Xocalı soyqırımı yaddan çıxmamalıdır

Onilliklər dövründə erməni-daşnak millətçiləri və onlara havadar olan ideoloqları hər vaxt erməni millətinə qarşı genosid hadisələrini yad edir. Bu yaxın vaxtlarda ABŞ-da Amerika yazıçısı Samuel Vilsiismin “Ermənistan terrorçu xristian dövlətinin sirləri” kitabı işıq üzü görmüşdü. Uzun illərin zəhmətinin Londonda, Parisdə, Romada, İstanbulda və Vaşinqtonda aparılan tədqiqatların nəticəsi olan və sənədlərə istinad edilən bu kitab 400 səhifədən ibarətdir. Müəllif kitabında qeyd edir ki, mən erməni mənşəli amerikalıların 150 yaşlı “qədim” vətənlərini mükafatlandırmaq üçün türklərdən, eləcə də, Amerika xristianlarından böyük məbləğdə pul vəsaiti qoparmaq məqsədilə soyqırım və qətllərlə bağlı uydurma və yalanlar yaydığını sübut edən faktar aşkar etmişəm.

Dindar xristian olan Samuel Vilsiismin kitabında yazır ki, 1918-ci ildə kiçik bir ərazidə erməni dövlətinin yarandığı vaxtdan o, qonşuları Gürcüstana, Osmanlı imperiyasına və Azərbaycana qarşı torpaq iddiaları irəli sürməyə başlamışdır.

Kitabda     eləcə    də, tanınmış    tarixçi    alim Oğust  Karyerin    fikri verilir. O, ermənilərin yalnız Nuh peyğəmbərin gəmisinin qalıqlarının Ararat dağında tapıldığına görə, guya ermənilər Nuh peyğəmbərin nəslindən olan Haykın törəmələri, Şərqi Anadolunun isə başdan-başa erməni torpaqları olması barədə iddialarını rədd edir. Beləliklə, ermənilərin mənşəyi barədə məlumatları  uydurmalara, daha dəqiq desək, ağ yalana əsaslanır.

Qarabağa gəldikdə isə Amerika alimi kitabında qeyd edir ki, həqiqət bundan ibarətdir ki, 1800-cü ildə Qafqaz regionununda çox az sayda erməni tapmaq olardı. Rusiya mənbələrinə istinad edilərsə, Qafqaz bölgəsinin Rusiyaya birləşdirildiyi dövrdə Qarabağda 90 min nəfər yaşayırdı. O dövr üçün böyük şəhər və 600 kənd var idi. Onların 150-də ermənilər yaşayırdı.

Ancaq dağlı azərbaycanlılar zorla köçürüldükdən sonra ermənilər burada üstünlük təşkil etdilər. 1907-1912-ci illərdə Rusiya çarizmi yarım milyondan çox ermənini İrandan və Osmanlı dövlətindən, əsasən, müsəlman azərbaycanlılarının yaşadığı Qars, İrəvan və Yelizavetpola (Gəncə) köçməsinə kömək etdi. Başqa sözlə, geosiyasi mənafelər naminə Qafqazda demokratik dəyişikliklər edildi.

XX əsrin əvvəllərində Qarabağdan çıxan bircə yol var idi, o da, Bakıya gedirdi. Ermənistana isə bir yol da getmirdi. Təkcə bu fakt çox şeydən xəbər verirdi. Bəlkə, elə buna görə, hətta bolşeviklər də etiraf etmişdilar ki, Qarabağ həmişə Azərbaycan torpağı olmuşdur.

1918-ci il mayın 28-də yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk addımlarından biri İrəvanın (Yerevan) siyasi mərkəzi olmayan Ermənistan Respublikasına verilməsi idi. O zaman yalnız İrəvan və Eçmiədzin (üç kilsə) rayonlarından ibarət Ermənistanda cəmi 400000 əhali yaşayırdı. Zaman göstərir ki, İrəvanın verilməsi gənc Azarbaycan Cümhuriyyətinin bağışlanılmaz səhvi idi və onun nəticələri hələ də özünü göstərməkdədir.

