"Vrem­ya no­vos­ti": "Azər­bay­can özü­nün ma­raq­la­rı əsa­sın­da ener­ji stra­te­gi­ya­sı ha­zır­la­yıb"

 

Rəs­mi Ba­kı "Na­buc­co"nun əsas tə­rəf­daş­la­rın­dan bi­ri­nə çev­ri­lib

 

Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin də iş­ti­rak et­di­yi "Na­buc­co" qaz kə­mə­ri­nə həsr olun­muş Bu­da­peşt sam­mi­ti­nin nə­ti­cə­lə­ri ilə bağ­lı xa­ri­ci küt­lə­vi in­for­ma­si­ya va­si­tə­lə­rin­də dərc olu­nan mə­qa­lə­lər­də Azər­bay­can­la bağ­lı bə­zi nü­ans­lar öz ək­si­ni tap­maq­da­dır. Qeyd edək ki, zir­və gö­rü­şün­də Azər­bay­ca­nın döv­lət baş­çı­sı sə­viy­yə­sin­də təm­sil olun­ma­sı­nı xa­ri­ci eks­pert­lər rəs­mi Ba­kı­nın bu la­yi­hə­yə ver­di­yi yük­sək də­yər ki­mi qiy­mət­lən­di­rir­lər.

Bol­qa­rıs­ta­nın "Nyu-Tres" qə­ze­tin­də ya­zır­lar ki, "Tə­bii qaz eh­ti­yac­la­rı ba­xı­mın­dan 25 fa­iz həc­min­də Ru­si­ya qa­zın­dan ası­lı olan Av­ro­pa Bir­li­yi öl­kə­lə­ri, bu ası­lı­lı­ğı ara­dan qal­dır­maq üçün "Na­buc­co" la­yi­hə­si­nin re­al­laş­ma­sı­nı tez­ləş­dir­mək üzə­rin­də dü­şü­nür­lər. Qə­zet xa­tır­la­dır ki, Av­ro­pa öl­kə­lə­ri­nin Ru­si­ya­dan qaz ası­lı­lı­ğı­nı ara­dan qal­dır­maq üçün "Na­buc­co" la­yi­hə­si 2006-cı ilin iyu­nun­da Vya­na­da im­za­la­nıb. Tür­ki­yə, Ru­mı­ni­ya, Bol­qa­rıs­tan, Ma­ca­rıs­tan və Avs­tri­ya­nın da iş­ti­rak et­di­yi la­yi­hə tez­lik­lə Ba­kı-Tbi­li­si-Ər­zu­rum qaz kə­mə­ri­nin Avs­tri­ya­ya qə­dər uza­dıl­ma­sı­nı nə­zər­də tu­tur. Av­ro­pa Bir­li­yi­nin İn­ves­ti­si­ya Ban­kı la­yi­hə­nin 20-30 fai­zi­ni ma­liy­yə­ləş­dir­mə­yə ha­zır ol­du­ğu­nu bə­yan edib. Av­ro­pa Ye­ni­dən­qur­ma və İn­ki­şaf Ban­kı və Bey­nəl­xalq Ma­liy­yə Kor­po­ro­si­ya­sı da la­yi­hə­nin ma­liy­yə­ləş­di­ril­mə­sin­də iş­ti­rak et­mə­yə ra­zı­lıq ve­rib.

