Bank­lar üçün əl­ve­riş­li fəa­liy­yət mü­hi­ti...

 

Mil­li Ban­kın uçot də­rə­cə­si­ni aşa­ğı sal­ma­sı pul-kre­dit si­ya­sə­ti­nin yum­şal­dıl­ma­sı­na is­ti­qa­mət­lən­mək­lə bə­ra­bər, iq­ti­sa­diy­ya­tın qey­ri-neft sek­to­run­da fə­al­lı­ğı­nın yük­səl­mə­si­nə, kre­dit­lər axı­nı­nın yük­səl­mə­si­nə sə­bəb ola­caq

 

Azər­bay­can Mil­li Ban­kı çe­vik mak­ro­iq­ti­sa­di si­ya­sət yü­rü­də­rək, bey­nəl­xalq ma­liy­yə sfe­ra­sın­da baş ve­rən mən­fi me­yil­lə­rin öl­kə­mi­zin bank-ma­liy­yə sis­te­mi­nə mü­da­xi­lə­si­nin qar­şı­sı­nı al­maq üçün stra­te­ji kur­su da­vam et­di­rir. Mil­li Ban­kın 2008-ci ilin so­nun­cu rü­bün­dən baş­la­ya­raq hə­ya­ta ke­çir­di­yi pul-kre­dit si­ya­sə­ti­nin əsas hə­dəf­lə­rin­dən bi­ri, ilk növ­bə­də, da­xi­li ma­liy­yə ba­za­rı­nın sa­bit­ləş­di­ril­mə­sin­dən, bank və kre­dit təş­ki­lat­la­rı­nın iq­ti­sa­diy­yat­da fə­al­lı­ğı­nın qo­ru­nub sax­lan­ma­sın­dan və lik­vid­li­yin tə­min edil­mə­sin­dən iba­rət­dir.

Bu tak­ti­ka bank­la­ra dəs­tək si­ya­sə­ti­nə əsas­la­na­raq, bank ba­za­rın­da fa­iz də­rə­cə­lə­ri­nin aşa­ğı sa­lın­ma­sı­na xid­mət gös­tər­mək­də­dir. Ötən ilin okt­yab­rın­dan baş­la­yan hə­min si­ya­sət Mil­li Ban­kın fev­ra­lın 2-dən qüv­və­yə mi­nə­cək ye­ni qə­ra­rı ilə da­ha da möh­kəm­lə­nə­cək. Söh­bət MB-nin bank sek­to­run­da tət­biq et­di­yi uçot də­rə­cə­lə­ri­nin aşa­ğı sa­lın­ma­sın­dan ge­dir. Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, Mil­li Bank ar­tıq bu is­ti­qa­mət­də dör­dün­cü də­fə qə­rar qə­bul edib və be­lə­lik­lə, fa­iz də­rə­cə­lə­ri növ­bə­ti də­fə en­di­ri­lə­rək 8 fa­iz­dən 5-ə sa­lı­nıb. il­li Ban­kın bu qə­ra­rı həd­din­dən ar­tıq güc­lü si­ya­si ira­də­nin nü­ma­yiş et­di­ril­mə­sin­dən xə­bər ve­rir və bank sfe­ra­sın­da pre­ven­tiv təd­bir­lə­rin ge­niş miq­yas al­ma­sı­nın tə­za­hü­rü sa­yı­la bi­lər. Yə­ni, son 3-4 ay­da fa­iz dəh­li­zi ilə bağ­lı MB-nin at­dı­ğı ad­dım­lar da­vam­lı xa­rak­ter da­şı­maq­la ya­na­şı, da­ha çox kom­mer­si­ya bank­la­rı­nın sağ­lam­laş­dı­rıl­ma­sı­na və möh­kəm­lən­mə­si­nə sə­bəb olub. Xa­tır­la­daq ki, MB uçot də­rə­cə­lə­ri ilə bağ­lı ilk qə­ra­rı­nı ötən il okt­yab­rın 14-də ve­rib. Hə­min vaxt fa­iz də­rə­cə­lə­ri 15 fa­iz idi və bu rə­qəm bank­la­rın is­tər və­tən­daş­la­ra, is­tər­sə də iq­ti­sa­di sub­yekt­lə­rə, özəl şir­kət­lə­rə aşa­ğı fa­iz­lə kre­dit ver­mə­si­nin qar­şı­sı­nı alır­dı. Hə­min dövr dün­ya ma­liy­yə böh­ra­nı­nın şid­dət­lən­di­yi ərə­fə­yə tə­sa­düf et­di­yin­dən öl­kə­mi­zin bank­la­rı­nın yük­sək məb­ləğ­də kre­dit ver­mə­si, elə­cə də aşa­ğı fa­iz­lər­lə iş­lə­mə­si lik­vid­lik prob­le­mi ya­ra­da bi­lər­di. Mil­li Ban­kın qı­sa müd­dət­də qa­baq­la­yı­cı təd­bir­lər gör­mə­si nə­ti­cə­sin­də Azər­bay­can bank­la­rı hə­min prob­lem­lə üz­ləş­mə­di. MB uçot də­rə­cə­lə­ri­ni 15-dən 12-yə en­dir­di, ar­dın­ca 15 gün son­ra kre­dit stav­ka­la­rı­nı (okt­yab­rın 31-də) 12 fa­iz­dən 10 fai­zə sal­dı. Tə­bii ki, bu düz­gün və əsil ef­fekt ve­rən qə­rar öl­kə­mi­zin bank­la­rı­nın dün­ya­nın ən iri bank­la­rı­nın ya­şa­dı­ğı lik­vid­lik sind­ro­mu­na düş­mə­si­nə im­kan ver­mə­di. Yə­ni, bank ba­za­rı xa­ri­ci təz­yiq­lər­dən xi­las ol­du və sa­bit­lik möh­kəm­lən­di.