Hazırda “soyqırımı” haqqında car çəkən ermənilər de-fakto vətəndaşı olmadıqları və  de-yure özlərini vətəndaşı hesab etdikləri Osmanlı imperiyasına qarşı qeyri-loyal və xəyanətkar münasibətləri barədə bir kəlmə də danışmırlar. Halbuki o vaxt Osmanlı imperiyasının özünü müdafiə etmək məqsədilə erməniləri cəbhə xəttindən uzağa köçürməyə qanuni haqqı var idi. Onlar aydın şəkildə hərbi əməliyyatlarda rus ordusu tərəfində döyüşürdülər.

ABŞ-da bu hüquqa əsaslanaraq İkinci Dünya müharibəsi illərində ölkənin yapon mənşəli bütün vətəndaşlarını qərb sahillərindən köçürmüşdü. Stalin bu hüquqdan istifadə edərək sovet dövlətinin təhlükəsizliyini qorumaq üçün Volqaboyunda yaşayan almanları Qazaxıstana və Orta Asiyaya köçürmüşdü.

Tarixdə belə nümunələr çox olmuşdur. Böyük Britaniyanın 1916-1922-ci illərdə baş nazir işləmiş Leoyd Corcun qeyd etdiyinə görə, 1915-ci-ildə Osmanlı imperiyasında baş verən faciəli hadisələrin təqsirkarları Türkiyədə beşinci dəstəni maliyyələşdirən Rusiya, eləcə də, rusları Osmanlı torpaqlarını tərk etməyə məcbur edən Britaniya imperiyasıdır. Həmin dövrdə sayca qat-qat çox türk, azərbaycanlı, yəhudi və Qafqazın digər xalqlarının nümayəndələrini qətlə yetirmiş erməni quldur dəstələrinin əməllərini də nəzərdən qaçırmaq olmaz.

Kiçik Ermənistan dünyanın hər yerinə səpələnmiş həmtayfalarından istifadə edərək, uzun illər xristian aləmini islama və müsəlmanlara qarşı qaldırmağa çalışmışdır. Samuel Vümsin fikrincə, müsəlman aləmində Amerikaya “nifrətin” səbəblərindən biri də budur.

“Ermənistan: terrorçu xristian dövlətin sirləri” sənədli tədqiqat əsərinin üz qabığında oxuculara belə tövsiyə verilir: “Bu kitabı hər bir xristian və Amerikada hər bir vergi ödəyicisi oxumalıdır.”

Biz isə deyə bilərik ki, dünyanın həqiqəti əziz tutan hər bir vətəndaşı oxumalıdır. Erməni millətçiləri tarix boyu xalqımıza qarşı görünməmiş qətllər və vəhşiliklər törətmişlər.
Tarixi Azərbaycan torpağı olan Zəngəzur, Göyçə və digər ərazilər sovet rəhbərliyinin əli ilə Ermənistana verildi. Dağlıq Qarabağ erməniləri muxtariyyət qazandı və gələcəkdə qanunsuz ərazi iddiaları üçün zəmin hazırlandı.

Erməni daşnakları təkcə XX əsrdə dörd dəfə (1905-1906,1918-1920,1948-1953,1988-1991) azərbaycanlılar indiki ermənilərin məskən saldığı Ermənistan ərazisindən tarixi-etnik torpaqlarından qırğınlarla deportasiya olunmuşlar. “Türksüz Ermənistan” adı altında mübarizəyə qalxan erməni millətçiləri və onların havadarları, eləcə də, yaxın və uzaq xaricdə yaşayan əl tutanları etnik təmizləmə işini 1991-ci il avqustun 8-də başa çatdırdılar. Meiri rayonunun son məntəqəsi Nüvədi azərbaycanlı kəndi soyqırıma düçar olaraq tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya olundu. Belə demək olar ki, indi Ermənistan adlanan Qərbi Azərbaycanda bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmamışdır.