Fran­sa­nın "Li­be­ra­si­on" qə­ze­ti isə "Qazp­rom"un "Na­buc­co" la­yi­hə­si­ni sı­ra­dan çı­xar­maq is­tə­di­yi­ni ya­zır. Sa­də­cə ola­raq, Ru­si­ya­nın tə­şəb­büs­ka­rı ol­du­ğu la­yi­hə­də əsas pay­la­yı­cı öl­kə Ma­ca­rıs­tan, "Na­buc­co" la­yi­hə­sin­də isə Avs­tri­ya ola­caq. Qə­zet­də, həm­çi­nin, qeyd edir­lir ki, "Na­buc­co" re­al­laş­ma­sın­da Azər­bay­can qa­zı il­kin dövr üçün ye­tər­li­dir. Qeyd edək ki, ABŞ-ın SNBS te­le­ka­na­lı­na mü­sa­hi­bə­sin­də də Pre­zi­dent İl­ham Əli­yev öl­kə­mi­zin "Na­buc­co" la­yi­hə­si­nin əsas tə­rəf­daş­la­rın­dan bi­ri ol­du­ğu­nu vur­ğu­la­mış­dır: "Bi­zim nə­həng ener­ji eh­ti­yat­la­rı­mız var. Qaz eh­ti­yat­la­rı­mız bi­zə ən azı yüz il ki­fa­yət edə­cək. Ar­tıq müa­sir nəq­liy­yat inf­rast­ruk­tu­ru­muz var, təc­hi­zat marş­rut­la­rı­mı­zı şa­xə­lən­dir­mi­şik. Şa­xə­lən­dir­mə tək­cə is­teh­lak­çı­lar üçün yox, ey­ni za­man­da, təc­hi­zat­çı­lar üçün də əhə­miy­yət­li­dir. Düz­dür, in­di­ki böh­ran za­ma­nı is­teh­lak­çı­la­rın prob­le­mi diq­qət mər­kə­zin­də olub, la­kin təc­hi­zat­çı öl­kə ki­mi Azər­bay­ca­na da eti­bar­lı və təh­lü­kə­siz nəql marş­rut­la­rı gə­rək­dir. Müx­tə­lif is­ti­qa­mət­lər­də bo­ru kə­mər­lə­ri in­şa et­mək­lə biz bu məq­sə­də na­il olu­ruq. Bu gün söh­bət Av­ro­pa öl­kə­lə­ri­nin ener­ji təh­lü­kə­siz­li­yi­ni tə­min et­mək üçün la­zım olan əla­və həcm­lər­dən ge­dir. Bu­nun üçün Azər­bay­ca­nın im­kan­la­rı var. Biz Tür­ki­yə-Yu­na­nıs­tan-İta­li­ya, "Na­buc­co", Tran­sad­ria­tik bo­ru kə­mər­lə­ri ki­mi la­yi­hə­lə­rin mü­za­ki­rə­lə­rin­də iş­ti­rak edi­rik. Öl­kə­miz­də bu vax­ta ki­mi gö­rül­müş iş­lər gös­tə­rir ki, Azər­bay­can eti­bar­lı tə­rəf­daş­dır. Hə­ya­ta ke­çir­di­yi­miz la­yi­hə­lə­rin heç bi­ri böh­ran za­ma­nı su­al al­tı­na alın­ma­dı".

Həm­çi­nin, "Na­buc­co" la­yi­hə­si­nin pers­pek­ti­vi­nə to­xu­nan döv­lət baş­çı­sı Azər­bay­ca­nın ye­ni la­yi­hə­lər­də iş­ti­rak et­mək­də ma­raq­lı ol­du­ğu­nu, möv­cud kə­mər­lə­rin nəq­let­mə qa­bi­liy­yə­ti­nin öl­kə­nin ener­ji eh­ti­yat­la­rı­nın ix­rac po­ten­sia­lı­na tam ca­vab ver­mə­di­yi­ni bil­di­rib: "Biz bu gün ha­sil et­di­yi­miz qaz­dan, ola bil­sin ki, iki də­fə ar­tıq ha­sil edək. Bu il Azər­bay­can­da qaz ha­si­la­tı 20 mlrd kub m-dən ar­tıq ola­caq. İx­ra­cı­mız, hə­lə­lik, re­gio­nal ba­zar­la məh­dud­la­şır. Be­lə­lik­lə, "Na­buc­co" və ya bu ki­mi la­yi­hə­lər şa­xə­lən­dir­mə və uzun­müd­dət­li eti­bar­lı təc­hi­zat me­xa­nizm­lə­ri­nə ma­lik ol­maq üçün im­kan ya­ra­dır".