Azər­bay­can hö­ku­mə­ti bank sek­to­ru­na dəs­tə­yi ar­tır­maq­da da­vam edə­rək, fa­iz dəh­li­zi ilə bağ­lı təd­bir­lə­rin da­vam et­di­ril­mə­si­nə qə­rar ver­di­yi­ni son pro­ses­lər­lə bir da­ha təs­diq­lə­di. Mil­li Bank pul si­ya­sə­ti­nin yum­şal­dıl­ma­sı ilə bağ­lı ad­dım­la­rı­nı da­vam et­di­rə­rək 3-cü də­fə stav­ka­la­rı 2008-ci il de­kab­rın 1-də aşa­ğı sal­dı. Bu­nun­la da uçot də­rə­cə­lə­ri 10 fa­iz­dən 8-ə en­di­ril­di. Bü­tün bu sse­na­ri­lər son nə­ti­cə­də bank­la­rın ak­tiv­li­yi­ni ar­tır­dı və on­la­rın lik­vid­lik gös­tə­ri­ci­lə­ri yax­şı­laş­dı. 2008-ci ilin ye­kun­la­rı­nı nə­zər­dən ke­çir­dik­də bank və kre­dit ba­za­rın­da müs­bət di­na­mi­ka­nı hiss et­mək olar. Yə­ni, bank­la­rın iq­ti­sa­diy­yat­da çə­ki­si əhə­miy­yət­li də­rə­cə­də ar­tıb. On­la­rın ötən il iq­ti­sa­diy­ya­ta 7 mlrd man-ı kre­dit qo­yu­luş­la­rı hə­ya­ta ke­çi­rib. Elə­cə də, bank­la­rın əma­nət ba­za­rın­da ak­tiv­li­yi yük­sə­lib. On­la­rın fəa­liy­yə­ti nə­ti­cə­sin­də əha­li bank­la­ra 1 mlrd 950 mln man-dan çox əma­nət yer­ləş­di­rib.

Bu gün Azər­bay­ca­nın bank sis­te­min­də 1 döv­lət və 44 özəl kom­mer­si­ya ban­kı­nın ol­ma­sı bu sek­to­run ge­niş­şə­bə­kə­li­li­yi­ni gös­tə­rir. Doğ­ru­dur, bank sis­te­min­də xa­ri­ci bank va­hid­lə­ri­nin də pa­yı az de­yil və bu, bey­nəl­xalq ba­zar­lar­da baş ve­rən­lə­rin öl­kə­mi­zə tə­si­ri­ni is­tis­na et­mir. Öl­kə­miz­də­ki bank­la­rın 14-ünün ni­zam­na­mə ka­pi­ta­lın­da xa­ri­ci ka­pi­ta­lın pa­yı yük­sək­dir. On­lar­dan be­şi 100 fa­iz xa­ri­ci ka­pi­tal­lı bank­lar­dır. Di­gər bank­lar­da xa­ri­ci ka­pi­tal, əsa­sən, Av­ro­pa Ye­ni­dən­qur­ma və İn­ki­şaf Ban­kı­na, Bey­nəl­xalq Ma­liy­yə Kor­po­ra­si­ya­sı­na, Qa­ra Də­niz Ti­ca­rət və İn­ki­şaf Ban­kı­na məx­sus­dur. Nə­zə­rə al­saq ki, on­la­rın ka­pi­tal fon­du­nu dün­ya­nın ən nü­fuz­lu bey­nəl­xalq ma­liy­yə təş­ki­la­rı for­ma­laş­dı­rır, on­da hə­min qu­rum­la­rın fəa­liy­yə­tin­də­ki də­yi­şik­lik­lə­rin Azər­bay­ca­na mü­əy­yən tə­si­ri eh­ti­mal olu­na bi­lər­di. Bu­na gö­rə də, Mil­li Bank tək­cə öl­kə­mi­zin yer­li özəl bank qu­rum­la­rı­nın mə­na­fe­yi­ni qo­ru­ma­dı­ğı­nı, xa­ri­ci bank struk­tur­la­rı­nın da mən­fi fə­sad­la­ra mə­ruz qal­ma­ma­sı üçün xa­ri­ci risq amil­lə­ri­ni nə­zə­rə ala­raq, qa­baq­la­yı­cı təd­bir­lər re­ji­mi­ni işə sal­maq­la xe­yir­xah mis­si­ya ye­ri­nə ye­tir­di­yi­ni sü­bu­ta ye­tir­di.