1988-1991-ci illərdə sovet dövlət başçılarının köməyi sayəsində Ermənistan hökuməti Qərbi Azərbaycan-indiki Ermənistan torpaqlarından 250 mindən artıq azərbaycanlı ata-baba yurdlarından deportasiya edildi. XX əsrdə 2 milyondan əox azərbaycanlı indiki bu ərazidə soyqırıma, deportasiyaya düçar oldular.

1935-1991-ci illərdə Ermənistanda Azərbaycan yer adlarına qarşı qərəzli siyasət nəticəsində minlərlə toponimlər xəritədən silinib erməniləşdirildi. Azərbaycanın tərkib hissəsi olan Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi məqsədilə 1988-ci ildən başlanan separatçılıq hərəkatı işğalçılıq müharibəsi, etnik təmizləmə Azərbaycana qarşı cinayətkar siyasətin yeni mərhələsidir.

Hazırda Azərbaycanın 20%-i erməni işğalı altındadır. 1 milyondan cox insan öz yurdundan didərgin salınıb. 18 min azərbaycanlı qətlə yetirilib, 20 mindən çox dinc sakin yaralanıb, 5 mindən çox adam əlil olub, 4 mindən çox insan əsir olub və itkin düşüb, 877 şəhər, kənd qarət edilib, dağıdılıb.

Erməni birləşmiş dəstələri Rusiyanın Xankəndindəki 366-cı mexanikləşdirilmiş atıcı alayı ilə birlikdə XX əsrin Xatun soyqırımı faciələrini arxada qoyan Xocalı soyqırımını təşkil etdilər. O vaxtkı respublika rəhbərlərinin cinayətkar əməlləri nəticəsində şəhərin müdafiə işləri pis təşkil olunmuşdur. 80 nəfərlik Xocalı özünü müdafiə taboru heç bir zirehli texnika ilə təchiz olunmamışdır. Onlara əsas briqadanın 11-ci taboru isə 20 nəfərdən ibarət minaatanlar batalyonu kömək edirdi. 60 nəfərlik milis dəstələri isə təyyarə meydanını müdafiə edirdi.

1992-ci il fevralın 25-də erməni daşnak hərbi birləşmələri, 366-cı alay (üç batalyondan ikisi tam tərkibdə, biri isə qismən) eləcə də, xarici dövlətlərdən gətirilmiş muzdur quldur dəstələri Xocalıya hücum etdilər. Onlar ilk həmləni hava limanına endirdilər. Şəhərin müdafiə qalxan əhalisi azsaylı və pis silahlanmış olsalar da, qəhrəmanlıqla döyüşmüşdülər.

Xüsusi təyinatlı milis dəstəsinin komandiri, milis mayoru Əlif Hacıyev döyüş meydançasında qəhrəmanlıq göstərirdi. Onun başçılığı altında olan 22 nəfərlik dəstə erməni-daşnak birləşmələrinin hücumlarını üç dəfə uğurla dəf etdi. Döyüşdə qüvvələr bərabər deyildi. Mayor Əlif Hacıyev vəziyyətin mürəkkəb olduğunu görəndə limanın dispetçer məntəqəsini partladaraq erməni birləşmiş qüvvələrin əlinə düşməsinə imkan vermədi. Döyüşlərdə qorxmaz komandir ağır yaralandı və qəhrəmancasına həlak oldu. Ölümündən sonra Ə.Hacıyevə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verildi. Düşmən tankları, zirehli maşınlarının artilleriya hazılığından sonra Mehdi kənd, Daşbulaq istiqamətində Xocalıya daxil oldu və şəhər içərisində döyüşlər başlandı. 366-cı alayın mayor Ohanyanın komandası altında ikinci, mayor Nabogixin komandası altında üçüncü motoatıcı taborları, eləcə də, topçu diviziyası, Lixodeyanın başçılığı altında D-3 top taboru öz qəddarlığı, vəhşiliyi ilə fərqlənirdi.