Bir sı­ra eks­pert­lər isə he­sab edir­lər ki, Qərb­lə Ru­si­ya ara­sın­da ener­ji sa­va­şı­nın ye­ni mər­hə­lə­si, de­yə­sən, ikin­ci­nin qə­lə­bə­si ilə ba­şa ça­ta­caq. Çün­ki Ru­si­ya bir-bi­ri­nin ar­dın­ca göz­lə­nil­məz tə­şəb­büs­lər­lə çı­xış edə­rək ABŞ və AB-nin irə­li sür­dü­yü "Na­buc­co" qaz kə­mə­ri la­yi­hə­si­nin pers­pek­tiv­lə­ri­ni cid­di şüb­hə al­tı­na alıb. Bun­dan əv­vəl Av­ro­pa­nın qaz ba­zar­la­rın­da in­hi­sar­çı möv­qe­yi olan "Qazp­rom" şir­kə­ti la­yi­hə­ni ən­gəl­lə­mək üçün, "Na­buc­co" nun əsas qaz tə­mi­nat­çı­la­rın­dan bi­ri ki­mi nə­zər­dən ke­çi­ri­lən Azər­bay­ca­na göz­lə­nil­məz tək­lif ve­rə­rək, öl­kə­nin bü­tün ix­rac qa­zı­nı ba­zar qiy­mət­lə­ri­nə al­ma­ğa ha­zır ol­du­ğu­nu bil­di­rib. Bun­dan əla­və, "Qazp­rom" türk­mən qa­zı üzə­rin­də də nə­za­rə­ti sax­la­ma­ğa ça­lı­şır və bu yön­də in­ten­siv dip­lo­ma­ti­ya yü­rü­dür. Ru­si­ya­nın ener­ji çev­rə­lə­rin­də sen­sa­si­ya ki­mi qar­şı­la­nan ən son ad­dı­mı isə "Na­buc­co"nun ope­ra­to­ru olan Avs­tri­ya­nın döv­lət neft-qaz şir­kə­ti OMV-ni la­yi­hə­dən qo­par­ma­sı olub.

Bu və di­gər mü­la­hi­zə­lər­lə çı­xış edən "Vrem­ya no­vos­ti" qə­ze­ti­nin yaz­dı­ğı­na gö­rə, OMV şir­kə­ti Ru­si­ya­nın Av­ro­pa­ya ma­vi ya­na­caq nəql et­mək üçün əsas marş­rut­la­rın­dan bi­ri ola­caq "Cə­nu­bi axın" la­yi­hə­si­nə qo­şul­ma­ğın bir ad­dım­lı­ğın­da­dır. Özü də adi sta­tus­da yox, təq­ri­bən 10-12 mlrd dol-a ba­şa gə­lə­cək la­yi­hə­nin ope­ra­to­ru qis­min­də. Qə­zet də da­ha son­ra ya­zı­lır: "Azər­bay­can özü­nün ma­raq­la­rı əsa­sın­da ener­ji stra­te­gi­ya­sı ha­zır­la­yıb və onun əsa­sın­da hə­rə­kət edir. Bu, ener­ji eh­ti­yat­la­rı­nın al­ter­na­tiv marş­rut­lar­la Qərb ba­zar­la­rı­na çı­xa­rıl­ma­sı­dır. İn­di­ki hal­da "Na­buc­co" da iş­ti­rak Azər­bay­can üçün yax­şı tran­zit im­kan­la­rı de­mək­dir, di­gər tə­rəf­dən, rəs­mi Ba­kı la­yi­hə­yə dəs­tək ver­mək­lə ABŞ və Av­ro­pa­nın si­ya­si dəs­tə­yi­ni tə­min edir, on­la­rın nə­zə­rin­də Av­ro­pa­nın ener­ji təh­lü­kə­siz­li­yi­nin tə­min olun­ma­sın­da əsas oyun­çu­lar­dan bi­ri­nə çev­ri­lir. Han­sı ki, son gün­lə­rə­dək Azər­bay­can al­ter­na­tiv marş­rut­la­rın hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də fə­al səy gös­tə­rir".

 

 

M.Kərimov

 

Səs.- 2009.- 5 fevral.- S.4.