MB-nin pre­ven­tiv si­ya­sət yü­rüt­mə­si­nə baş­la­ma­sı ümu­miy­yət­lə, bank sis­te­mi­nin xa­ri­ci iq­ti­sa­di böh­ran­la­ra, təh­lü­kə­yə qar­şı da­vam­lı­lı­ğı­nı möh­kəm­lən­dir­mək və güc­lən­dir­mək si­ya­sə­ti ki­mi sə­ciy­yə­lən­di­ri­lə bi­lər. Bu qə­ra­rın baş­qa bir əhə­miy­yə­ti kom­mer­si­ya bank­la­rı­nın kre­dit fəa­liy­yə­ti­nin sti­mul­laş­dı­rıl­ma­sın­dan iba­rət­dir. Yə­ni, Mil­li Ban­kın kom­mer­si­ya bank­la­rı üçün mü­əy­yən olun­muş uçot də­rə­cə­si­ni aşa­ğı sal­ma­sı nə­ti­cə­sin­də bank­lar kre­dit­lə­ri əv­vəl­ki sə­viy­yə­də sa­bit sax­la­ma­lı olub.

MB tə­rə­fin­dən uçot də­rə­cə­si­nin aşa­ğı sa­lın­ma­sı pul-kre­dit si­ya­sə­ti­nin yum­şal­dıl­ma­sı­na is­ti­qa­mət­lən­mək­lə bə­ra­bər, qlo­bal risq­lə­rin iq­ti­sa­diy­ya­tın qey­ri-neft sek­to­ru­na, məş­ğul­luq və gə­lir sə­viy­yə­si­nə mən­fi tə­sir­lə­ri­nin məh­dud­laş­ma­sı­na sə­bəb olub. Bu təd­bir­lər nə­ti­cə­sin­də bank­la­rın lik­vid­li­yi xey­li ar­tıb və on­la­rın kre­dit ve­ri­liş­lə­ri­nin əha­tə dai­rə­si yük­sə­lib. Mil­li Ban­kın iki gün əv­vəl qə­bul et­di­yi qə­rar­dan son­ra isə fa­iz də­rə­cə­lə­ri 8-dən 5 fai­zə en­di­ri­lib. Bu, qeyd et­di­yi­miz ki­mi, 3-4 ay ər­zin­də uçot də­rə­cə­lə­ri­nin 3 də­fə aşa­ğı sa­lın­ma­sı de­mək­dir. Yə­ni, ar­tıq bu ad­dım­dan son­ra bank ba­za­rın­da ən əl­ve­riş­li fəa­liy­yət mü­hi­ti for­ma­laş­mış olur. 5 fa­iz­lik stav­ka ilə fəa­liy­yət gös­tər­mək kom­mer­si­ya bank­la­rı üçün həd­din­dən ar­tıq mün­bit şə­ra­it sa­yı­la bi­lər. Mil­li Ban­kın son qə­ra­rın­dan son­ra bank­la­rın kre­dit fəa­liy­yə­ti ilə ak­tiv məş­ğul ol­ma­sı üçün əl­ve­riş­li im­kan ya­ra­nıb və on­lar mər­kə­zi bank­dan ucuz fa­iz­lə kre­dit ala bi­lə­cək. Bank­lar sa­hib­kar­la­ra, əha­li­yə aşa­ğı fa­iz­lə kre­dit ver­mə­li­dir. Uçot də­rə­cə­si­nin 5 fai­zə en­di­ril­mə­sin­dən son­ra bank­la­rın və­tən­daş­la­ra və özəl şir­kət­lə­rə 15 fai­lə, 22 fa­iz­lə kre­dit ver­mə­si əda­lət­siz­lik olar­dı.

Ümu­miy­yət­lə, MB tə­rə­fin­dən hə­ya­ta ke­çi­ri­lən düz­gün pul-kre­dit və mo­ne­tar si­ya­sət bank sis­te­mi­nin di­na­mik ar­tı­mı­nı və sta­bil­li­yi qo­ru­yub sax­la­ma­ğa də­rin iq­ti­sa­di əsas­lar ya­ra­dır. Qə­ti əmin­lik­lə söy­lə­mək olar ki, bu si­ya­sət həm də res­pub­li­ka­mı­zın ar­tan stra­te­ji val­yu­ta eh­ti­yat­la­rı, Azər­bay­ca­nın bey­nəl­xalq ödə­niş qa­bi­liy­yə­ti­nə tam ca­vab ver­mə­si­ni möh­kəm­lən­dir­mək­lə han­sı­sa təh­lü­kə­nin ya­ran­ma­sı­nın qar­şı­sı­nı al­mış olur, bank­la­rın da­ha sağ­lam və lik­vid fəa­liy­yət gös­tər­mə­si­nə və iq­ti­sa­diy­ya­ta kre­dit axı­nı­nın sü­rət­lən­mə­si­nə tə­kan ve­rir.

 

 

A.QU­Lİ­YE­VA

 

 Səs.- 2009.- 5 fevral.- S. 4.