Tofiq Hüseynovun başçılıq etdiyi ərazi özünü müdafiə taborunun döyüşçüləri çox qüvvətli, yırtıcı düşmənlə ləyaqətlə döyüşürdülər. Tofiq son nəfəsinədək vuruşdu, düşmən əsgərlərini azdırıb, çoxlu insanın mühasirədən çıxmasına imkan yaratdı. Son anda özü mühasirəyə düşdü. O, düşmənə təslim olmayaraq son gülləni özünə vurdu və gözlərini ana torpaqda yumdu.

Ölümündən sonra Tofiq Hüseynova Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verildi. Ağdam-Əsgəran istiqamətində yığılmış hissələr arasında əlaqə və ümumi rəhbərlik olmaması üzündən onlar erməni işğalçılarına qarşı hücum qura bilmədilər.

Erməni vandalları Xocalı şəhərlərində soyqırım törətdilər. Şəhər od vurulub yandırıldı. Sağ qalanların bir hissəsi, əsasən qadınlar, qocalar uşaqlar şəhərin qərb istiqamətində iki yolla Ağdama tərəf qaçmağa başladılar. Qarlı-şaxtalı gündə ayaqyalın meşədə qalan qaçqınların çoxunu don vurdu, yaralıların bir hissəsi öldü. Səhərisi gün sağ qalanların bir hissəsi Xocalıdan 6-7 km aralı Qaraqaya adlı yerdə meşədən çıxarkən pusquda dayanmış erməni faşist dəstələri tərəfindən güllə-baran edildilər. Xilas olaraq Adbal-Gülablı kəndinə getməyə səy göstərənlər düşmən mühasirəsinə düşüb, atəşə tutuldular. Erməni daşnakları yaralılara aman vermir, meyidləri eybəcər hala salır, qadın və qızları təhqir edirdilər. Xocalı şəhərinin sahəsi 970 km, əhalisi 13000 nəfər idi. Xocalıda erməni vandalları azərbaycanlılara qarşı növbəti soyqırımı törətdilər. 613 nəfər, o, cümlədən, 106 qadın, 83 azyaşlı uşaq,70 qoca öldürüldü. 1000 nəfərdən artıq dinc sakin müxtəlif dərəcəli güllə yarası alaraq şikəst oldu. 1275 nəfər əsir alındı və 56 nəfər amansızlıqla diri-diri yandırıldı, başlarının dərisi soyuldu, gözləri çıxarıldı, başları kəsildi, hamilə qadınların qarnı 1918-ci ildəki mart soyqırımı zamanında olduğu kimi sündüllə dəlik-deşik edildi.

Bu faciədə təkcə erməni faşistləri və rus millətçiləri deyil, həm də, uzun müddət düşmən əhatəsində qalan şəhərə lazımi kömək etməmiş düşmən hücumundan xəbər alan və əhalini təhlükəsiz yerlərə köçürmək üçün tədbirlər görməyən Azərbaycan rəhbərliyi, eləcə də, hakimiyyət uğrunda mübarizədə Qarabağ problemlərindən istifadə edib siyasi vəziyyətin gərginləşməsinə çalışan siyasətbazlar günahkar idilər. 

Hələ də bir çox dünya ölkələrinin ikili standartlar prizmasından yanaşmalarının göstərmələrinin nəticəsidir ki, bu dəhşətli Xocalı soyqırımı heç bir yerdə deyilmir.

Rus ordu birləşmələri ilə erməni quldur dəstələrinin insanlığa yaraşmayan hərəkətləri cəzasız olaraq hələ də qalmaqda davam edir.

Firudin Cümşüdlü,

ADPU-nun Azərbaycan

Tarixi Kafedrasının

Dosenti

Səs.- 2009.- 24 fevral.- S. 9.