövrdə yazmışdır.

C.Məmmədquluzadənin yazıçı və jurnalist kimi püxtələşməsində “Şərqi-Rus” qəzeti və onun redaktoru M.A.Şahtaxtlının mühüm rolu olmuşdur. “Poçt qutusu” adlı ilk mətbu əsəri, “Kişmiş oyunu”, L.N.Tolstoydan tərcümə etdiyi “Zəhmət, ölüm və naxoşluq” hekayələri ilk dəfə bu qəzetdə dərc edilmişdir.

İlk nömrəsi 1906-cı il aprelin 7-də çıxan “Molla Nəsrəddin” jurnalının nəşrinə başlamaqla C.Məmmədquluzadə, Azərbaycanda, eləcə də, türk-müsəlman dünyasında ilk dəfə satirik jurnalistikanın əsasını qoymuşdur. Həmin vaxtdan o, Molla Nəsrəddin adı ilə tanındı. M.Ə.Sabir, N.Nərimanov, Ə.Haqverdiyev, M.S.Ordubadi, Ö.F.Nemanzadə, Əli Nəzmi, Ə.Qəmküsar kimi yazıçı və jurnalistlərlə möhkəm ideya-yaradıcılıq əlaqəsi yarandı. C.Məmmədquluzadənin təbliğ etdiyi dərin demokratizm və azadlıq ideyaları jurnala ümumxalq məhəbbəti, beynəlxalq aləmdə böyük nüfuz qazandırdı.

1920-ci ilin iyun ayında C.Məmmədquluzadə ailəsi ilə birlikdə Təbrizə köçmüş, 1921-ci ildə orada “Molla Nəsrəddin”in 8 nömrəsini çap etdirmişdır.

C.Məmmədquluzadənin əsərləri bir sıra dillərə tərcümə edilmişdir. Azərbaycan Respublikasında bir sıra küçə və mədəni-maarif müəssisəsinə, o cümlədən, Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrına, Naxçıvan Muxtar Respublika Dövlət Ədəbiyyat Muzeyinə C.Məmmədquluzadənin adı verilmişdir.  1932-ci ildə o, Bakıda vəfat etmişdir.

Tədbirdə AMEA-nın müxbir üzvü Teymur Kərimov, filologiya elmləri doktorları İslam Ağayev, Zaman Əsgərli,  Nizaməddin Şəmsizadə, Qurban Bayramov C.Məmmədquluzadə yaradıcılığı ilə bağlı çıxış etdilər.

Zümrüd

Səs.- 2009.- 16 aprel.- S. 12.